.
قابل توجه نویسندگان و پژوهشگران گرامی
مقالات ذیل پس از طی فرایند داوری، جهت انتشار در نشریه پذیرفته شده اند که حسب زمان پذیرش نهایی، قوانین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، سیاست های نشریه و سایر ملاحظات در شمارگان آتی منتشر خواهد شد و هیچ ترتیبی برای انتشار آنها در این بخش لحاظ نشده است.
.
طراحی شهری
فرشاد نوریان؛ بهناز امین زاده؛ مازیار عبایی
چکیده
در این مقاله فرایند طراحی شهری به عنوان اصلی‌ترین مولفه‌ی چنته دانش طراحی شهری مورد بررسی قرار گرفته و مناسبت این فرایند با تحقق پروژه‌ها به لحاظ نظری تحلیل شده است. به این منظور فرایند طراحی شهری در بستر نظری رشته طراحی شهری به عنوان یک رشته‌ی آکادمیک مستقل تحلیل شده و مشکلات تحقق‌پذیری پروژه‌ها در قالب رابطه سه گانه تئوری، حرفه ...
بیشتر
در این مقاله فرایند طراحی شهری به عنوان اصلی‌ترین مولفه‌ی چنته دانش طراحی شهری مورد بررسی قرار گرفته و مناسبت این فرایند با تحقق پروژه‌ها به لحاظ نظری تحلیل شده است. به این منظور فرایند طراحی شهری در بستر نظری رشته طراحی شهری به عنوان یک رشته‌ی آکادمیک مستقل تحلیل شده و مشکلات تحقق‌پذیری پروژه‌ها در قالب رابطه سه گانه تئوری، حرفه و اجرا مورد بحث قرار گرفته است. هدف مقاله دستیابی به روش‌شناسی مناسب جهت مواجهه طراحی شهری با مشکلات مرتبط با تحقق‌پذیری پروژه‌هاست. این روش‌شناسی در چارچوب نظری مقاله ارائه شده است. چارچوب نظری مقاله مبتنی بر تبیین فرایندی است که در جهت افزایش تحقق‌پذیری پروژه‌ها مطرح شده است. فرایند یاد شده تحت عنوان فرایند تدریجی طراحی شهری مرحله اجرا را نیز به مراحل متداول فرایند، مطالعه، تحلیل و اجرا، می‌افزاید و آنها را در یک مناسبت غیر خطی و غیر چرخه‌ای به صورت نامنظم و وابسته به مراحل اجرا در نظر می‌گیرد. این فرایند پیشنهادی در قالب روش‌شناسی پژوهشی اقدام‌پژوهی در یک پروژه طراحی شهری مورد بررسی قرار گرفته است. پروژه طراحی اراضی کن جنوبی شهر تهران مبتنی بر این روش‌شناسی در چارچوب کارهای عملی واقعی عالم حرفه مورد ارزیابی قرار گرفته است. در بررسی این نمونه‌ی موردی مراتب افزایش تحقق‌پذیری پروژه از طریق به کار گرفتن روش تدریجی شرح داده شده است. همچنین به عنوان شاهد عدم کامیابی فرایند کلاسیک طراحی شهری اسناد تحقق یک نمونه موردی دیگر، طرح جامع ویژه‌ی اراضی عباس‌آباد، با روش تحلیل محتوا آنالیز شده است. در نهایت در نتیجه بحث تعمیم‌پذیری فرایند تدریجی طراحی شهری به عنوان یک مکانیزم جایگزین یا تکمیل‌کننده فرایندهای روتین و متداول طراحی شهری مطرح گردیده است.
مدیریت شهری
شریفه سرگلزایی؛ محمود محمدی؛ رضا مختاری ملک آبادی؛ غلامرضا شیران
چکیده
توسعه کاربرد فناوری‌های نوین در مدیریت و برنامه‌ریزی‌های شهری در پی طرح مفاهیم شهر هوشمند هدف بسیاری از سازمان‌ها گردیده است. تحقیقات بیشماری برای شناخت ابعاد پذیرش و بکارگیری فناوری صورت گرفته است، اما تعداد تحقیقاتی که پذیرش فناوری‌های بکاررفته در سازمان‌ها را بررسی کرده باشند بسیار محدود است. از میان اندک تحقیقات متمرکز بر ...
بیشتر
توسعه کاربرد فناوری‌های نوین در مدیریت و برنامه‌ریزی‌های شهری در پی طرح مفاهیم شهر هوشمند هدف بسیاری از سازمان‌ها گردیده است. تحقیقات بیشماری برای شناخت ابعاد پذیرش و بکارگیری فناوری صورت گرفته است، اما تعداد تحقیقاتی که پذیرش فناوری‌های بکاررفته در سازمان‌ها را بررسی کرده باشند بسیار محدود است. از میان اندک تحقیقات متمرکز بر عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری در مقیاس سازمان نیز تنها تعداد محدودی به ابعاد پذیرش فناوری در سازمانهای غیردولتی در کشورهای در حال توسعه توجه داشته‌اند. از این‌رو ابعاد اثرگذار بر پذیرش فناوری در شهرداریها به عنوان یک سازمان غیردولتی در ایران به طور دقیق شناسایی نشده است. این خلأ می‌تواند بکارگیری فناوری در شهرداریها را دشوار کرده و یا با شکست مواجه سازد. لذا انجام تحقیقات جامع در این زمینه ضروری است. شهرداری اصفهان به عنوان یکی از سازمانهای مدیریت شهری در میان کلانشهرهای ایران به عنوان نمونه انتخاب شد. بنابراین هدف این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری در شهرداری اصفهان به عنوان یک سازمان غیردولتی است. با توجه به نوع مساله پژوهش و جامعه آماری تحقیق از روش نظریه زمینهای استفاده شده است. این روش یکی از کارآمدترین روشهای تحقیق کیفی است. برای این منظور پس از طرح پرسشنامه نیمه‌ساختاریافته‌ای بر اساس مرور ادبیات، مصاحبه‌هایی با مدیران و کارشناسان ارشد در شهرداری اصفهان صورت گرفت. حاصل مصاحبه‌ها به صورت داده‌های متنی وارد نرم‌افزار اطلس‌تی شده و به روش تحلیل جز به جز تحلیل شد. بدین‌ترتیب با روشهای کدگذاری، مقوله‌ها و ابعاد مؤثر و روابط میان آنها شناسایی شد. نتایج نشان می‌دهد 23 بُعد در پذیرش فناوری در شهرداری اصفهان اثرگذار هستند که می‌توان آنها را در هشت گروه کلان جای داد. این گروه‌ها شامل مقوله‌های زمینهای، علی، فنی، تشویق‌کننده، بازدارنده، تعدیل‌گر، تصمیم‌گیری و در نهایت پیامدی هستند. نتایج ارائه شده برای مدیران، برنامه‌ریزان شهری و محققانی که در زمینه پذیرش فناوری با رویکرد شهر هوشمند فعالیت دارند، حائز اهمیت است. یافته‌های پژوهش در راستای تسهیل فرآیند هوشمند شدن شهر با تأکید بر شهرداریها می‌تواند اثرگذار باشد. همچنین مقوله‌های ارائه شده در این پژوهش می‌توانند در پژوهش‌های آتی با استفاده از روشهای کمی مورد آزمون قرار گیرند.
برنامه ریزی شهری
فهیمه نامور؛ خلیل حاجی پور؛ امیر حسین شبانی؛ محمود محمدی
چکیده
مشکلات مربوط به پراکنده‌رویی باعث می‌شود که سیاست‌های مدیریت و مهار رشد که ابزار دستیابی به توسعه درونزا می‌باشند، مورد توجه قرار گیرند. شهر شیراز نیز با دارا بودن 1700 هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد، نیازمند استفاده از این سیاست‌ها از جمله تنظیم مجدد زمین به‌عنوان یکی از کامل‌ترین ابزارهای دستیابی به رشد هوشمند میباشد. از آنجایی‌که ...
بیشتر
مشکلات مربوط به پراکنده‌رویی باعث می‌شود که سیاست‌های مدیریت و مهار رشد که ابزار دستیابی به توسعه درونزا می‌باشند، مورد توجه قرار گیرند. شهر شیراز نیز با دارا بودن 1700 هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد، نیازمند استفاده از این سیاست‌ها از جمله تنظیم مجدد زمین به‌عنوان یکی از کامل‌ترین ابزارهای دستیابی به رشد هوشمند میباشد. از آنجایی‌که تنظیم مجدد زمین متأثر از ویژگی‌های قانونی، نهادی، اقتصادی و اجتماعی محل میباشد، هدف این پژوهش شناسایی عوامل موثر بر فرآیند تنظیم مجدد زمین در بافتهای فرسوده و بررسی روابط علی- معلولی بین آنها برای اجرای موفق آن میباشد. این امر می‌تواند مدیریت شهری را در دستیابی به توسعه درونزا از طریق تحریک و تحقق مهمترین متغیرها و به تبع آن افزایش تحقق‌پذیری کل پروژه تنظیم مجدد زمین یاری رساند. به‌منظور نیل به این هدف از روش توصیفی- تحلیلی در قالب مدل تحلیل تفسیری-ساختاری با استفاده از نرم‌افزار Micmac شدت و جهت روابط بین متغیرها مشخص شده است. برای این منظور از پرسشنامه دلفی دو مرحله‌ای و نظرات 17 نفر از کارشناسان امور شهری شهر شیراز استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که متغیرهای دخیل در تنظیم مجدد زمین به چهار دسته تاثیرگذار، تاثیرپذیر، مستقل و دووجهی تبدیل می‌شوند و از بین متغیرهای دو وجهی، متغیر مشارکت پذیر بودن دولت محلی از طریق نهادهای واسط و تسهیل‌گر از تاثیرگذارترین و تاثیرپذیرترین متغیرها میباشد بنابراین این متغیر نقشی کلیدی و استراتژیک ایفا می‌کند. به‌این‌معنا که کلید اجرای تنظیم مجدد زمین در بافتهای فرسوده و حل مشکلات مربوط به آن ایجاد نهادی واسط برای شنیدن خواسته‌ها و نظرات مردم میباشد. همچنین سایر متغیرهای استراتژیک تنظیم مجدد زمین در بافت فرسوده توجه به عدالت فردی و اجتماعی در دولت محلی، بینش راهبردی و منعطف بودن دولت محلی، تعریف اهداف ملموس و قابل‌دستیابی در تنظیم مجدد زمین و ارزیابی مناسب قیمت زمین قبل و بعد از اجرا می‌باشند. بنابراین رصد مداوم این متغیرها در طول فرآیند تهیه طرح و اجرای تنظیم مجدد زمین در بافت فرسوده لازم و ضروری است.
محیط زیست شهری
سیامک شکیبائی؛ ساناز سعیدی مفرد
چکیده
کیفیت طراحی فضاهای باز عمومی به عنوان یک قرارگاه رفتاری برای اوقات فراغت نقش مهمی در میزان رضایتمندی افراد دارد. احساس لذت و رضایتمندی زمانی اتفاق خواهد افتاد که فرد به حد نسبی از آسایش جسمی و روحی (آسایش محیطی) رسیده و فاقد از امور مقید کننده باشد. همچنین یکی دیگر از عوامل رضایتمندی، آسایش محیطی ناشی از سلسله مراتب اقلیمی میباشد. ...
بیشتر
کیفیت طراحی فضاهای باز عمومی به عنوان یک قرارگاه رفتاری برای اوقات فراغت نقش مهمی در میزان رضایتمندی افراد دارد. احساس لذت و رضایتمندی زمانی اتفاق خواهد افتاد که فرد به حد نسبی از آسایش جسمی و روحی (آسایش محیطی) رسیده و فاقد از امور مقید کننده باشد. همچنین یکی دیگر از عوامل رضایتمندی، آسایش محیطی ناشی از سلسله مراتب اقلیمی میباشد. به همین جهت توجه به اقلیم در طراحی‌ها از اولویت‌های مهم در توسعه پایدار و طراحی پایدار میباشد. با این حال، خرد اقلیم شهری از عواملی است که برای طراحی فضاهای شهری و فضاهای باز عمومی در راستای رسیدن به آسایش و رضایت محیطی ضروری میباشد. در این راستا میدان شهدای شهر مشهد نیز به عنوان فضای باز عمومی و محصور توسط بناهای اداری و تجاری و ساختار کالبدی فضایی ویژه و همچنین درگیری با مسائل خرد اقلیم شهری، آسایش محیطی خود را از دست داده است. لذا با هدف بررسی میدان شهدا در راستای ایجاد آسایش محیطی به کمک خرد اقلیم شهری، پرسشنامه‌ای با سوالات بسته (در غالب طیف لیکرت) بر روی حجم نمونه 112 نفرآزمایش شد. در این راستا روش شناسی تحقیق مبتنی بر روش تحلیلی به کمک آمار استنباطی (آزمون تحلیل عاملی تائیدی) و تحلیل با نرم افزار اسکچاپ و در نهایت تحلیل راینو(پلاگین umi) جهت فهم عوامل خرد اقلیمی در راستای آسایش میدان میباشد. نتایج حاصل از این تحقیق حاکی بر آن است که با توجه نمودن به ساختار بافت، عوامل محیطی و فرمی فضاها، ویژگی‌های کیفی و کمی معابر محدوده، فضاهای عملکردی و فعالیتی به عنوان اماکن مخاطب مردم، عوامل کیفی در طراحی شهری خود میدان و در نهایت توجه به تاثیرات تابش، باد، کیفیت هوا ، صدا و آسایش حرارتی بر محدوده می‌توان به آسایش محیطی در میدان شهدا نائل گشت.
معماری شهری
ملیحه تقی پور؛ علی اکبر حیدری
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 شهریور 1399
چکیده
بی‌توجهی طراحان و معماران به کیفیت مجموعه‌های زیستی در جریان رشد شتابان شهرنشینی، ساکنان این مجموعه‌ها را با مشکلات متعددی روبرو نموده که از جمله مهمترین آنها، افت شدید کیفیت زندگی در این مجموعه‌ها است. اهمیت این موضوع به حدی است که در بعضی موارد، زندگی در این مجتمع‌ها سلامت ساکنین آن را به مخاطره می‌اندازد. در همین ارتباط پژوهش ...
بیشتر
بی‌توجهی طراحان و معماران به کیفیت مجموعه‌های زیستی در جریان رشد شتابان شهرنشینی، ساکنان این مجموعه‌ها را با مشکلات متعددی روبرو نموده که از جمله مهمترین آنها، افت شدید کیفیت زندگی در این مجموعه‌ها است. اهمیت این موضوع به حدی است که در بعضی موارد، زندگی در این مجتمع‌ها سلامت ساکنین آن را به مخاطره می‌اندازد. در همین ارتباط پژوهش حاضر، کیفیت معماری را به عنوان متغیر مستقل، کیفیت زندگی را به عنوان متغیر وابسته و کیفیت سلامت را به عنوان متغیر میانجی مد نظر قرار داده و سعی در تحلیل چگونگی ارتباط میان متغیرهای مذکور نموده است. بنابراین بر اساس ادبیات تحقیق، کیفیت سلامت با سه شاخص سلامت جسمانی، سلامت روانی و سلامت اجتماعی مورد ارزیابی قرار گرفت؛ کیفیت معماری نیز در قالب سه شاخص کیفیت محیطی، کیفیت ساختاری و کیفیت عملکردی مد نظر قرار گرفت و در نهایت کیفیت زندگی خود به عنوان یک مفهوم ثابت و چند جانبه تعریف گردید. گردآوری اطلاعات در حوزه کیفیت معماری و سلامت با استفاده از پرسشنامه محقق ساز و در ارتباط با کیفیت زندگی با استفاده از پرسشنامه استاندارد انجام گرفت. جامعه آماری در این تحقیق، ساکنین سه مجتمع اساتید، دراک و چوگان در شهر شیراز بودند که از نظر بافت اجتماعی ساکنین و نیز موقعیت جغرافیایی در شهر، در یک سطح قرار داشته ولی از نظر شاخص‌های محیطی و معماری، دارای تفاوت‌هایی با یکدیگر بودند. تحقیق از نوع کمی – کیفی و تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون‌های آماری و نیز تحلیل محتوای مصاحبه‌های صورت گرفته از ساکنین انجام گرفته است. در انتها نتایج تحقیق حاکی از آن بود که کیفیات معماری، تاثیر بسزایی در کیفیت زندگی ساکنین در مجتمع‌های مسکونی دارد که این موضوع از طریق ارتقا سطوح مختلف سلامت ساکنین شکل می‌گیرد. به این ترتیب که کیفیت محیطی باعث ارتقا سلامت جسمانی شده، کیفیت ساختاری باعث ارتقا سلامت روانی شده و کیفیت عملکردی باعث ارتقا سلامت اجتماعی ساکنین می‌شود و در نهایت برآیند این موارد باعث ارتقا کیفیت زندگی در مجتمع‌های مسکونی می‌شود.
پروین پرتوی؛ مریم فراش خیابانی
چکیده
در چند دهه‌‌ی اخیر استفاده از روشهای ذیل رویکرد کیفی غیر از علوم انسانی در دیگر رشته‌ها نیز رواج پیدا کرده و حوزه شهر و مطالعات مربوطه به عنوان دانشی میان رشته‌ای تاثیر بسیاری از این روش‌ها گرفته است. از جمله پرکاربردترین روش‌ها در این رشته، مردم‌نگاری و نظریه زمینهای هستند. از سویی هر کدام پاسخگوی بخشی از نیازها بوده و ضعف‌هایی ...
بیشتر
در چند دهه‌‌ی اخیر استفاده از روشهای ذیل رویکرد کیفی غیر از علوم انسانی در دیگر رشته‌ها نیز رواج پیدا کرده و حوزه شهر و مطالعات مربوطه به عنوان دانشی میان رشته‌ای تاثیر بسیاری از این روش‌ها گرفته است. از جمله پرکاربردترین روش‌ها در این رشته، مردم‌نگاری و نظریه زمینهای هستند. از سویی هر کدام پاسخگوی بخشی از نیازها بوده و ضعف‌هایی برای کاربرد در مطالعات شهری دارند برای مثال تاکید نظریه زمینهای بیشتر بر افراد و مصاحبه با آنها بوده و توجه چندانی به بحث فضا و محیط و مشاهده‌ی آنها ندارد حال آنکه مردم نگاری نیز مراحل تحلیلی مشخصی ندارد و اغلب بسیار زمانبر است. هدف این پژوهش دستیابی به روشی است که بتوان با کاربست آن نقاط ضعف هر یک از دو روش ذکر شده را پوشش داد و از مزیت پیونداین دو در مطالعات شهری و بحث‌های مرتبط به آن مانند مفهوم فضای شهری استفاده کرد. روشی که در نتیجه‌ی مرور اسناد در این حوزه به دست آمد، مردم‌نگاری نظریه زمینهای نامیده می‌شود. این روش ترکیبی دارای انواعی است که در این پژوهش در سه دسته ارائه شده است. برای کاربست آن در عرصه تحقیق نیز مراحلی پیشنهاد شده که در آن از ترکیب مردم نگاری با رویکرد متاخر آن و نظریه زمینهای برساختگرا ارائه شده از سوی کیتی چارمز استفاده شده است. در نهایت به عنوان نمونه مطالعه بر روی یک فضای نیمه عمومی(کافه ای در مرکز شهر تهران) به کمک روش مردم نگاری نظریه زمینهای انجام شد. در نتیجه‌ی این مطالعه روشن شده است که با استفاده از این روش، بخش‌های مفغول مانده در هر روش به تنهایی، تا اندازه‌ی زیادی پوشش داده شده و پژوهشی جامع‌تر درراستای نیل به اهداف آن انجام شده است.
پایداری شهری
سید عبداله حکیمی
چکیده
دستیابی به الگوی پایدار منابع مالی به منظور تأمین هزینه‌های جاری و عمرانی شهر، از مهم ترین عوامل پایداری شهری میباشد که فراهم کننده‌‌‌ی امکان سرمایه گذاری در نظام زیرساختهای توسعه‌‌‌ای شهر است. یکی از مهمترین مسائل در دهه‌های اخیر انجام قراردادهای بین المللی هست که مستقیما بر روی مسائل اقتصادی موثر خواهد بوده ...
بیشتر
دستیابی به الگوی پایدار منابع مالی به منظور تأمین هزینه‌های جاری و عمرانی شهر، از مهم ترین عوامل پایداری شهری میباشد که فراهم کننده‌‌‌ی امکان سرمایه گذاری در نظام زیرساختهای توسعه‌‌‌ای شهر است. یکی از مهمترین مسائل در دهه‌های اخیر انجام قراردادهای بین المللی هست که مستقیما بر روی مسائل اقتصادی موثر خواهد بوده است. هدف پژوهش حاضر سطح‌‌بندی عوامل موثر بر عقد قراردادهای بین المللی مبتنی بر خواهرخواندگی با رویکرد درآمد پایدار شهرداریها میباشد. برای سطح‌‌بندی عوامل موثر بر عقد قراردادهای بین المللی مبتنی بر خواهرخواندگی با تاکید بر درآمد پایدار شهرداریها از روش الگوسازی ساختاری– تفسیری استفاده شد، لذا از 20 نفر از خبرگان دانشگاهی و شهرداریها خواسته شد تا پنج مؤلفه ای که به عنوان مهترین عوامل در عقد قراردادهای بین المللی مبتنی بر خواهرخواندگی با تاکید بر درآمد پایدار شهرداریها در منطقه به حساب می‌آیند انتخاب نمایند و هر کدام از پنج عنصر انتخابی خود را بر اساس اعداد یک (کم اهمیت ترین) تا پنج (پر اهمیت ترین) اولویت بندی نمایند. سپس با یک ارتباط ساختاری و متنی از نوع «منجر شدن» نوع رابطه میان عناصر را به صورت مقایسه زوجی مشخص نمایند. اطلاعات به دست آمده از نظرات کارشناسان وارد نرم افزار ISM شد و در سطح‌‌بندی عوامل موثر بر عقد قراردادهای بین المللی مبتنی بر خواهرخواندگی با تاکید بر درآمد پایدار شهرداریها مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به مجموع نتایج حاصل شده، سه مؤلفه «تغییر شیوه مدیریت»، «ثبات سیاسی داخلی و خارجی» و «حقوقی» زیربنایی ترین( سطح چهارم) و پنج مؤلفه «جذب سرمایه گذاری خارجی»، «جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی»، «توسعه کارآفرینی بین المللی»، «رشد گردشگری» و «عملیاتی» رو بنایی ترین(سطح اول) عناصر تشکیل دهنده سطح‌‌بندی عقد قراردادهای بین المللی مبتنی بر خواهرخواندگی که به درآمد پایدار شهرداریها را تشکیل می‌دهند.
اقتصاد شهری
مصطفی حسین آبادی؛ محمدحسین شریف زادگان
چکیده
برنامهریزی فضایی شهری کنشی جمعی مربوط به تصمیم‌های مرتبط با به کارگیری اجتماعی زمین و یک عمل اجتماعی است؛ به معنای عملی که از راه همرایی توسط دولت منتخب مردم انجام می‌گیرد. بنابراین دولت به مثابه نهادی انگاشته می‌شود که در پی تحقق منفعت عمومی و جبران شکستهای بازار از طریق قدرت مشروع است. اما سوال اساسی این است که آیا واقعاً دولت ...
بیشتر
برنامهریزی فضایی شهری کنشی جمعی مربوط به تصمیم‌های مرتبط با به کارگیری اجتماعی زمین و یک عمل اجتماعی است؛ به معنای عملی که از راه همرایی توسط دولت منتخب مردم انجام می‌گیرد. بنابراین دولت به مثابه نهادی انگاشته می‌شود که در پی تحقق منفعت عمومی و جبران شکستهای بازار از طریق قدرت مشروع است. اما سوال اساسی این است که آیا واقعاً دولت به عنوان یک کل خیرخواه در برنامهریزی فضایی شهری تنها بر مبنای منفعت عمومی شهر عمل می‌کند؟ هدف این پژوهش پاسخ به این پرسش بنیادی از دریچه نظریه انتخاب عمومی است که با تمرکز بر دولت جهت تحلیل و درک پیامدهای حاصل از تعامل عناصر موجود در آن، بر شباهتهای انتخاب افراد در تصمیم‌های بازاری و غیر‌بازاری تأکید دارد. برای این منظور با استفاده از روش‌شناسی مربوط به تحلیل‌های کیفی و پس از دستیابی به شاخص‌های اصلی مرتبط با هر یک از مؤلفه های مربوطه، مبتنی بر داده‌های مستخرج از نظر خبرگان این حوزه و کمی‌سازی این داده‌ها با استفاده از طیف لیکرت، با بهره‌گیری از مدل‌سازی معادلات ساختاری حداقل مربعات جزئی در نرم افزار اسمارت پی‌ال‌اس سعی می‌شود میزان اثرگذاری مؤلفه‌های نظریه انتخاب بر فضای تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری برنامهریزی کلان‌شهر تهران مورد تحلیل قرار گیرد. بر اساس یافته‌های پژوهش و بر اساس ضرایب مسیر مؤلفه‌های پیگیری منافع فردی، رانت‌جویی و منافع سیاسی بر تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری افراد در فرآیند برنامهریزی فضایی کلان‌شهر تهران تأثیر معنی‌دار و منفی دارند. همچنین محاسبه و تحلیل شاخص‌های برازش نشان‌دهنده مناسب بودن مدل اندازه‌گیری و ساختاری الگوی مفهومی پژوهش است. بر این اساس در پایان راهکارهایی جهت اصلاح وضعیت حاضر در راستای تأمین بهتر منفعت عمومی و کاهش تضادهای موجود پیشنهاد شده است.
شهر اسلامی-ایرانی
رسول عبدی ملک کلایی؛ مهدی سعدوندی؛ عبدالمجید نورتقانی
چکیده
این پژوهش با هدف شناسایی مؤلفه های معنایی تشکیل دهنده انتظام معنایی کوچه های بافت تاریخی شهر ساری و نشان دادن روابط میان آنها در قالب یک مدل پیشنهادی انجام شده است. انتخاب کوچه های بافت هسته تاریخی شهر ساری بعنوان موضوع پژوهش بدلیل دارا بودن درهم تنیدگی کالبدی-رفتاری بوده است که مجموعه ای دارای هویتی مشخص و قابل بازشناسی را پدید آورده ...
بیشتر
این پژوهش با هدف شناسایی مؤلفه های معنایی تشکیل دهنده انتظام معنایی کوچه های بافت تاریخی شهر ساری و نشان دادن روابط میان آنها در قالب یک مدل پیشنهادی انجام شده است. انتخاب کوچه های بافت هسته تاریخی شهر ساری بعنوان موضوع پژوهش بدلیل دارا بودن درهم تنیدگی کالبدی-رفتاری بوده است که مجموعه ای دارای هویتی مشخص و قابل بازشناسی را پدید آورده است. هسته تاریخی شهر ساری، همچون بسیاری از بافتهای کهن شهری در ایران دارای سرمایه های اجتماعی زیادی است که در دل آن پنهان است. تاکنون کمتر به ارتباط رفتار و فضای شهری پرداخته شده است لذا در این پژوهش تلاش شد این موضوع مورد بررسی قرار گیرد. با هدف اکتشاف منظومه معانی پنهان در پس رفتارها و فعالیت های جاری در کوچه های این بافت تاریخی، از روش تحقیق ترکیبی(کمی-کیفی) استفاده شد. برای گردآوری داده ها از روش مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه استفاده شد و سپس از تحلیل‌های آماری اکتشافی برای تدقیق مؤلفه ها و در ادامه جهت بررسی تجربی مدل نظری از معادلات ساختاری جهت تدوین و آزمون مدل استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که مجموعه ای از معانی درایجاد مدل نهایی انتظام معنای کوچه نقش دارند. به نظر می رسد 17 مؤلفه اصلی در شکل گیری انتظام معنایی کوچه نقش دارند که شامل کسب احترام و تایید اجتماعی، هویت اجتماعی، روابط کودکان، روابط با همسایگان، قلمروپایی، همراهی همسایگان، همنوع دوستی، خود ابرازی، خاطره‌آفرینی، حس تعلق به مکان، آرامش درونی، تسخیر شخصی، احساس امنیت، کنترل‌گری محیط، تسلط بر مکان، سنتهای فرهنگی و ثبات روابط اجتماعی می باشند. این مؤلفه ها در چهار منظومه اصلی موقعیت اجتماعی فرد در کوچه، احساسات درونی فرد، روابط فرهنگی و سنت قابل دسته بندی هستند.
برنامه ریزی شهری
مژگان ثابت تیموری؛ علی علیزاده زوارم؛ ساجده باغبان
چکیده
شهر شاندیز در استان خراسان رضوی به دلیل برخورداری از جاذبه‌های مختلف گردشگری یکی از مهمترین مقاصد گردشگری این استان به شمار می‌آید. در کنار پیامدهای مثبت توسعه‌ی گردشگری در این شهر نظیر بهبود ارائه‌ی خدمات و امکانات مختلف، مواردی نظیر تخریب اراضی کشاورزی نیز از آثار و پیامدهای منفی آن محسوب می‌شوند. مدیریت مناسب در چنین وضعیتی ...
بیشتر
شهر شاندیز در استان خراسان رضوی به دلیل برخورداری از جاذبه‌های مختلف گردشگری یکی از مهمترین مقاصد گردشگری این استان به شمار می‌آید. در کنار پیامدهای مثبت توسعه‌ی گردشگری در این شهر نظیر بهبود ارائه‌ی خدمات و امکانات مختلف، مواردی نظیر تخریب اراضی کشاورزی نیز از آثار و پیامدهای منفی آن محسوب می‌شوند. مدیریت مناسب در چنین وضعیتی نیازمند داشتن یک تفکر جامع سیستمی است. در این راستا، در مطالعه‌ی حاضر با بهره‌گیری از رویکرد آینده‌پژوهی مبتنی بر روش سناریونگاری، به تحلیل سیستمی اثرات مختلف کالبدی و عملکردی توسعه‌ی این شهر گردشگری پرداخته‌شده‌است. در فرآیند اجرایی پژوهش و بر اساس مطالعات پیشین، ابتدا فهرستی از پیشران‌های سیستمی شناسایی شد و در ادامه، پیشران‌های کلیدی با استفاده از روش دلفی مبتنی بر نظر خبرگان انتخاب شدند. پس از تعریف حالت‌های محتمل آینده برای هر یک از پیشران‌های کلیدی و ارزیابی آنها بر اساس تحلیل اثرات متقابل مبتنی بر پرسشنامه‌ی امتیازدهی مربوطه، به شناسایی و تحلیل سناریوها در محیط برنامه‌ی نرم‌افزاری SENARIO WIZARD پرداخته‌شد. بر اساس یافته‌های پژوهش، یک سناریوی مطلوب و دو سناریوی فاجعه از میان 39366 سناریو شناسایی گردید. براین اساس، عدم تحقق سناریوی اول که مطلوب‌ترین آیندهی پیشروی شهر است، تحقق سناریوهای فاجعه را به دنبال خواهدداشت. تحلیل سناریوهای پیشروی پژوهش نشان‌می‌دهد که تقویت ویژگی‌های سنتی شهر در کنار حفظ پیوند بین بافت شهری جدید و قدیم، از مهمترین و مؤثرترین عوامل رسیدن به آیندۀ مطلوب شهر به شمارمی‌رود و در مقابل، تخریب بافت سنتی و تخریب اراضی کشاورزی، تحقق آیندهی فاجعه‌ی را در افق سال 1408 برای این شهر تسریع می‌کند.
منظر شهری
فرانک کبیری؛ بهادر زمانی؛ علیرضا خواجه احمد عطاری
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 آذر 1399
چکیده
از آن‌جا که ایستگاه های مترو در زمره فضاهای عمومی شهرها قرار می‌گیرند؛ جداره آنها مشتمل بر آثار هنری عمومی به ویژه دیوارنگاره ها، بخشی از منظر شهری به حساب می‌آید. آثار هنری موجود درجداره می تواند با ایجاد سامانه ارتباطی میان اثر، هنرمند و مخاطب؛ زمینه ای برای تعامل بیشتر میان مردم و محیط فراهم آورد. بدین‌جهت، شناخت عوامل موثر ...
بیشتر
از آن‌جا که ایستگاه های مترو در زمره فضاهای عمومی شهرها قرار می‌گیرند؛ جداره آنها مشتمل بر آثار هنری عمومی به ویژه دیوارنگاره ها، بخشی از منظر شهری به حساب می‌آید. آثار هنری موجود درجداره می تواند با ایجاد سامانه ارتباطی میان اثر، هنرمند و مخاطب؛ زمینه ای برای تعامل بیشتر میان مردم و محیط فراهم آورد. بدین‌جهت، شناخت عوامل موثر بر ترجیحات بصری مخاطبان برای ایجاد مطلوبیت ادراکی- بصری ضرورت دارد. هدف از نگارش این مقاله، شناخت چگونگی تاثیر عناصر بصری دیوارنگاره‌های ایستگاه متروی تئاتر شهر بر مطلوبیت ادراکی- بصری با تاکید بر بعد بصری جداره ایستگاه میباشد. مقاله حاضر به‌دنبال پاسخ به این پرسش است که عناصر بصری دیوارنگاره‌های ایستگاه متروی تئاتر شهر چگونه بر مقبولیت و مطلوبیت ادراکی- بصری جداره ایستگاه تاثیرگذارند؟ برای پاسخ به این پرسش، از روش آمیخته و برای گردآوری داده ها از روش های مشاهده، مصاحبه و تکنیک ترجیح بصری استفاده شده است. از بین شهرهای گوناگون، به لحاظ موقعیت الگوفرستی، شهر تهران و از میان ایستگاه‌های مترو در این شهر، ایستگاه متروی تئاتر شهر به دلیل موقعیت مکانی و نزدیکی به خیابان ولی عصر، تئاتر شهر و پارک دانشجو انتخاب شد. از میان دیوارنگاره‌های این ایستگاه، 9 دیوارنگاره مورد آزمون قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که مطلوبیت ادراکی- بصری در هر سه گروه ناظران تعلیم‌نیافته (شهروندان)، ناظران تعلیم‌یافته (متخصصان هنرهای تجسمی) و خالقان آثار (هنرمندان) وجود داشته و نظر شهروندان و هنرمندان به یکدیگر نزدیک تر بوده است. در ارزیابی به عمل آمده، شهروندان از به کارگیری طرح‌های دارای بداعت، ریتم و تضادهای فرمی استقبال نموده و از نظر ایشان محل نصب دیوارنگاره‌ها به لحاظ میدان و زاویه دید و ارتباط با جداره‌ها مطلوب ولی نورپردازی آثار، نامطلوب ارزیابی شد. این موارد در نمونه های مورد مطالعه به عنوان عوامل اصلی مطلوبیت ادراکی-بصری با تاکید بر بعد بصری دیوارنگاره های ایستگاه شناخته شد.
معماری شهری
سارا محبی نژآد؛ خسرو موحد؛ علی اکبر حیدری؛ ملیحه تقی پور
چکیده
عوامل مختلفی بر میزان اجتماع پذیری یک محیط تاثیر گذار است. از جمله آنها می توان به عامل اجتماعی، کالبدی، اقتصادی و.... اشاره نمود. هدف از انجام این پژوهش، بررسی نقش سازمان دهی فضایی بر افزایش اجتماع پذیری فضاهای باز مجتمع های مسکونی است. در همین ارتباط فضاهای باز بین مجتمع های مسکونی به عنوان بستر تحقیق انتخاب شدند و بر اساس آن چهار الگوی ...
بیشتر
عوامل مختلفی بر میزان اجتماع پذیری یک محیط تاثیر گذار است. از جمله آنها می توان به عامل اجتماعی، کالبدی، اقتصادی و.... اشاره نمود. هدف از انجام این پژوهش، بررسی نقش سازمان دهی فضایی بر افزایش اجتماع پذیری فضاهای باز مجتمع های مسکونی است. در همین ارتباط فضاهای باز بین مجتمع های مسکونی به عنوان بستر تحقیق انتخاب شدند و بر اساس آن چهار الگوی فضای باز شامل الگوهای خطی، الگوی مجموعه ای و الگوی مرکزی تک عنصری و مختلط در چهار مجتمع مسکونی در شهر شیراز به عنوان نمونه موردی انتخاب شدند. ابزار تحلیل در این پژوهش تئوری نحو فضا است و با استفاده از روابط ریاضی و آنالیزهای نرم افزاری برگرفته از نرم افزار .Depthmap1 تجزیه و تحلیل های منطقی انجام گرفت. در این پژوهش مولفه های موثر در افزایش اجتماع پذیری بررسی و سپس شاخص های بررسی هر کدام از مولفه ها معرفی شده و در نهایت بوسیله ابزار مناسب مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت. به منظور رسیدن به هدف پژوهش چارچوب نظری پژوهش انتخاب و نمونه های موردی بر این اساس مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان داد که ساماندهی فضایی در مجتمع های مسکونی نقشی بارز را در افزایش یا کاهش اجتماع پذیری فضای باز یک مجتمع خواهد داشت. همچنین فضاهای باز با چیدمان مرکزی و مختلط بیشترین میزان اجتماع پذیری را بوجود می آورد. تحلیل هایی که با استفاده از نرم افزار انجام شد نشان داد که متاسفانه فضاهای طراحی شده موجود در فضای باز مجتمع های مسکونی به درستی جانمایی نشده اند و بایستی در روند طراحی آنها تجدید نظر شود. همچنین ایجاد فضایی نیمه خصوصی-نیمه عمومی در یک مجتمع می تواند باعث اجتماع پذیرتر شدن آن فضا شود. در نتایج این تحقیق تاثیر چیدمان بلوک ها در افزایش میزان اجتماع پذیری، مجتمع مسکونی کاملا مشهود است.همچنین میزان عمق فضایی، قرارگیری صحیح عملکردهای مختلف در فضای باز، جوابگویی به همه گروه های سنی از عوامل موثر در افزایش اجتماع پذیری فضای باز یک مجتمع مسکونی می باشد.
معماری شهری
فرناز دیبازر؛ سحر طوفان؛ سیروس جمالی؛ نیما ولیزاده
چکیده
مکان‌های سوم نمونه‌ای موفق از مکان‌های عمومی هستند که به دلیل ویژگی‌های خاص خود نقش مهمی در کیفیت زندگی شهری دارند. تامین محیطی با توانایی شکل دهی و تقویت تعاملات اجتماعی یکی از نقش‌های مهم مکان سوم است. هر چه جامعه تعاملات اجتماعی بیشتر و موثرتری داشته باشد سالمتر و پویاتر خواهد بود؛ لذا توجه به ایجاد و شکل دهی اصولی مکان‌های ...
بیشتر
مکان‌های سوم نمونه‌ای موفق از مکان‌های عمومی هستند که به دلیل ویژگی‌های خاص خود نقش مهمی در کیفیت زندگی شهری دارند. تامین محیطی با توانایی شکل دهی و تقویت تعاملات اجتماعی یکی از نقش‌های مهم مکان سوم است. هر چه جامعه تعاملات اجتماعی بیشتر و موثرتری داشته باشد سالمتر و پویاتر خواهد بود؛ لذا توجه به ایجاد و شکل دهی اصولی مکان‌های سوم که کافه‌ها نمونه بارزی از آنها هستند ضروری به نظر می‌رسد. نمونه‌ها بر اساس نظر سنجی آنلاین انتخاب شده‌اند. روش تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ شیوه، همبستگی است. شیوه جمع آوری اطلاعات مشاهده، مصاحبه، پرسشنامه و منابع آرشیوی میباشد. هدف از این پژوهش بررسی هشت ویژگی عمومی بیان شده برای مکان‌های سوم در نمونه‌های مطالعاتی و واکاوی تاثیر آنها بر تعاملات اجتماعی شکل گرفته در بستر مورد مطالعه است. ابتدا به کمک منابع آرشیوی، مشاهده و نقشه برداری رفتاری مکان محور نمونه‌ها مورد مطالعه قرار گرفت. سپس از مدل معادلات ساختاری و ابزار پرسشنامه طراحی شده در طیف لیکرت و براساس یافته‌های پژوهش استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهند حریمها و فواصل در تعاملات اجتماعی تاثیرگذارند. ویژگی‌های مکان‌های سوم در کافه‌های مورد مطالعه وجود دارند و بر تعاملات اجتماعی اثر گذار هستند اما میزان ظهور آنها متفاوت است. چهار ویژگی گفتگو به عنوان فعالیت اصلی، جو صمیمی، دسترسی و امکان سکونت و مشتری ثابت به ترتیب بیشترین تاثیر را در تعاملات اجتماعی دارند. سایر ویژگیها با اثرگذاری بر این چهار ویژگی به صورت غیرمستقیم در تعاملات اجتماعی شکل گرفته در کافه‌های مورد مطالعه نقش دارند.
معماری شهری
علی اکبر حیدری؛ ملیحه تقی پور؛ مریم باقری
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 23 آذر 1399
چکیده
حضورپذیری مردم در فضاهای عمومی یکی از مهمترین عوامل در ایجاد سرزندگی در چنین فضاهایی است. این موضوع به ویژه در بازارها و مراکز تجاری، یکی از مهمترین پارامترهایی است که باعث رونق اقتصادی و در نتیجه پاسخ‌ده بودن چنین فضاهایی در سطح شهرها می‌شود. از همین رو مجموعه عواملی که باعث ارتقا حضورپذیری طیف‌های مختلف جامعه در چنین فضاهایی می‌شود، ...
بیشتر
حضورپذیری مردم در فضاهای عمومی یکی از مهمترین عوامل در ایجاد سرزندگی در چنین فضاهایی است. این موضوع به ویژه در بازارها و مراکز تجاری، یکی از مهمترین پارامترهایی است که باعث رونق اقتصادی و در نتیجه پاسخ‌ده بودن چنین فضاهایی در سطح شهرها می‌شود. از همین رو مجموعه عواملی که باعث ارتقا حضورپذیری طیف‌های مختلف جامعه در چنین فضاهایی می‌شود، در طراحی چنین فضاهایی حائز اهمیت می‌باشند. از سویی در هر مجموعه معماری، ورودی آن به عنوان نقطه اصلی نفوذپذیری به آن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است به نحوی که کیفیت ورودی می‌تواند نشان‌دهنده شخصیت یک بنا و کارکرد فضایی درون آن باشد. بر همین اساس چنین به نظر می‌رسد که کیفیت ورودی در یک بنا می‌تواند تاثیر بسزایی در دعوت‌کنندگی و تمایل به حضورپذیری در آن فضا داشته باشد. با این توضیح، پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سوال است که "کیفیت نفوذپذیری به یک بنا" چگونه می‌تواند باعث "افزایش تمایل به حضورپذیری" افراد در آن فضا شود؟ به منظور بررسی این موضوع، فضایی به عنوان بستر مکانی تحقیق انتخاب شد که اولا تنوع ورودی در آن زیاد باشد و در ثانی، حضورپذیری در آن مسئله‌ای حیاتی در تداوم کارکرد آن به شمار آید. بر همین اساس مجموعه بازار سنتی شیراز به عنوان نمونه موردی در تحقیق حاضر انتخاب گردید. روش تحقیق در این مقاله، ترکیبی از روشهای کمی و کیفی است که در بخش کمی با استفاده از مطالعات میدانی و نیز ابزارهای رایانه‌ای همچون نرم‌افزار Depthmap به تحلیل ساختار کالبدی فضا پرداخته و در بخش کیفی با استناد به مشاهدات میدانی و نیز مصاحبه با استفاده‌کنندگان از بازار، به تحلیل نتایج بخش کمی و نیز عوامل مؤثر بر این موضوع پرداخته است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که سه مؤلفه دسترسی‌پذیری، پیوستگی فضایی و کیفیت هم‌جواری‌ها، مهمترین عوامل در ارتقا حضورپذیری در بازار هستند که در این ارتباط امکان رؤیت مجاری ورودی از بافت اطراف، میزان سازگاری و وابستگی میان کاربری‌های موجود در راسته‌های منتهی به ورودی‌ها، میزان تراکم و تنوع این کاربری‌ها و در نهایت ویژگی‌های هندسی و فضایی ورودی‌های بازار به‌عنوان مهمترین عوامل مرتبط با کیفیت نفوذپذیری ورودی‌ها است که بر میزان حضور پذیری افراد در بازار تأثیرگذار هستند.
پایداری شهری
کارن فتاحی؛ نازنین نصر اللهی؛ مریم انصاری منش؛ جمال خداکرمی؛ علی عمرانی پور
چکیده
وجود فضای باز در میان ساختمان ها نقش مهمی در حضور پذیری، ایجاد امنیت و تعاملات اجتماعی ساکنین دارد. رعایت هندسه و تناسبات، موقعیت قرار گیری و محیط پیرامون در ایجاد جذابیت فضای باز برای انسان تاثیر بسیاری دارد. بر هم زدن تناسبات بین مقیاس فضا و ساختمان های پیرامون می تواند اثرات منفی بر احساسات انسان نسبت به فضا بگذارد. هدف پژوهش حاضر ...
بیشتر
وجود فضای باز در میان ساختمان ها نقش مهمی در حضور پذیری، ایجاد امنیت و تعاملات اجتماعی ساکنین دارد. رعایت هندسه و تناسبات، موقعیت قرار گیری و محیط پیرامون در ایجاد جذابیت فضای باز برای انسان تاثیر بسیاری دارد. بر هم زدن تناسبات بین مقیاس فضا و ساختمان های پیرامون می تواند اثرات منفی بر احساسات انسان نسبت به فضا بگذارد. هدف پژوهش حاضر بررسی فضاهای باز بافت تاریخی کاشان از نظر شکل، هندسه و نوع فضای باز و اثر آن بر وضعیت حرارتی، احساس امنیت و رضایت از کیفیت محیطی این فضاها می باشد. در این خصوص تعداد 17سایت پر تردد از این بافت به مدت 18روز از ابتدای شهریور97، در دو دسته بندی فضای باز معابر عمومی و حیاط مرکزی(داخل ساختمان) به عنوان نمونه موردی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند. پس از انجام مطالعات کتابخانه‌ای، حضور فیزیکی در بافت و انجام مطالعات میدانی(مشاهده و ثبت اطلاعات سایت ها) همزمان با پاسخ تعداد 788 نفر از ساکنان و گردشگران به پرسشنامه‌ها(وضعیت حرارتی و محیطی)، پارامترهای اقلیمی(دما، رطوبت، سرعت جریان هوا، دمای تابشی، مقدار co و co2)ثبت گردید. سپس نرخ لباس و متابولیسم افراد با نرم‌افزار Deltalog10 محاسبه و پس از گردآوری وتجزیه و تحلیل اطلاعات با نرم‌افزار Spss24، محدوده آسایش حرارتی پاسخ دهندگان با نرم‌افزار Ray Man مشخص گردید. سپس برای مشخص شدن ارتباط مستقیم و غیر مستقیم متغیرها و تحلیل نتایج، از مدلیابی معادلات ساختاری بر پایه روش حداکثر درستنمایی در Amos استفاده گردید. یافته‌ها نشان داد هندسه منظم فضای باز به صورت مستقیم بر احساس امنیت، رضایت از بافت و ساختمان های پیرامون فضای باز و آسایش حرارتی و به صورت غیر مستقیم بر رضایت از شکل و هندسه فضای باز و سازگاری حرارتی اثر مثبت و معنا داری دارد. همچنین متغیر نوع فضای باز حیاط مرکزی به صورت مستقیم بر همه متغیرها و به صورت غیر مستقیم بر متغیرهای رضایت از شکل و هندسه فضای باز، بافت و ساختمان های پیرامون فضای باز، آسایش حرارتی و سازگاری حرارتی اثرگذار است. نکته جالب در تحلیل و تفسیر مسیر مدل، نقش کلیدی و مهم متغیر احساس امنیت در بروز ارتباط غیر مستقیم میان متغیرها است.
برنامه ریزی شهری
مهدی کروبی؛ محمدتقی تقوی فرد؛ سوران احمدی زاد
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 14 دی 1399
چکیده
گردشگری از بزرگترین، وسیع ترین و سریع ترین صنایع در حال رشد جهان است که منبع مهم افزایش درآمد، اشتغال و سرمایه در بسیاری از کشورهاست. توسعه گردشگری به عنوان پدیده فرهنگی، موجب می شود که فرصت کافی برای تبادل فرهنگی بین گردشگر و جامعه میزبان به وجود آید بر این مبنا، آنان می توانند یکدیگر را بهتر درک کرده، به فرهنگ هم بیشتر احترام بگذارند. ...
بیشتر
گردشگری از بزرگترین، وسیع ترین و سریع ترین صنایع در حال رشد جهان است که منبع مهم افزایش درآمد، اشتغال و سرمایه در بسیاری از کشورهاست. توسعه گردشگری به عنوان پدیده فرهنگی، موجب می شود که فرصت کافی برای تبادل فرهنگی بین گردشگر و جامعه میزبان به وجود آید بر این مبنا، آنان می توانند یکدیگر را بهتر درک کرده، به فرهنگ هم بیشتر احترام بگذارند. هدف از انجام پژوهش حاضر ارائه مدل توسعه گردشگری فرهنگی در استان کردستان می باشد. پژوهش حاضر با توجه به هدف آن از نوع توسعه ای -کاربردی و از نوع پژوهش توصیفی پیمایشی می باشد. با توجه به اینکه در پژوهش حاضر امکان استفاده از نتایج در برنامه جذب گردشگر فرهنگی وجود دارد، پژوهشی کاربردی می باشد. روش پژوهش مورد استفاده، روش پژوهش آمیخته (کیفی و کمی) می باشد. ابتدا محقق اقدام به شناسایی عوامل اثر گذار بر توسعه گردشگری فرهنگی استان کردستان با استفاده از از روش مصاحبه های نیمه ساختار یافته از طریق نظرخواهی از اساتید و مدیران و استفاده از اطلاعات پژوهش که از طریق پرسشنامه های موجود در زمینه گردشگری فرهنگی بر اساس تحقیقات گذشته، مبانی نظری و مطالعات کتابخانه ای، بررسی نتایج و عوامل شناسایی شده در زمینه گردشگری فرهنگی می پردازد. جامعه آماری در هر دو بخش نظری و کاربردی شامل؛ الف) کلیه اعضای هیات علمی دانشگاه ها شامل: اساتید مدیریت گردشگری استان کردستان و همچنین اساتید دانشگاه های استان های همجوار که در زمینه گردشگری فرهنگی حداقل یک مقاله پژوهشی با رتبه علمی (علمی- پژوهشی، علمی – ترویجی، ISI و ISC) داشتند و در این زمینه صاحب نظر بودند. ب) مدیران گردشگری و کارشناسان و صاحبنظران بازاریابی ادارات میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در شهرستان های استان کردستان، ج) مدیران آژانس های گردشگری استان کردستان و د) گردشگران فرهنگی می باشد. در مرحله اول گردآوری داده ها از طریق مصاحبه کیفی و مرحله دوم با روش کمی و پرسشنامه ای صورت گرفت و در بخش کمی ابزار گردآوری اطلاعات از طریق پرسشنامه کتبی انجام شد. سپس با استفاده از مفاهیم مشترک به مقوله ها می رسیم که تعداد آن ها 8 مولفه پتانسیل شهری، شهروندان، تأثیر شهرهای مرزی، مدیریت رویدادها، گرایش به سایر مقاصد گردشگری، اقتصاد گردشگری، مدیریت دولتی و تبلیغات می باشد. نتایج پژوهش حکایت از وضعیت مطلوب پتانسیل شهری، شهروندان، تأثیر شهرهای مرزی، مدیریت رویدادها، گرایش به سایر مقاصد گردشگری، اقتصاد گردشگری داشت. ولی مدیریت دولتی و تبلیغات در استان کردستان وضعیت مطلوبی نداشت.
برنامه ریزی شهری
مصطفی دهقانی؛ غلامرضا حقیقت نائینی؛ اسفندیار زبردست
چکیده
امروزه با توجه به ضرورت استفاده از راه‌حل‌های نوآورانه موثر، باز و مشارکتی و بهره‌برداری از قابلیت‌های ICT جهت ایجاد زندگی پایدار در شهرها، به تدریج انواع مختلفی از مفاهیم تحت عنوان فضاهای دانش- بنیان با اهداف و کارکردهای گوناگون شکل گرفته است. درک ابعاد، ویژگیها و تمایز این مفاهیم، موجب کمک به سیاستگذاران شهری در انتخاب راهبردها ...
بیشتر
امروزه با توجه به ضرورت استفاده از راه‌حل‌های نوآورانه موثر، باز و مشارکتی و بهره‌برداری از قابلیت‌های ICT جهت ایجاد زندگی پایدار در شهرها، به تدریج انواع مختلفی از مفاهیم تحت عنوان فضاهای دانش- بنیان با اهداف و کارکردهای گوناگون شکل گرفته است. درک ابعاد، ویژگیها و تمایز این مفاهیم، موجب کمک به سیاستگذاران شهری در انتخاب راهبردها و سیاست‌ها و سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها از طریق جلوگیری از اغتشاش ذهنی و بروز تناقض‌های درونی و التقاط‌های نامنسجم این مفاهیم می‌شود. تاکنون گونه‌بندی-های مختلفی از فضاهای دانش- بنیان ارائه شده است ولی بررسی تطبیقی یکپارچه‌ای برای تمامی مفاهیم فضاهای دانش- بنیان که تصویری روشن و جامع و درکی عمیق و منسجم از این فضاها را ارائه نماید انجام نشده است. در این راستا، پژوهش حاضر با رویکرد فراترکیب و در چارچوب مرور نظام‌مند کیفی و با هدفی توصیفی- اکتشافی، به بررسی تطبیقی مفاهیم فضاهای دانش- بنیان بر اساس شش مؤلفهی گفتمان توسعه، نوع دانش مورد نیاز برای توسعه، مکان‌مندی، کنشگران اصلی، الگوی مدیریت و دوره تاریخی پرداخته است. همچنین گونه‌شناسی فضاهای دانش- بنیان، برای بدست دادن درکی بهتر، بر اساس دو مولفه مکان‌مندی و نوع دانش مورد نیاز برای توسعه صورت گرفته است که بر اساس آن، چهار گونه فضای دانش 1- مبتنی بر فناوری- غیرمکان‌مند؛ 2- مبتنی بر فناوری- مکان‌مند؛ 3- مبتنی بر دانش- غیرمکان‌مند؛ و 4- مبتنی بر دانش- مکان‌مند قابل شناسایی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که اکنون، مفاهیمی چون شهر هوشمند و شهر دانش (به‌دلیل شمول معنایی) تا حدود زیادی جایگزین مفاهیمی مانند شهر دیجیتال و شهر مجازی شده‌اند. مفهوم شهر دانش نیز به عنوان چتری برای سایر مفاهیم همچون مکان دانش، شهر یادگیری و شهر هوشمند تلقی شده است. همچنین فضاهای دانش- بنیان با گذشت زمان با تغییرات پارادیمی همچون گذار به تاکید بر مفهوم وسیع‌تر دانش، مشارکت فعالانه شهروندان در ایجاد، توسعه و مدیریت فضاهای دانش- بنیان، حکمروایی شبکه‌ای مبتنی بر تعامل طیف وسیعی از کنشگران، نگاه نرم‌افزاری و مبتنی بر سرمایه‌های فکری غیرملموس و نظام نوآوری دانش، ظرفیت‌سازی تعامل شهروندان برای یادگیری بلندمدت و تاثیرگذاری سیاسی و فرهنگی مواجه بوده است. این روندها و تغییرات پارادایمی بیانگر نوعی همگرایی مفهومی ویژگیها و مؤلفه‌های فضاهای دانش- بنیان است. علاوه بر این، گونه‌شناسی این فضاها بر اساس دو مولفه مکان‌مندی و نوع دانش مورد نیاز برای توسعه، به-دلیل نقش شاخص این مولفه‌ها برای تمایز انواع فضاهای دانش- بنیان، درک عمیق و گویاتری از این فضاها بدست می‌دهند.
طراحی شهری
شیما عابدی؛ ساناز سعیدی مفرد
چکیده
مسیریابی توانایی شناسایی موقعیت مکانی و رسیدن به مقصد، حرکت در محیط های فضایی است.این موضوع در خصوص کودکان که معمولا استقلال و تجربه کافی در جابه جایی در محیط های شهری را ندارد بسیار حائز اهمیت می باشد.این پژوهش با هدف بررسی تاثیر نشانه های شهری بر مسیریابی کودکان در فضای شهری تدوین گردیده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر کاربردی و پیمایشی ...
بیشتر
مسیریابی توانایی شناسایی موقعیت مکانی و رسیدن به مقصد، حرکت در محیط های فضایی است.این موضوع در خصوص کودکان که معمولا استقلال و تجربه کافی در جابه جایی در محیط های شهری را ندارد بسیار حائز اهمیت می باشد.این پژوهش با هدف بررسی تاثیر نشانه های شهری بر مسیریابی کودکان در فضای شهری تدوین گردیده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر کاربردی و پیمایشی است. روش نمونه‌گیری به‌صورت تصادفی با استفاده از فرمول کوکران و تکمیل پرسشنامه توسط 106 نفر از کودکانی که در بازه‌ی سنی 12-8 سال می‌باشند انجام گردیده است. در تحلیل داده‌ها در جهت ارزیابی تأثیر نقش نشانه ها در مسیریابی کودکان پس از جمع‌آوری داده‌ها، اطلاعات حاصل با روش تحلیل عاملی تاییدی و با استفاده از نرم افزار Amos مورد تحلیل قرارگرفتند. همچنین جهت تحلیل داده‌های کیفی به بررسی نقاشی‌های کودکان پرداخته‌شده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که تفاوت در گروه‌های سنی کودکان باعث تفاوت در میزان تاثیر گذاری نشانه ها در مسیریابی کودکان می گردد. همچنین عناصر کالبدی و نشانه ها در فضاهای شهری در مسیریابی کودکان در محدوده مطالعاتی پژوهش بسیار تاثیر گذار است. از جمله ویژگی های اشاره شده کودکان 8 ساله در فرآیند مسیریابی می توان به فضای سبز و فرم ابنیه اشاره نمود. کودکان 9-10ساله به فرم کالبدی و تمایز ساختمانها در فرآیند مسیریابی توجه دارند. کودکان10-12ساله به ساختمانهایی اشاره دارند که در آنها تنوع رنگی بیشتر و ساختمانهایی که فرم معماری متمایز تری نسبت به سایر ساختمانها دارند. کودکان 10-12ساله از معابر و ساختمانهای شاخص در مسیریابی استفاده می نمایند. بررسی های صورت گرفته تاثیر کالبد متمایز در رفتار مسیریابی کودکان را نشان می دهد.
شهر اسلامی-ایرانی
عباس غفاری؛ مرتضی میرغلامی؛ بیتا شفائی
چکیده
منظر صوتی حوزه‌ای از مطالعات شهری است که به کیفیت صدای شنیده‌شده در فضاهای شهری می‌پردازد و متاثر از شاخصه‌های متعددی است. یکی از این شاخصه‌ها رفتار آکوستیکی فضا میباشد که وابسته به ویژگی‌های محیطی فضاست. تراز فشار صوت و زمان واخنش دو مؤلفه‌ای هستند که روشن‌کننده رفتار آکوستیکی فضاها می‌باشند. کیفیت ادراکی مناظر صوتی نیز با ...
بیشتر
منظر صوتی حوزه‌ای از مطالعات شهری است که به کیفیت صدای شنیده‌شده در فضاهای شهری می‌پردازد و متاثر از شاخصه‌های متعددی است. یکی از این شاخصه‌ها رفتار آکوستیکی فضا میباشد که وابسته به ویژگی‌های محیطی فضاست. تراز فشار صوت و زمان واخنش دو مؤلفه‌ای هستند که روشن‌کننده رفتار آکوستیکی فضاها می‌باشند. کیفیت ادراکی مناظر صوتی نیز با ارزیابی‌های ذهنی انجام مشخص می‌گردد. چگونگی اثرگذاری ویژگی‌های محیطی در رفتار آکوستیکی راسته‌بازارهای بازار تبریز و تأثیر آن در کیفیت مناظر صوتی راسته‌بازارها، مسئله‌ای است که پژوهش پیش رو به آن می‌پردازد. در این تحقیق با اتخاذ روش کمی-کیفی بر اساس ارزیابی‌های عینی، رفتار آکوستیکی راسته‌بازارها و عوامل مؤثر بر آن مشخص شده و با ارزیابی‌های ذهنی، مطلوبیت مناظر صوتی راسته‌بازارها روشن شده است. ارزیابی‌های عینی بر مبنای اندازه‌گیری تراز فشار صوت و زمان واخنش و ارزیابی ذهنی بر اساس پرسشنامه توصیفی منظر صوتی انجام پذیرفته است. نتایج نشان داد فضاهایی مانند راسته‌بازارها که در طول آنها فرم کالبدی و مصالح یکسان است، رفتار آکوستیکی ثابتی بروز می‌دهند. در صورتی که این تجانس با تغییرات کالبدی از قبیل تغییر در محور فضا و الحاق فضایی به مثابه کاواک همراه باشد، رفتار آکوستیکی و صدای شنیده‌شده دستخوش تغییر می‌گردد. همچنین با کاهش شدت صدا، آسایش صوتی الزاماً افزایش پیدا نمی‌کند. حتی در فضاهای آرام شهری که تراز فشار صوت پائین است، با بروز پدیده اختلاف تراز فشار صوت، آرامش و کیفیت منظر صوتی افت پیدا می‌کند. در واقع تبعیت صرف از مقادیر استاندارد برای آرامش صوتی کافی نیست. مقادیر تراز فشار صوت و زمان واخنش که نشان‌دهنده رفتار آکوستیکی فضا هستند، می‌توانند به‌نحوی در ارزیابی افراد از منظر صوتی دخیل باشند، ولی به تنهایی نمی‌توانند مبنای سنجش کیفیت منظر صوتی باشند. ویژگیها و کیفیات محیطی فضاها از قبیل نورپردازی، میزان ازدحام و جذابیت کالاهای عرضه‌شده در راسته‌بازار تأثیر مستقیم در خوشایندی منظر صوتی دارد.
منظر شهری
سودابه قلی پور؛ جمال الدین مهدی نژاد؛ بهرام صالح صدق پور
چکیده
یکی از معضلات جوامع امروزی، احساس ترس و عدم احساس امنیت در محیطهای شهری و بالتبع در پارک ها می باشد. لذا پارک‌های شهری نیازمند طراحی آگاهانه‌ای هستند که رضایت مخاطب را به همراه داشته باشد و در برنامه ریزی و طراحی آن ها توجه به ویژگی های مخاطب نیز لازم است و این مهم می تواند با مشارکت و همفکری کاربران به دست آید و افزایش امنیت محیطی ...
بیشتر
یکی از معضلات جوامع امروزی، احساس ترس و عدم احساس امنیت در محیطهای شهری و بالتبع در پارک ها می باشد. لذا پارک‌های شهری نیازمند طراحی آگاهانه‌ای هستند که رضایت مخاطب را به همراه داشته باشد و در برنامه ریزی و طراحی آن ها توجه به ویژگی های مخاطب نیز لازم است و این مهم می تواند با مشارکت و همفکری کاربران به دست آید و افزایش امنیت محیطی به عنوان یکی از مهم ترین اصول کیفیت بخشی به محیط اگر بر پایه ترجیح کاربران باشد، می تواند به بهبود فضاها کمک کند. درواقع شناخت درک و دریافت مردم از شیوه های طراحی منظر و توجه به ترجیح و خواسته‌های کاربران به طراحان منظر در طراحی این فضاها کمک می کند. از آن جا که تفاوت در ویژگی های هر مکان از جنبه زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی می تواند احساس امنیت یا ترس متفاوتی را به شهروندان القا کند، در این پژوهش از یک پارک بزرگ در تهران (پارک ملت) به عنوان نمونه مورد مطالعه استفاده شده است. هدف پژوهش حاضر ساخت، هنجاریابی و اعتبارسنجی مقیاس امنیت در پارک های شهری از دیدگاه کاربران میباشد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و از نوع تحلیل عاملی اکتشافی میباشد. برای ساخت گویه‌های مرتبط با امنیت از طریق مصاحبه با متخصصان و کاربران، کدگذاری باز و محوری و براساس مبانی‌نظری، پرسشنامه ای در حیطه ی امنیت تنظیم شده‌است. روایی محتوایی از طریق اجرای مقدماتی و مصاحبه باز با کاربران و تایید متخصصان انجام گرفته و پایایی آن در مرحله مقدماتی با هماهنگی درونی سوالات و آلفای کرونباخ سنجیده شده است. پرسشنامه در مرحله نهایی در بین 250 کاربر در پارک ملت تهران توزیع شده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که پرسشنامه از اعتبار و هنجاریابی برخوردار است و با وارد کردن داده های به‌دست آمده در نرم افزارSPSS 22 و به کارگیری تکنیک تحلیل عاملی اکتشافی، 8 عامل تبیین کننده در ترجیح کاربران به‌دست آمده که عبارتند از: طراحی عناصر مصنوع، کنترل و نظارت پذیری، طراحی کاشت، خوانایی، دسترسی پذیری فیزیکی، زیبایی‌شناسی، الگوهای فعالیت و اندازه و وسعت فضا. در بین عامل های هشت گانه، عامل طراحی عناصر مصنوع بیشترین سهم و عامل اندازه و وسعت فضا کمترین سهم را در توضیح واریانس دارند. شاخص های مطرح شده این پژوهش می تواند در بهبود عملکرد طراحان، مجریان و مدیران شهری در پیاده سازی الگوهای مناسب برای طراحی پارک های شهری ایمن که منطبق بر ترجیحات کاربران باشد، مورد توجه قرار گیرد.
اسکان غیر رسمی
مریم سلیمانی؛ مینو قره بگلو
چکیده
یکی از عوامل تعیین‌کننده در سکونتگاه‌های خودانگیخته مناطق حاشیه‌نشین، الگوهای رفتاری در جریان زندگی ساکنین و فعالیت‌های روزمره وابسته به آن است که بر شکل سکونت تاثیرگذار خواهد بود. هدف پژوهش حاضر واکاوی و شناسایی الگوی کالبدی سکونتگاه-های خودانگیخته و راهبردهای برساخت آن در پیوند با شیوه زندگی ساکنین مناطق حاشیه‌نشین پهنه شمالی ...
بیشتر
یکی از عوامل تعیین‌کننده در سکونتگاه‌های خودانگیخته مناطق حاشیه‌نشین، الگوهای رفتاری در جریان زندگی ساکنین و فعالیت‌های روزمره وابسته به آن است که بر شکل سکونت تاثیرگذار خواهد بود. هدف پژوهش حاضر واکاوی و شناسایی الگوی کالبدی سکونتگاه-های خودانگیخته و راهبردهای برساخت آن در پیوند با شیوه زندگی ساکنین مناطق حاشیه‌نشین پهنه شمالی شهر تبریز است. رویکرد مدنظر این پژوهش کیفی بوده و با روش نظریۀ زمینهای انجام شده است. در این پژوهش برای انتخاب نمونه‌ها از روش نمونه‌گیری هدفمند با بیشترین تنوع و برای گردآوری داده‌ها از مصاحبۀ نیمه‌ساخت‌یافته، مشاهده و برداشت‌های پلانی استفاده شده است. در نمونۀ پژوهش، 40 نفر از ساکنین این مناطق مشارکت داشته‌اند و تعداد 30 نمونه از خانه‌ها مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که ساماندهی فضاها و الگوی کالبدی سکونتگاه‌های خودانگیخته در رابطه با سه ساختار مشروع، معنا و سلطه بیشتر تابع ساختارهای مشروع و معنایی بوده است. در این روند ویژگی‌های زندگی ساکنین و سیستم شکل‌گیری کالبدی محیط در رابطه با این ساختارها بر مولفه‌های محیطی چون حضورپذیری کودکان و ایجاد قرارگاه اجتماعی در محله، انعطاف‌پذیری و تطبیق‌پذیری کالبد، بسط‌پذیری کالبدی در سکونت گسترده (اشاره به همزیستی نسل ها)، ادغام‌پذیری فضای زیستی و کار، افزایش زیست‌پذیری فضای باز و توجه به محرمیت و ارزش‌های مذهبی(حجاب، مراسمات و ...) اشاره داشته اند. این مقولات از جمله موارد ضروری است که می‌بایست در طراحی و بهسازی مناطق حاشیه‌نشین بدان اهتمام داشت تا بتوان کالبد را در همسویی با شکل زندگی ساکنین قرار داد؛ فرایندی که منجر به پایداری و انس با مکان نیز خواهد شد.
برنامه ریزی شهری
سروش خلیلی؛ جمیله توکلی نیا؛ نغمه مبرقعی دینان؛ حمید سلطانی نژاد
چکیده
در چند دهه اخیر تغییرات فضایی ناشی از گسترش کاربری های تجاری در شهرها، نقش برنامه ریزی فضایی را در شهر دو چندان کرده است. اگر مراکز بزرگ خرید در مکان های مناسب شهر مکان یابی و احداث نشوند، مشکلات متعدد محیط زیستی را ایجاد خواهند کرد. ارگ تجاری تجریش یکی از مجتمع های تجاری شهر تهران است که در محیطی جغرافیایی به نام باغ گیاهی احداث گردیده ...
بیشتر
در چند دهه اخیر تغییرات فضایی ناشی از گسترش کاربری های تجاری در شهرها، نقش برنامه ریزی فضایی را در شهر دو چندان کرده است. اگر مراکز بزرگ خرید در مکان های مناسب شهر مکان یابی و احداث نشوند، مشکلات متعدد محیط زیستی را ایجاد خواهند کرد. ارگ تجاری تجریش یکی از مجتمع های تجاری شهر تهران است که در محیطی جغرافیایی به نام باغ گیاهی احداث گردیده است. احداث این مجتمع با قطع درختان تنومند و قدیمی باغ همراه بوده است. در مقاله پیش رو هدف ارزیابی اثرات محیط زیستی ناشی از احداث مجتمع های تجاری بزرگ در کلانشهرهای کشور و همچنین ارائه برنامه ای مدون برای مدیریت و پایش آنها با تأکید بر ارگ تجریش است. این پژوهش به روش توصیفی و با کاربست مدل های ارزیابی محیطی انجام شده است. از تکنیک ارزیابی پیامدهای محیط زیستی (EIA) با روش ماتریس سریع پاستاکیا (RIAM) بهره گرفته شده است و در نهایت برنامه مدیریت محیط زیست (EMP) نیز به منظور کاهش آثار سوء بر محیط تدوین شده است. از نتایج ماتریس RIAM و مجموع امتیازات بدست آمده در چهار محیط فیزیکی- شیمیایی، بیولوژیکی- اکولوژیکی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی- فنی با عدد 737- ، چنین استنباط می شود که اثرات منفی (30 اثر) دارای چیرگی بر اثرات مثبت (11 اثر) بوده است. پس از تحلیل و بررسی تفصیلی هر یک از چهار محیط تحت تأثیر مشخص شد که محدوده –D (در بین کلاس ها از +E تا –E) با بازه امتیاز محیط زیستی "36- تا 71-"، دارای بیشترین تعداد اثر سوء می باشد که نشان دهنده شدت پیامدهای منفی به وجود آمده ناشی از احداث مرکز تجاری ارگ در تجریش است؛ افزون بر آن محیط فیزیکی- شیمیایی دارای بیشترین تعداد مؤلفه منفی در بین سایر محیط ها می باشد. به عنوان نتیجه نهایی با استناد به تمامی تحقیقات صورت گرفته به این مهم دست یافته ایم که ساخت ارگ تجاری در محل باغ گیاهی با اصول محیط زیست هماهنگ نبوده و از شاخص های توسعه پایدار پیروی نکرده است. به بیان دیگر بستر مجتمع ارگ و محل استقرار آن دارای توان اکولوژیکی و اجتماعی- اقتصادی لازم نبوده است؛ فلذا اقداماتی کاهشی برای این پیامدها در حوزه های آلودگی هوا، صدا، آب، پسماند، صرفه جویی در انرژی، محیط بیولوژیکی، محیط اجتماعی- اقتصادی و همچنین خدمات آتش سوزی در قالب برنامه EMP و مختص مرحله بهره برداری ارگ تجاری ارائه شده است.
برنامه ریزی شهری
مجید روستا؛ محمد سلیمانی مهرجانی؛ مظفر صرافی؛ مجتبی رفیعیان
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 اسفند 1399
چکیده
یکی از مهمترین چالش‌های کلانشهرهای امروز، وجود محله‌های شهریِ نابسامان و فقیر شهری در فضاهای حاشیه‌ای است. مجموعه سیاست‌ها و برنامه‌های بازآفرینی برای رویارویی با چنین چالشی، در طی سده بیستم تلاش کرده است تا کیفیت زندگیِ بهتری برای ساکنینِ واقع در چنین فضاهای فقیر شهری ایجاد کند. لیکن چنین اقداماتی، کمتر با موفقیت قابل‌توجهی ...
بیشتر
یکی از مهمترین چالش‌های کلانشهرهای امروز، وجود محله‌های شهریِ نابسامان و فقیر شهری در فضاهای حاشیه‌ای است. مجموعه سیاست‌ها و برنامه‌های بازآفرینی برای رویارویی با چنین چالشی، در طی سده بیستم تلاش کرده است تا کیفیت زندگیِ بهتری برای ساکنینِ واقع در چنین فضاهای فقیر شهری ایجاد کند. لیکن چنین اقداماتی، کمتر با موفقیت قابل‌توجهی همراه بوده است. پیش‌فرض پژوهش حاضر این است که یکی از دلایل اصلیِ چنین شکست‌هایی، کم‌توجهی به «مقیاسِ» برنامه‌ها و طرح‌های بازآفرینی شهری بوده است. بر این اساس، در این پژوهش، دو پرسش اصلی طرح شده است: نخست، چرا مفهوم «مقیاس» باید در محوریت برنامه‌های بازآفرینی شهری قرار بگیرد و چنین محوریتی چگونه می‌تواند به کارامدترسازیِ برنامه‌ها و ارتقای کیفیت زندگی ساکنین شهریِ هدف کمک کند؟ و دوم، وضعیت پروژه‌های بازآفرینی شهری، بر اساس معیارها و شاخص‌های موردنظر در این پژوهش، چه اثراتی بر کارایی پروژه و وضعیت کیفیت زندگی ساکنین هدف می‌تواند داشته باشد؟ برای پاسخ به چنین پرسش‌هایی، از دو روش‌شناسی «زمینه‌گرا» برای تحلیل مفهوم مقیاس، و «پیمایشی- داده‌نگر» برای سنجش کیفیت زندگی استفاده شده است. منابع داده و اطلاعات، شامل سرشماری‌ها و پرسش‌گری و همچنین کتابخانه‌ای-اسنادی، برنامه‌ها و طرح‌ها، و تکنیک‌های تجزیه و تحلیل نیز شامل همبستگی و رگرسیون(برای سنجش کیفیت زندگی) و فرا-تحلیل(در مقیاس‌شناسی) بوده است. نتایج این پژوهش در چهار نمونه شهر رشت، همدان، سنندج و گرگان نشان می‌دهد که همبستگی معناداری بین تعداد پروژه‌های بازآفرینی، انرژی اولیه و موقعیت مکانی آنها(متغیرهای مستقل) و اثرگذاری آنها بر کیفیت زندگی ساکنین هدف(متغیر وابسته) وجود دارد. وجود چنین همبستگی بدین معناست که برنامه‌های بازآفرینی شهری در ایران می‌تواند از طریق توجه بنیادی به مقیاس برنامه بازآفرینی، تأثیر بیشتری در ارتقای کیفیت زندگی ساکنین هدف داشته باشد.
اسکان غیر رسمی
مریم سجادی اصل؛ جمیله توکلی نیا؛ مرتضی قورچی
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 فروردین 1400
چکیده
تامین مسکن در کشورهای در حال توسعه، برای گروه های کم درآمد شهری از مهمترین چالش های پیشروی برای دستیابی به توسعه محسوب می شود. در کشور ایران سیاست‌های گوناگونی به منظور تأمین مسکن برای اقشارکم درآمد اتخاذ شده است؛ اما تاکنون هیچگونه تلاشی جهت تدوین گونه‌های مسکن مناسب برای این گروه‌ها صورت نگرفته است. هدف از این پژوهش بررسی سیاست‌های ...
بیشتر
تامین مسکن در کشورهای در حال توسعه، برای گروه های کم درآمد شهری از مهمترین چالش های پیشروی برای دستیابی به توسعه محسوب می شود. در کشور ایران سیاست‌های گوناگونی به منظور تأمین مسکن برای اقشارکم درآمد اتخاذ شده است؛ اما تاکنون هیچگونه تلاشی جهت تدوین گونه‌های مسکن مناسب برای این گروه‌ها صورت نگرفته است. هدف از این پژوهش بررسی سیاست‌های مسکن کم درآمد شهری در دولت سازندگی؛ اصلاحت، مهرورزی و تدبیر و امید در شهر کرمانشاه میباشد. نوع تحقیق کاربردی و روش مورد استفاده توصیفی و تحلیلی و برای گردآوری داده‌ها از روشهای کتابخانه‌ای و میدانی(با مراجعه به ادراه راه و شهرسازی کرمانشاه) بدست آمده است. برای تجزیه و تحلیل داده از نرم‌افزار اتوکد ، وGIS آزمون آماری t تک نمونه ای استفاده شده است. یافته‌های تحقیق نشان داد که در دروه سازندگی، بیشتر زمینهای به صورت آماده‌سازی برای شهرک‌های اطراف در نظر گرفته شده است. در دوره اصلاحات، ایجاد پروژه‌های ارزن قیمت رواج زیادی پیدا کرد. در دوره مهرورزی اقدامات گسترده‌ای صورت گرفت؛ اما بسیاری از پروژه‌ها ناتمام ماند. در دروه تدبیر و امید؛ تصمیم به انجام تعهدات دولت پیشین در دستور کار قرار گرفت. این تصمیم بجا باعث گردید؛ تا هزینه‌های اضافه بر دولت تحمیل نگردد و دولت نسبت به مردم و پیمانکاران متعهد بماند. همچنین آزمون t نمونه نشان می‌دهد، که میانگین در تمامی شاخص‌ها کمتر از مقدار مورد نظر است که این نتیجه گویای این میباشد که سیاست-گذاری مسکن کم‌درآمد شهری در دوره سازندگی، اصلاحات، مهرورزی و تدبیر و امید در سطح پایینی بوده است.
پایداری شهری
محمد مهدی عزیزی؛ سمانه خسروانی نژاد
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 25 فروردین 1400
چکیده
از جمله دلایل تغییر نگرش رشته شهرسازی از پارادایم رشد به توسعه پایدار، ناکارآمدی رشته و حرفه در پاسخ به دغدغه های محیطی از نیمه دوم قرن بیستم بود. نتیجه چنین تغییر نگرشی در اواخر قرن بیستم در آموزش رسمی و غیررسمی شهرسازی در سراسر جهان بازتاب پیدا کرد که انعکاس آن در حرفه، محصول شهرسازی متفاوتی را رقم زد. نوع نگاه به آموزش توسعه پایدار ...
بیشتر
از جمله دلایل تغییر نگرش رشته شهرسازی از پارادایم رشد به توسعه پایدار، ناکارآمدی رشته و حرفه در پاسخ به دغدغه های محیطی از نیمه دوم قرن بیستم بود. نتیجه چنین تغییر نگرشی در اواخر قرن بیستم در آموزش رسمی و غیررسمی شهرسازی در سراسر جهان بازتاب پیدا کرد که انعکاس آن در حرفه، محصول شهرسازی متفاوتی را رقم زد. نوع نگاه به آموزش توسعه پایدار در کشوهای توسعه یافته در مقایسه با کشورهای در حال توسعه ای مانند ایران موضوعی است که می تواند از منظر تحلیل محتوای برنامه های درسی شهرسازی در کشورهای منتخب دنبال شود. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر تحلیل جهت گیری آموزش های رشته شهرسازی به سمت مفهوم توسعه پایدار است. در این پژوهش که به نوعی تحقیق کاربردی است، با توجه به ماهیت موضوع، از روش کیفی تحلیل محتوا و قابلیت های نرم افزاری SPSS در تحلیل داده ها استفاده شده است. داده های مورد نیاز از طریق بررسی برنامه های درسی شهرسازی در کشورهای منتخب، که به عنوان کشورهای خاستگاه در توسعه پایدار بوده و برنامه های درسی آنها نیز توسط نهادهای بین المللی اعتبارسنجی شده اند، جمع آوری گردیده اند. نتایج بررسی های این پژوهش در 128 دانشگاه از 9 کشور مختلف نشان می دهد که جهتگیری غالب در آموزش توسعه پایدار به ارائه "درسی مستقل با موضوع توسعه پایدار و مفاهیم محیطی" و نیز "تدریس توسعه پایدار در رویه و محتوای دروس شهرسازی" است. نتایج این امر در نمونه ایران حاکی از آن است که اگرچه دروسی با «محتوا و عنوان موضوعات محیطی» در تمامی گرایش های کارشناسی ارشد ارائه شده است؛ اما توجه به موضوع توسعه پایدار را به طور رسمی می توان در گرایش طراحی شهری و برنامه ریزی منطقه ای به ترتیب در یک و دو درس اختیاری مشاهده کرد که در مقایسه با یافته های جهانی محدود و ناکافی است. با این حال، توجه به آموزش توسعه پایدار به عنوان یکی از معیارهای نظام رتبه بندی گرین متریک می تواند درون مایه پژوهش های کاربردی آتی باشد و گامی به سوی توسعه پایدار قلمداد شود.
برنامه ریزی شهری
زهره اسدی؛ حمید محمدی
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 اردیبهشت 1400
چکیده
در چند دهه گذشته، موضوع برندسازی در برنامهریزی گردشگری توجه بسیاری را به خود جلب نموده است. در بازار‌های به شدت رقابتی جهانی، نیاز مقصدها برای ایجاد یک هویت منحصر به فرد و بی‌نظیر یعنی متمایز ساختن خودشان از رقبا بیش از پیش اهمیت حیاتی پیدا کرده است. برندسازی در راستای گردشگری به معنی چگونگی ادراک ذهنی استفاده کنندگان از یک مقصد ...
بیشتر
در چند دهه گذشته، موضوع برندسازی در برنامهریزی گردشگری توجه بسیاری را به خود جلب نموده است. در بازار‌های به شدت رقابتی جهانی، نیاز مقصدها برای ایجاد یک هویت منحصر به فرد و بی‌نظیر یعنی متمایز ساختن خودشان از رقبا بیش از پیش اهمیت حیاتی پیدا کرده است. برندسازی در راستای گردشگری به معنی چگونگی ادراک ذهنی استفاده کنندگان از یک مقصد گردشگری است. در همین راستا هدف اصلی این پژوهش ایجاد یک تصویر روشن، واضح و خاص از سیمای شهر جونقان برای جذب حداکثری ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎزدﯾﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در ازای ارﺗﻘﺎی ﺟﺬاﺑﯿﺖﻫﺎی ﺷﻬﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﻬﺘﺮی ﺑﺮای زﻧﺪﮔﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدد. در پژوهش کاربردی و توسعه محور حاضر با استفاده از روش تحقیق توصیفی و به کمک شیوه مطالعات کتابخانه‌ای که برای جمع‌آوری اطلاعات و داده‌ها استفاده شده است ابتدا چارچوب نظری در رابطه با موضوع برندسازی شهری و گردشگری خلاق و نقش برندسازی شهری در گردشگری تبیین شده است و در ادامه با کمک مدل مدیریت برند شهر (CBM) و شیوه کتابخانه‌ای و مصاحبه نیمه ساختاریافته به ایجاد برند برای شهر جونقان پرداخته شده و نتایج حاکی از این است که قلعه سرداراسعد بختیاری به عنوان تصویر و برند شهر جونقان شناسایی شده و در راستای توسعه گردشگری خلاق به کمک برند شهر به ایجاد یک مسیر گردشگری منجر می‌شود که حوزه‌های تاریخی و طبیعی موجود در شهر را با هم می‌آمیزد تا با ایجاد محصولات نوآورانه و جذب کارآفرین‌ها مزیت‌های رقابتی نسبت به مقاصد دیگر پیدا کند و آوازه و چشم انداز شهر را در سراسر جهان بازگو نماید و پشتیبان وهدایتگر خلاقیت در شهر گردد و به پیشبرد گردشگری، صادرات و سرمایه‌گذاری در شهر منجرشود.
محیط زیست شهری
پگاه یادگاری؛ حسن سجادزاده
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 05 اردیبهشت 1400
چکیده
آسایش حرارتی به عنوان یکی از عوامل اساسی در حضورپذیری انسان ها در فضاهای شهری مطرح می باشد. طراحی فضاهای باز شهری تحت تاثیر عناصر و عوامل مختلف می تواند باعث تغییر درکیفیت آسایش حرارتی استفاده کنندگان شود که در این پژوهش براساس ضرورت نقش دو مولفه الگوی هندسی و پوشش گیاهی در ارتباط با میزان آسایش حرارتی در فضاهای باز محلی در بافت قدیمی ...
بیشتر
آسایش حرارتی به عنوان یکی از عوامل اساسی در حضورپذیری انسان ها در فضاهای شهری مطرح می باشد. طراحی فضاهای باز شهری تحت تاثیر عناصر و عوامل مختلف می تواند باعث تغییر درکیفیت آسایش حرارتی استفاده کنندگان شود که در این پژوهش براساس ضرورت نقش دو مولفه الگوی هندسی و پوشش گیاهی در ارتباط با میزان آسایش حرارتی در فضاهای باز محلی در بافت قدیمی شهر همدان با اقلیم سرد و کوهستانی تبیین و تحلیل شده است. هدف از انجام پژوهش حاضر ارزیابی الگوی پوشش گیاهی و الگوی هندسه فضاهای باز محلی بر آسایش حرارتی در فصل زمستان در این بافت شهری می باشد . در این راستا نه (9) مرکز محله تاریخی در شهر همدان به عنوان بستر تحلیل پژوهش در نظر گرفته شده که با استفاده از نرم افزار Envi-met،شبیه سازی و با ورود داده های اقلیمی و فضایی، تحلیل های مورد نظر انجام شده است. نتایج تحلیل نشان می دهد که در نظر گرفتن الگوی پوشش گیاهی و الگوی هندسی فضاهای باز بطور توامان نقش مهمی در آسایش حرارتی در این اقلیم دارد. علاوه براین از میان متغیر های محیطی آسایش حرارتی، سرعت باد بیشترین تاثیر را بر آسایش حرارتی در فصل زمستان داشته است. همچنین وجود پوشش های گیاهی برگ ریز ضمن آن که در تابستان با ایجاد سایه اندازی مناسب شرایط آسایش اقلیمی مناسبی را برای کاربران فراهم می نماید، در زمستان هم مانع تابش نور خورشید بر فضاهای باز گشته و ضمن آن که با توجه به این که در این گونه اقلیم ها شاهد وزش بادهای سرد و کمبود رطوبت بخصوص در ایام زمستان هستیم، وجود این نوع الگوها و درختان باعث جذب رطوبت از زمین و انعکاس آن به محیط های اطراف می گردد.
برنامه ریزی شهری
فضیلت طهری؛ مهین نسترن؛ پرویز اجلالی
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 اردیبهشت 1400
چکیده
شهر رشت، به عنوان نمونۀ یک شهر ایرانی، از افراد متنوع و گوناگون با سنین، جنسیت ها، توانایی‌های جسمی و پیشینه های قومی مختلف تشکیل شده است. بسیاری از سازوکارهای برنامهریزی شهری جهان با پذیرش تنوع و گوناگونی ساکنان شهری بسوی به‌کارگیری رویکردهای تنوع‌گرا و گنجاندن تنوع‌ها و تفاوت‌ها در فرایندهای برنامهریزی شهری تغییرمسیر‌داده‌اند، ...
بیشتر
شهر رشت، به عنوان نمونۀ یک شهر ایرانی، از افراد متنوع و گوناگون با سنین، جنسیت ها، توانایی‌های جسمی و پیشینه های قومی مختلف تشکیل شده است. بسیاری از سازوکارهای برنامهریزی شهری جهان با پذیرش تنوع و گوناگونی ساکنان شهری بسوی به‌کارگیری رویکردهای تنوع‌گرا و گنجاندن تنوع‌ها و تفاوت‌ها در فرایندهای برنامهریزی شهری تغییرمسیر‌داده‌اند، اما سازوکار برنامهریزی شهری کشور ایران و به تبع آن شهر رشت در سایۀ تفکرات مدرنیسم همچنان با شهروندان به صورت گونه و عام برخوردمی‌کنند و تفاوت‌های سنی، جنسیتی، قومی نژادی، مذهبی، تفاوت در توانایی جسمی و در نتیجه تفاوت در نیازهای شهروندان در شهر را درنظرنمی‌گیرند. نظریه و عمل برنامهریزی اخیراً از ضرورت خدمات‌رسانی به طیف متنوعی از نیازها و ترجیحات آگاه‌تر شده است. برنامهریزی برای تنوع و تفاوت، تفسیری اجتماعی از برنامهریزی برای شهرها و رویکردی است که نیازهای گروه‌های اجتماعی مختلف را در نظرمی‌گیرد. مطالعات کم‌شماری در سطح جهان به معرفی رویکرد برنامهریزی برای تنوع و تفاوت و شناسایی عوامل مؤثر بر بکارگیری و تحقق آن پرداخته‌اند. در کشورمان نیز با خلاء مطالعات دانشگاهی در این زمینه روبروهستیم. لذا هدف از این مطالعه معرفی اجمالی این رویکرد و شناسایی عوامل مؤثر بر تحقق آن در شهر رشت بر مبنای دیدگاه‌های صاحبنظران برنامهریزی این شهر است. با توجه به نوع مسأله و جامعۀ آماری تحقیق از روش نظریۀ زمینهای نظام‌مند استفاده شده است. برای گردآوری داده‌ها ابتدا پرسشنامۀ نیمه‌ساختاریافته‌ای بر مبنای مرور ادبیات طراحی و سپس با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند از نوع گلوله‌برفی با 10 نفر از صاحبنظران برنامهریزی این شهر مصاحبه‌های عمیق انجام‌شد. داده‌های متنی حاصل از مصاحبه‌ها با استفاده از فرایند کدگذاری و روش تحلیل سطر به سطر در نرم افزار مکس کیو دی اِی تحلیل شدند. نهایتاً عوامل مؤثر بر تحقق الگوی برنامهریزی شهری تنوع‌گرا در قالب 17 مقولۀ اصلی و 59 مقولۀ فرعی و روابط میان آنها شناسایی شدند و مدل پاردایمی الگوی برنامهریزی شهری تنوع‌گرا با تاکید بر شرایط علّی، زمینهای، مداخله‌گر، پیآمدی و راهبردهای تحقق این الگو ارائه‌شد. نتایج نشان می‌دهد طیف گسترده‌ای از زیرساختهای اندیشه‌ای، سیاستی، ابزاری، سازمانی، قانونی، مالی، آموزشی و فرهنگی‌اجتماعی در تحقق این رویکرد مؤثر هستند. شناسایی و تبیین این عوامل می‌تواند راهنمای تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات آیندۀ مراجع برنامهریزی شهری کشورمان برای به‌رسمیت‌شناختن گروه‌های اجتماعی متنوع و پاسخگویی به نیازهای متفاوتشان در فرایندهای برنامهریزی و سیاستگذاری شهری و مقابله با تبعیض در اقدامات برنامهریزی شهری باشد.
اسکان غیر رسمی
سعید خانی؛ کیومرث ایراندوست؛ علیرضا کمالی
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 اردیبهشت 1400
چکیده
سکونتگاه‌های غیررسمی چالشی بنیادین در شهرنشینی نو به شمار میروند. در برخورد با این چالش، رویکردها و برنامه‌های گوناگونی بهکار گرفته شده است، ولی بسیاری از برنامه‌ها به دلایل گوناگون از آن‌گونه نبود شناخت ویژگی‌های این سکونتگاه‌ها به‌ویژه ابعاد جمعیتی با کامیابی همراه نبوده است. بررسیها نشان می‌دهد ابعاد اسکان ...
بیشتر
سکونتگاه‌های غیررسمی چالشی بنیادین در شهرنشینی نو به شمار میروند. در برخورد با این چالش، رویکردها و برنامه‌های گوناگونی بهکار گرفته شده است، ولی بسیاری از برنامه‌ها به دلایل گوناگون از آن‌گونه نبود شناخت ویژگی‌های این سکونتگاه‌ها به‌ویژه ابعاد جمعیتی با کامیابی همراه نبوده است. بررسیها نشان می‌دهد ابعاد اسکان در سکونتگاه‌های غیررسمی در سنندج بسیار فراتر از میانگین کشوری است و بیش از نیمی از جمعیت شهر را فرا گرفته است. هدف این نوشتار واکاوی شاخص‌ها و ویژگی‌های جمعیتی در سکونتگاه‌های غیررسمی و همسنجی آن با دیگر سکونتگاه‌های شهر سنندج است. این پژوهش یک بررسی توصیفی و از گونه اکتشافی است و با کمک داده‌های ثانویه (اطلاعات سرشماری در سالهای 1385، 1390 و 1395) درباره محله‌های سنندج به نتیجه رسیده است. دستاوردها نشان می‌دهد که بیشترین دگرگونی‌های جمعیتی شهر سنندج دربرگیرنده حجم، آهنگ رشد جمعیت و مهاجرت در سکونتگاه‌های غیررسمی شکل می‌گیرد. افزون بر این، از دید ویژگی‌های ایستای جمعیت شامل تراکم در خانوار، تراکم در زمین، چگونگی آموزش، بار تکفل و چندوچونی اشتغال گونه‌ای ناپایداری و نبود توازن در میان سکونتگاه‌ها برپا است که همگی می‌توانند زمینهساز نمایان شدن دیگر چالش‌های شهری باشند. راهکار سیاستی نوشتار این است که در فراهمآوری و پیشبرد یک رویکرد فراگیر برای برنامهریزی و مدیریت بر پایه بهسازی و بازآفرینی این سکونتگاه‌ها، توجه به ویژگیها و شاخص‌های جمعیتی آنها بایسته و بنیادین است. نتایج این مقاله ، علاوه بر نشان دادن ابعاد و ویژگی های مختلف جمعیت در مناطق و محلات سنندج ، درسهای مهمی را برای برنامه ریزان و سیاست گذاران در مورد سیاست های توزیع مجدد جمعیت و مدیریت شهری ارائه می دهد.
طراحی شهری
فرشته احمدی؛ علی محمد سعادتی؛ علی غفاری؛ الهام ناظمی
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 25 اردیبهشت 1400
چکیده
فضای شهری در یک بستر تاریخی، علاوه بر دارا بودن همه عملکردهای متعارف خود که در سایر محیطهای شهری نیز عهده‌دار است، باید نقش خود را در ترازی بالاتر و چند وجهی منطبق با ویژگی‌های یک بافت تاریخیِ هویت‌مند ایفا نماید. بر این مبنا هدف اصلی پژوهش حاضر،کشف چگونگی ارتباط و نحوه برهم‌کنش مؤلفه‌های فضای شهری با اجزاء و ارکان متشکله ...
بیشتر
فضای شهری در یک بستر تاریخی، علاوه بر دارا بودن همه عملکردهای متعارف خود که در سایر محیطهای شهری نیز عهده‌دار است، باید نقش خود را در ترازی بالاتر و چند وجهی منطبق با ویژگی‌های یک بافت تاریخیِ هویت‌مند ایفا نماید. بر این مبنا هدف اصلی پژوهش حاضر،کشف چگونگی ارتباط و نحوه برهم‌کنش مؤلفه‌های فضای شهری با اجزاء و ارکان متشکله جریان زندگی در بافت تاریخی است؛ به نحوی که بتوان با مدیریت و استفاده شایسته از ظرفیت‌های فضای شهری در بستر بافت تاریخی، کیفیت زندگی ساکنان و کاربران آن را ارتقاء بخشید. این مهم به نوبه خود حفظ ساکنین بومی در محدوده بافت تاریخی، بازگشت مهاجران از محدوده و پایداری اقتصادی- اجتماعی و محیطی را موجب خواهد شد. روش تحقیق پژوهش حاضر، "توصیفی- تحلیلی"، "استدلال منطقی" و در نهایت "دلفی‌سازی و نظرسنجی از خبرگان" است. بدین ترتیب که ابتدا به مؤلفه‌های فضای شهری و کیفیات ناظر بر آن پرداخته شده، سپس ابعاد و سنجه‌های کیفیت زندگی شهری بررسی و شاخص‌هایی از آن که به فضای شهری و کیفیت محیطی اشاره دارد و موضوع کار طراحی، برنامهریزی و مدیریت شهری است، بر اساس دیدگاه‌های نظری و تحقیقات انجام شده گذشته مشخص شده است. در گام بعدی شاخص‌های استحصال شده با ویژگی‌های خاص بافت تاریخی مورد پایش و بازبینی قرار گرفته است. شاخص‌های بدست آمده از دلفی، با تعداد 91 شاخص، با اظهارنظر حدود 40 نفر از خبرگان رشته و حرفه به 64 شاخص تقلیل یافتند. که در نهایت نتایج آن در قالب مدل مفهومی نقش فضای شهری در ارتقای کیفیت زندگی در بافتهای تاریخی شهری ارائه شده است. این مدل مفهومی از شش مؤلفه تشکیل شده؛ شامل مؤلفه زیست‌محیطی با معیارهای «کیفیت زیست خرد فضاها»، «پایداری زیست‌محیطی»، مؤلفه تجربی_زیبایی‌شناختی با معیارهای «هم‌پیوندی بافت جدید و قدیم»، «کیفیت منظر شهری و ارتباط فضایی»، مؤلفه عملکردی با معیارهای «تنوع استفاده از محیط»، «سرزندگی وکیفیت محیطی»، «ایمنی و امنیت» و «حمل‌ونقل و دسترسی»، مؤلفه اجتماعی_فرهنگی با معیارهای «سرزندگی و انسجام اجتماعی»، «حفظ تعادل جمعیت»، مؤلفهی اقتصادی با معیارهای «سرزندگی و ثبات اقتصادی»، «انعطاف‌پذیری برنامه‌های توسعه» و مؤلفهی زمان با معیارهای «مدیریت زمان در فضاهای همگانی»، «تداوم مکان» که شاخص‌ها را تعریف کرده‌اند.
برنامه ریزی شهری
اکبر اصغری زمانی؛ شهریور روستایی؛ نادر زالی؛ سیده سمیرا شفیعی ماسوله
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 خرداد 1400
چکیده
حیات شبانه و جاذبه‌های اقتصادی شب‌هنگام راهی واقعی برای گسترش روزِ کاری و نیروی محرکی برای رشد و توسعه ملی است. مطالعه حاضر با اتخاذ چارچوب تحلیلی جغرافیای زمان و تحلیل کمی روال‌های مصرف حیات شبانه در مرکز شهر رشت می‌کوشد به این سؤال اصلی پاسخ دهد که چگونه شهر رشت می‌تواند بستر مناسبی را برای جریان فضایی– زمانی فعالیت‌ها در ...
بیشتر
حیات شبانه و جاذبه‌های اقتصادی شب‌هنگام راهی واقعی برای گسترش روزِ کاری و نیروی محرکی برای رشد و توسعه ملی است. مطالعه حاضر با اتخاذ چارچوب تحلیلی جغرافیای زمان و تحلیل کمی روال‌های مصرف حیات شبانه در مرکز شهر رشت می‌کوشد به این سؤال اصلی پاسخ دهد که چگونه شهر رشت می‌تواند بستر مناسبی را برای جریان فضایی– زمانی فعالیت‌ها در زمان غروب و شب فراهم سازد؟ برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از روشهای آمار توصیفی و استنباطی (آزمون خی‌دو و تحلیل خوشه‌ای دومرحله‌ای) به‌وسیله نرم‌افزار SPSS انجام شد. تفاوت‌های چشمگیری در نوع مصرف حیات شبانه در مرکز شهر رشت با استفاده از تحلیل خوشه‌ای آشکار شد. با وجود این، عدم تجانس در مسیرهای فضا- زمان حیات شبانه در مرکز شهر را می‌توان در دو الگوی مشخص خلاصه کرد: «پارک‌گردی» و «خرید». این الگوها از بسیاری جهات با یکدیگر متفاوت بودند اما از نظر موقعیت در یک بخش از مرکز شهر (سبزه میدان) دیده شدند. اهمیت پیش‌بین‌های اصلی به ترتیب نزولی عبارت بودند از: قومیت گروه (00/1)، جنس گروه (00/1)، اندازه گروه (00/1)، نوع فعالیت/ تفریح شبانه (82/0)، متوسط زمان صرف شده (60/0)، شرایط زندگی (48/0)، قومیت (42/0)، مکان (33/0)، جنس (27/0)، و سطح تحصیلات (18/0). در مقابل، نقش حرفه و نوع کار، محل اقامت و سن بسیار کم بود. نتایج نشان داد که اکثریت مصرف‌کنندگان حیات شبانه مرکز شهر رشت احساس امنیت می‌کردند، و این امنیت ادراک شده را بیشتر (%2/78) ناشی از «فعالیت‌ها/ مردم در خیابان و...» می‌دانستند. در محدوده مورد مطالعه، زنان نقش و حضور گسترده‌ای در تولید اجتماعی فضا داشتند و این نقش و حضور را می‌توان به ادراک آنها از احساس امنیت در حیات شبانه مرکز شهر رشت نسبت داد. با توجه به نتایج یاد شده در بالا و همچنین متوسط زمان رسیدن به اولین فعالیت/ تفریح شبانه (19:28) و متوسط زمان صرف شده در مرکز شهر (21/3 ساعت)، رشت می‌تواند تنها بستر مناسبی برای جریان فضایی– زمانی فعالیت‌ها در زمان غروب و ساعات اولیه شب باشد (بین ساعات 18 تا 23). به‌عنوان نتیجه، سه پیشنهاد اثربخش به‌صورت توأمان برای تغییر رویه فعلی مطرح می‌شود که عبارتند از ایجاد تنوع فعالیتی بیشتر در مرکز شهر، مدیریت منطقه از طریق افزایش کیفیت فضاهای شهری و حمایت از طولانی‌شدن ساعات فعالیت شبانه، و حمل‌ونقل عمومی همیشگی در اواخر شب.
معماری شهری
شهراد پورمحمد؛ سید علیرضا شجاعی؛ حسین کلانتری خلیل آباد؛ مسعود تقوایی
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 تیر 1400
چکیده
محیط انسان ساختی که انسان در آن زندگی می کند صرفا ابزار علمی یا نتیجه رویدادهای بی هدف نیست، بلکه واجد ساختار بوده و معنا را تجسد می بخشد. این معنا و ساختارها بازتاب فهم انسان از محیط طبیعی و انسان ساخت و وضعیت وجودی کلی اوست. معنایی را که انسان از محیط انسان ساخت بصورت فردی و یا اجتماعی درک می کند سبب ایجاد خاطراتی در ذهن او می گردد که ...
بیشتر
محیط انسان ساختی که انسان در آن زندگی می کند صرفا ابزار علمی یا نتیجه رویدادهای بی هدف نیست، بلکه واجد ساختار بوده و معنا را تجسد می بخشد. این معنا و ساختارها بازتاب فهم انسان از محیط طبیعی و انسان ساخت و وضعیت وجودی کلی اوست. معنایی را که انسان از محیط انسان ساخت بصورت فردی و یا اجتماعی درک می کند سبب ایجاد خاطراتی در ذهن او می گردد که در نهایت سبب افزایش حس تعلق ساکنین نسبت به فضای زیستی می شود. به منظور خلق فضاهای پرمعناتر و ارتقای حس تعلق ساکنین نسبت به فضای محل سکونتشان، این پژوهش در صدد کشف عوامل خاطره انگیز تاثیرگذار بر ارتقاء حس تعلق ساکنین محلات نسبت به فضای زیستیشان است. حس تعلق امری چند بعدی است و عوامل متفاوتی در ارتقای این حس نقش دارد. بر اساس ادبیات موجود، خاطره به عنوان یکی از معیارها، جهت برآورد حس تعلق افراد نسبت به محل سکونتشان استخراج گردید. جهت ارزیابی الگوی نظری، سه محله سنگ سیاه، اسحاق بیگ و بازار مرغ از میان محلات قدیمی و سه محله آبیاری، اصلاح نژاد و هوابرد از میان محلات جدید شهر شیراز به عنوان نمونه موردی انتخاب گردیدند و پرسشنامه ای متناسب در آنها توزیع شد. شیوه پژوهش پایه این مقاله، همبستگی است که داده های پرسشنامه با استفاده از نرم افزار Spss و آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن و Tukeyو Anowa و SamplesT- Test Paired و ضریب همبستگی پیرسون مورد ارزیابی قرار گرفته است. عامل خاطره متغیر مستقل و حس تعلق متغیر وابسته است .نتایج پژوهش حاضر بر همگن بودن محلات انتخابی در بافت جدید و قدیم از نظر تشابه ویژگیها بطور مجزا و اهمیت عامل خاطره بر ارتقای حس تعلق در تمامی محلات دلالت دارد، بر این اساس تاثیر خاطرات اجتماعی نسبت به خاطرات کالبدی بر ارتقاء حس تعلق ساکنین محلات بیشتر بوده، چنانچه در مجموع شاخص عناصر خاطره ساز از خاطرات کالبدی و آشنایی با محله از خاطرات اجتماعی بیشترین تاثیر و عامل ابنیه تاریخی از خاطرات کالبدی و سازمانهای مردم نهاد از خاطرات اجتماعی کمترین تاثیر را در ارتقاء حس تعلق ساکنین نسبت به فضای زیستی دارد.
معماری شهری
زهرا صادقی؛ مجتبی انصاری؛ مهدی حقیقت بین
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 شهریور 1400
چکیده
پارک‌های محله‌ای در ارتباط بین مردم با طبیعت نقش مهمی را ایفا می‌کنند. در واقع فضای سبز مهمترین انگیزه برای حضور و تفریح در پارک میباشد. به منظور ارتقای کیفیت فضای سبز پارک‌های محله‌ای و افزایش مشارکت مردمی، طراحی منظر پارک در ارتباط با ترجیحات مردم و ادراک آنها از منظر مطلوب ضروری به نظر می‌رسد، در حالی که در این زمینه کاستی‌هایی ...
بیشتر
پارک‌های محله‌ای در ارتباط بین مردم با طبیعت نقش مهمی را ایفا می‌کنند. در واقع فضای سبز مهمترین انگیزه برای حضور و تفریح در پارک میباشد. به منظور ارتقای کیفیت فضای سبز پارک‌های محله‌ای و افزایش مشارکت مردمی، طراحی منظر پارک در ارتباط با ترجیحات مردم و ادراک آنها از منظر مطلوب ضروری به نظر می‌رسد، در حالی که در این زمینه کاستی‌هایی وجود دارد. از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی پسندهای بصری مردم در راستای طراحی مطلوب پوشش گیاهی میباشد. پژوهش حاضر قصد دارد این پسندها را در زمینه ترکیب فضایی پوشش گیاهی بر اساس شاخصه مهم و تاثیر گذار مقیاس بصری مورد مطالعه قرار دهد. در این بررسی عوامل زمینهای سن، جنسیت و تفاوت سطح اجتماعی- اقتصادی در نظر گرفته شد. روش پژوهش حاضر ترکیب روش کیفی و کمی میباشد؛ ابتدا با مطالعه منابع و مشاهده میدانی ترکیب فضایی گیاهان در ایجاد انواع مقیاس بصری مورد شناسایی قرار گرفت سپس برای روش علی-مقایسه‌ای داده‌ها مبتنی بر پیمایش جمع‌آوری شدند. با نمونه‌گیری تصادفی، 363 نفر از مراجعه‌کنندگان به پارک‌های محله‌ای در دو منطقه شهر تهران، مورد پرسش قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از روش آزمون تعقیبی بونفرونی با استفاده از نرم افزار spss انجام شد. نتایج تحلیل داده‌ها بیانگر این مهم است که بین نظرات پاسخ‌دهندگان در زمینه مقیاس بصری مطلوب در گروه‌های مختلف تفاوت کمی قابل مشاهده است. برای همه گروه‌ها مقیاس بصری کاملا بسته و دید کاملا باز مطلوب نیست. مناظر با مقیاس بصری میانه و دید باز در فضای سایبانی مطلوب‌تر می‌باشند. بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر الگوی کاشت بر اساس ترکیب گیاهان در لایه های عمقی فضای سبز و در ارتفاعات مختلف پیشنهاد شد. پژوهش حاضر گام‌های نخستین را در برنامهریزی منظر براساس آگاهی از پسندهای عمومی برداشته و این یافته‌ها ارائه کننده راهکارهای عملی برای طراحی کاشت در منظر هستند.
برنامه ریزی شهری
حجت قیاسوند؛ محمدجواد ثقفی؛ حسین مدی
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 شهریور 1400
چکیده
پیوند بین هندسه معابر شهری (H/W) و مصرف انرژی ساختمان، تعامل پیچیده‌ای بین؛ عوامل اقلیمی، الگوهای مکانی، نحوه قرارگیری فضاهای باز و هم‌جواری ساختمانهایی است که، آنها را تشکیل می‌دهند. لذا این تحقیق، با استفاده از مفهوم خرد اقلیم ایجاد شده متاثر از هندسه معابر شهری به بررسی عملکرد حرارتی ساختمانهای مسکونی شهرهمدان، پرداخته است. ...
بیشتر
پیوند بین هندسه معابر شهری (H/W) و مصرف انرژی ساختمان، تعامل پیچیده‌ای بین؛ عوامل اقلیمی، الگوهای مکانی، نحوه قرارگیری فضاهای باز و هم‌جواری ساختمانهایی است که، آنها را تشکیل می‌دهند. لذا این تحقیق، با استفاده از مفهوم خرد اقلیم ایجاد شده متاثر از هندسه معابر شهری به بررسی عملکرد حرارتی ساختمانهای مسکونی شهرهمدان، پرداخته است. هدف: ارزیابی اثر هندسه معابر شهری(H/W) بر میزان مصرف انرژی، هدف اصلی است. در این مطالعه مجموعه‌ی جامعی از شبیه‌سازی‌های حرارتی مبتنی بر آب و هوای منطقه همدان و تحلیل آماری، برای بررسی چگونگی تأثیر تغییرات ضابطه ارتفاع نسبت به عرض معبر بر میزان مصرف انرژی انجام شده است. روش تحقیق: به‌صورت ترکیبی از روشهای کیفی و کمی(داده‌های عددی شبیه‌سازی) است. در مرحله شبیه‌سازی برای شناخت تاثیر H/W، بر میزان مصرف انرژی دو حالت در نظر گرفته شده است. ابتدا برای بررسی اثر شاخص عرض معبر، ارتفاع ثابت و عرض معبر متغیر و سپس برای بررسی شاخص ارتفاع، عرض معبر ثابت و ارتفاع متغیر در مدلسازی‌ها در نظر گرفته شده و در تحلیل یافته‌ها از روشهای آماری؛ ضریب همبستگی، مقایسه با مدل مرجع و رگرسیون چندگانه بهره‌گرفته شده است. نتایج: در تمام قطعات‌مسکونی الگوهای‌شمالی، بین (متغّیر(6الی36متری)W/ثابتH) و میزان انرژی سالانه، رابطه همبستگی مستقیم و با شدت زیاد و در الگوهای‌جنوبی، بدون همبستگی است. همچنین بین (ثابتW/متغیر(3الی10طبقه)H) و انرژی سالانه در قطعات شمالی، همبستگی مستقیم و در قطعات الگوهای جنوبی رابطه همبستگی معکوس ولی با تاثیر بسیار کم برقرار است لذا شاخص هندسی معابر شهری در الگوهای شمالی موثر بوده و افزایش ارتفاع با افزایش فاصله افقی بین ساختمانها در کاهش مصرف انرژی تاثیرگذار است. هرچه، مقدار شاخص ((H/W در معابر شهری اقلیم سرد همدان عدد کمتری باشد(دره‌های کم عمق)، با افزایش جذب تابش خورشیدی، میزان مصرف انرژی ساختمان کاهش می‌یابد. با تحلیل رگرسیون چندگانه مشخص شد، شاخص‌های هندسی ((H/W و مقدار سطوح درمعرض آفتاب(Ssu) و سایه(Ssh) نسبت به زیربنا(A) و سطح کل(S)، بیشترین تبیین‌کننده مصرف انرژی در الگوهای قطعات شمالی هستند. الگوی پیشنهادی (تغییر در استقرار سطح اشغال الگوی اول) بهینه‌ترین عملکرد حرارتی را با کاهش 9/42 درصد انرژی سرمایشی و 73/4 درصدی انرژی نهایی دارد