نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران
2 استادیار، گروه معماری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران
3 گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
4 استادیار گروه معماری دانشکده عمران، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
چکیده
عدم تاب‌آوری برخی از فضاهای معاصر و رهاسازی در برابر تحولات به‌عنوان معضل جدی در ساختار شهرهای معاصر مطرح است که تبعات فراوانی را در عرصه شهرسازی به‌دنبال داشته است. به‌نظر می‌رسد عمرکوتاه فضاها به‌واسطه همخوانی با زمینه و برخورداری از ویژگی‌های محیطی قابل اصلاح و بهبود باشد و در برخورد با اختلالات تاب‌آوری لازم را در پی خواهد داشت. ازاین‌رو، هدف از تحقیق حاضر که به‌منظور ارتقاء تاب‌آوری و هویت شهری انجام یافته، بررسی تاثیر مولفه‌های زمینه‌گرایی و قابلیت‌های فضا بر تاب‌آوری فضای بازارهای تاریخی در نمونه‌موردی می‌باشد.
این تحقیق به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت از نوع توصیفی-تحلیلی مبتنی بر تحلیل پرسشنامه‌ها است. در این مطالعه متغیرهای زمینه‌ایی و قابلیت فضا به‌عنوان متغیرهای مستقل و متغیرهای تاب‌آوری فضا به عنوان متغیرهای وابسته مورد سنجش قرار گرفت. با استفاده از فرمول کوکران تعداد 357 نفر از مراجعین بازار تاریخی تبریز به‌عنوان نمونه آماری انتخاب و ضریب آلفای کرونباخ برای سوالات پرسشنامه 899/0 محاسبه شد که بیانگر پایایی مناسب ابزار تحقیق است. جهت تحلیل داده‌ها، با استفاده از تحلیل همبستگی و رگرسیون روابط هم‌زمانی میان متغیرها آزمون و برای سنجش وضعیت موجود از آزمون t مستقل استفاده شده است.
یافته‌ها نشان داد رابطه معنی‌داری بین مولفه‌های(کالبدی، تاریخی، فرهنگی و محیطی) زمینه‌گرایی و قابلیت‌های(انعطاف‌پذیری، تطبیق‌پذیری، تغییرپذیری و واکنش‌پذیری) فضا با تاب‌آوری فضا برقرار است که بیشترین اثرگذاری به‌ترتیب مربوط به قابلیت‌های تطبیق‌پذیری و واکنش‌پذیری فضا و سپس مولفه‌های محیطی و تاریخی زمینه‌گرایی است، درحالی‌که کمترین امتیاز مربوط به قابلیت تطبیق‌پذیری و زمینه محیطی فضا است. در بررسی میزان برخورداری مولفه‌های زمینه‌گرایی از قابلیت‌های فضا ضرایب همبستگی نشان داد که زمینه فرهنگی و محیطی از لحاظ برخورداری از قابلیت‌های فضا در بهترین وضعیت قرار دارند.
در نتیجه بازار تاریخی تبریز از لحاظ تاب‌آوری بیشتر تحت تاثیر قابلیت فضا و سپس مولفه زمینه‌ایی قرار دارد. بنابراین علاوه بر توانایی‌های فضا باید به مولفه‌های زمینه‌ایی نیز توجه گردد. تأکید توأم به هر دو ویژگی در کاهش آسیب‌پذیری و افزایش تاب‌آوری موثر واقع خواهد شد و نیل به تاب‌آوری مستلزم همخوانی فضا با زمینه است که توانایی مقابله فضا با اختلالات با ارتقاء قابلیت فضا از طریق پتانسیل ذاتی زمینه تحقق می‌یابد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Investigating the Effect of Contextualism on Spatial Resilience in Tabriz Historical Bazaar with a Focus on Spatial Capabilities
نویسندگان [English]
- Raheleh Abdollahi 1
- Islam Karami 2
- Ahad Nejad Ebrahini 3
- Leila Rahimi 4
1 Ph.D. student, Department of Architecture, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran.
2 Ardabil Islamic Azad University
3 Architecture Department, Architecture and urban Planning Faculty, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran
4 Faculty of Civil engineering, University of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]
Objectives: The lack of resilience of some contemporary spaces and the release of such buildings against disorders is a serious problem in the structure of contemporary cities, which has had many consequences in the field of urban planning. The short life span of the space seems to be modifiable due to their coordination with the context and enjoyment of the spatial capabilities that will eventually lead to the necessary resilience in dealing with disorders. Therefore, the purpose of the present study, which designed to promote urban resilience and identity, is to investigate the effect of contextual components and space capabilities on resilience of historical bazaars in the case study.
Methodology: The purpose of this research is applied and descriptive-analytical in nature based on questionnaire analysis. In this study, contextual variables and space capability as independent variables and space resilience variables as dependent variables were measured. To determine the sample size using Cochran formula, 357 clients of Tabriz historical bazaar were selected as statistical sample. To assess the reliability of the questionnaire, Cronbach's alpha coefficient was calculated 0.899 for the questionnaire which indicates reliability of the research instrument. To analyze the data, correlation coefficients and regression analysis between variables were tested and independent t-test was used to assess the status.
Findings: The results of data analysis showed that there is a significant relationship between contextualism components )physical, historical, cultural and environmental-climatic) and spatial capabilities (flexibility, adaptability, variability, reactivity) with resilient space. In terms of impact, the most impact on the resiliency of bazaar space among the four capabilities of space is related to adaptability and reactivity of space, respectively, and among the four components of contextualism is related to climate and historical context, respectively. Whereas the lowest score is related to the capability of adaptability and climatic context of space and the highest score is related to the flexibility and the historical context of the space. Therefore, factors such as accessibility, reconfiguration, reorientation, social capital, growth, local attractions, self-organization, restoration, social diversity, the coordination of form-activity, and spontaneous strategies of user play an important role in the enjoyment of environmental capabilities. As well as adapting to climate conditions, native species, traditions and collective memory play a large part in being contextualize and thereby enhancing resilience. In evaluating the effect of each of the indices on the contextualization and space capability, cultural and flexibility indices have the highest and physical and reactivity indices have the least effect. The correlation coefficients showed that the cultural and climatic contexts are in the best condition in terms of space capabilities.
Results: The results showed that the historical bazaar of Tabriz is more affected by the adaptability and reactivity of spatial capabilities and then by the climatic and historical component of context. As a result, contextual components must be taken into account in addition to spatial capabilities to enhance resilience. Emphasizing both features will be effective in reducing vulnerability and increasing resiliency. Achieving resilience requires the alignment of space with context, and the ability to cope with disorders is realized by enhancing the capability of space through its inherent potential.
کلیدواژه‌ها [English]
- Tabriz historical bazaar
- contextualism
- Resilience
- spatial capability
)