طراحی شهری
ایمان قلندریان؛ گلبرگ قائم‌مقامی فراهانی
چکیده
امروزه تغییرات عمده‌ای در دانش شهرسازی معاصر شکل گرفته و شهرسازی از علوم طبیعی و مهندسی به سمت یک دانش میان رشته‌ای با تأکید بر علوم اجتماعی و انسانی متمایل شده است. طرح‌های توسعه شهری نیز با تأکید هرچه بیشتر بر جلب مشارکت عمومی، خصوصی و مردمی در دست تهیه است. در نظریات فعلی، میزان مشارکت آن‌قدر زیاد شده است که برنامه‌ریز در نقش ...
بیشتر
امروزه تغییرات عمده‌ای در دانش شهرسازی معاصر شکل گرفته و شهرسازی از علوم طبیعی و مهندسی به سمت یک دانش میان رشته‌ای با تأکید بر علوم اجتماعی و انسانی متمایل شده است. طرح‌های توسعه شهری نیز با تأکید هرچه بیشتر بر جلب مشارکت عمومی، خصوصی و مردمی در دست تهیه است. در نظریات فعلی، میزان مشارکت آن‌قدر زیاد شده است که برنامه‌ریز در نقش تسهیل گر و وکیل مردم، آنها را با حقوق خود آشنا می‌کند. پژوهش پیش رو با هدف مطالعه موانع و چالش‌ها و عوامل مؤثر بر تحقق‌پذیری طرح‌های کوچک مقیاس (واحد همسایگی) در شهر مشهد با تأکید بر مشارکت مردمی، با رویکرد کیفی و روش داده مبنا از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساخت‌یافته انجام شده است. جامعه آماری شامل سه گروه از ذی‌نفعانِ (مردم، مدیریت شهری و تیم‌های تسهیل‌گر) این پروژه ها (موسوم به محله ما) بوده است. نمونه گیری به روش نظری و تا مرحله اشباع ادامه داشت. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی (از نوع تحلیل مضمون) و با رویکرد تلخیصی و نرم‌افزار MAXQDA نسخه 2018، صورت گرفت. با استفاده از تکنیک کدگذاری باز و محوری، مفاهیم اساسی در تحقق‌پذیری پروژه‌های هدف مشخص شدند. نتایج نشان داد مدیریت شهری، تسهیل گران و مردم به عنوان سه رکن اساسی در فرایند تحقق‌پذیری پروژه، در هریک از گام‌های فرایند طراحی از نیازسنجی تا ارزیابی پس از اجرا، مسائلی را ایجاد می‌کنند. در مرحله پیش از اجرا، تغییر رویکردهای طراحی و برنامه‌ریزی با تغییر در بدنه مدیریت شهری و عدم توانمندی تسهیل گران در ارائه طرحی تحقق‌پذیر به شهرداری و همچنین ذهنیت منفی مردم نسبت به ارگان‌های دولتی، چالش‌هایی را به همراه دارد. در مرحله اجرا، مدیریت شهری با عدم تخصیص اعتبارات کافی و فقدان همکاری مؤثر بین سازمانی منجر به عدم اجرای نیازهای واقعی مردم و به تبع آن افزایش نارضایتی آنان می‌گردد. کیفیت مشارکت واقعی و مسئولانه شهروندان و شفاف‌سازی نحوه رسیدن به گزینه‌ها و اولویت‌بندی در تناسب با نیازهای مردم توسط تیم تسهیل گر از چالش‌های این گام است که پس از اجرای طرح به دلیل ناملموس‌بودن نتایج زودبازده، می‌تواند منجر به بی‌نتیجه بودن آن از نظر مردم گردد.
