اسکان غیر رسمی
زهرا اسکندری دورباطی؛ مهرداد جواهری پور؛ فرح ترکمان
چکیده
هدف این مقاله ادراک پویایی گروه های اجتماعی_معیشتی در سکونتگاههای غیررسمی در پیوند متقابل با فضای اجتماعی_کالبدی آنهاست. در پژوهشهای انجام شده در باره این محدودهها رویکرد آسیبشناسی اجتماعی و روشهای پیمایشی_کمی غلبه دارد. از این رو آگاهی از توانها و چگونگی عاملیت ساکنان در مواجهه با موانع ساختاری اندک است. در طی چهار ...
بیشتر
هدف این مقاله ادراک پویایی گروه های اجتماعی_معیشتی در سکونتگاههای غیررسمی در پیوند متقابل با فضای اجتماعی_کالبدی آنهاست. در پژوهشهای انجام شده در باره این محدودهها رویکرد آسیبشناسی اجتماعی و روشهای پیمایشی_کمی غلبه دارد. از این رو آگاهی از توانها و چگونگی عاملیت ساکنان در مواجهه با موانع ساختاری اندک است. در طی چهار دهه گذشته، این گروههای اجتماعی پس از مهاجرت به این سکونتگاهها، به سامان دادن زندگی روزمره خود پرداخته و فضای محروم از امکانات اولیه را به فرصتی برای ارتباط با بازار و ارتقای معیشت خود تبدیل کردهاند. محدوده مکانی این پژوهش هسته مرکزی نسیمشهر است که در سال 1375 با نام شهر اکبرآباد در سرشماری ثبت شده است. این شهر که با دسترسی مناسب در 15 کیلومتری غرب کلانشهر تهران واقع است، به دلیل متوسط نرخ رشد جمعیت بیش از41 درصد در 1375-1355 و داشتن پیشینه مطالعاتی در مقایسه با 11 سکونتگاه غیررسمی در منطقه شهری تهران برای مورد پژوهی انتخاب شد. این بررسی با رویکرد نظری پدیدارشناسی و طرح ریزی تجربی مبتنی بر تلفیقی از روشهای کیفی شامل مشاهده، مصاحبههای عمیق و بررسیهای اسنادی انجام شد. دادههای ثانویه برای تدقیق بررسیهای انجام شده، شامل عکسهای هوایی از مراحل گسترش اکبرآباد و فضاهای شهری مردم ساخت طی سالهای 1356 تا 1381، مصاحبه با مطلعین کلیدی در باره تاریخ مالکیت و آمار سرشماری کارگاههای سال 1381 مرکز آمار ایران و 1400 اتاق اصناف شهرستان بهارستان است. یافتهها نشان میدهد که گروههای معیشتی بازارهای متمایز و مستقلی را در ارتباط با فضای اجتماعی_ کالبدی اکبرآباد شکل دادهاند. از جمله این بازارها تولید و دوزندگی لباس مرتبط با صنعت پوشاک است که از ابتدای دهه 1370 از تفکیک واحدهای مسکونی در اطراف معابر و استفاده از فضای سرپناه شکل گرفت. در سال 1400 حدود پنج هزار و 800 نفر در 800 کارگاه رسمی ثبت شده و در حال ثبت فعالند که با احتساب بخش غیررسمی نزدیک به 15 تا 18 هزار نفر را در بر میگیرد. درک پدیده فضا در نسیمشهر(اکبرآباد) بدون شناخت ساز و کار معیشت امکانپذیر نیست. پویاییاجتماعی نسیمشهر(اکبرآباد) حاصل در هم تنیدگی و ارتباط متقابل گروههای اجتماعی_معیشتی ساکن با فضای منعطف غیررسمی در اکبرآباد است. این ارتباط و تعامل با بازار تهران امید دستیابی گروه اجتماعی_معیشتی تولید لباس را به پایداری درونگروهی تقویت کرده است.