محیط زیست شهری
نجمه سادات مصطفوی؛ پروین پرتوی؛ زهرا اسدالهی
چکیده
مناطق شهری به عنوان سیستم‌های انسانی- محیطی، برای پایداری و رفاه به اکوسیستم (بوم‌نظام)های طبیعی متکی می-باشند، از این رو، گنجاندن خدمات بوم‌نظام در برنامه‌ریزی برای ارتقای توسعه پایدار شهری ضروری است. اراک شهری صنعتی با تعدد بحران‌های محیط‌زیستی همچنان براساس سیستم برنامه‌ریزی جامع در قالب طرح‌های جامع و تفصیلی مدیریت می‌شود ...
بیشتر
مناطق شهری به عنوان سیستم‌های انسانی- محیطی، برای پایداری و رفاه به اکوسیستم (بوم‌نظام)های طبیعی متکی می-باشند، از این رو، گنجاندن خدمات بوم‌نظام در برنامه‌ریزی برای ارتقای توسعه پایدار شهری ضروری است. اراک شهری صنعتی با تعدد بحران‌های محیط‌زیستی همچنان براساس سیستم برنامه‌ریزی جامع در قالب طرح‌های جامع و تفصیلی مدیریت می‌شود که نیازمند رویکردی مبتنی بر بوم‌شناسی در زمینه توسعه شهری است. با وجود علاقه فزاینده به مفهوم خدمات بوم‌نظام در تحقیقات، شکاف‌های دانش قابل‌توجهی در مورد ادغام آن در برنامه‌ریزی وجود دارد. این مقاله به دنبال پر کردن این شکاف از طریق بررسی کاربرد فعلی و بالقوه خدمات بوم‌نظام در برنامه‌های توسعه شهری است. برای پاسخگویی به این هدف، از روش تحلیل محتوا با رویکرد جهت‌دار (روش قیاسی متکی بر نظریه) استفاده و میزان پرداختن به 19 خدمت بوم‌نظام، در سه مؤلفه طرح (پایگاه اطلاعات، چشم انداز/اهداف و اقدامات) در طرح توسعه و عمران شهر اراک بررسی شد. نتایج حاکی از پذیرش مفهوم خدمات بوم‌نظام در بخش‌هایی از سند توسعه مورد مطالعه بود، با این حال، سند مذکور فاقد دیدگاه کل‌نگر در مورد بوم‌شناسی شهری و مزایای آن است. در سه مؤلفه مورد بررسی، 607 بار به صورت ضمنی (312بار- 4/51درصد) و صریح (295بار- 6/48درصد) به این خدمات اشاره شده که بیشترین توجه در مؤلفه پایگاه‌داده (358بار- 59درصد) صورت گرفته است. اختلاف امتیاز خدمات فرهنگی (400) با خدمات تأمینی (274)، تنظیمی (198) و حمایتی (30) در این تحلیل می‌تواند بیانگر این مطلب باشد که خدمات فرهنگی از شمول بیشتری در مقایسه با سایر خدمات در طرح جامع کلانشهر اراک برخوردار است. عدم پیوستگی در پرداختن به هر یک از خدمات و یا مفاهیم ذکر شده در سه مؤلفه نشان می‌دهد که ارتباط معناداری بین مطالعات در بخش شناخت و تحلیل، هدف‌گذاری و ترسیم چشم‌انداز و در آخر ارائه طرح‌های پیشنهادی و نگارش ضوابط و مقررات وجود ندارد.
مریم فراش خیابانی؛ پروین پرتوی
چکیده
در چند دهه‌‌ی اخیر استفاده از روش‌های ذیل سنت کیفی پژوهش غیر از علوم اجتماعی در دیگر رشته‌ها نیز رواج پیدا کرده و حوزه شهر و مطالعات مربوطه به عنوان دانشی میان رشته‌ای تأثیر بسیاری از این روش‌ها گرفته است. از جمله پرکاربردترین روش‌ها در این رشته، مردمنگاری و نظریه مبنایی هستند. از سویی هر کدام پاسخگوی بخشی از نیازها بوده و ضعف‌هایی ...
بیشتر
در چند دهه‌‌ی اخیر استفاده از روش‌های ذیل سنت کیفی پژوهش غیر از علوم اجتماعی در دیگر رشته‌ها نیز رواج پیدا کرده و حوزه شهر و مطالعات مربوطه به عنوان دانشی میان رشته‌ای تأثیر بسیاری از این روش‌ها گرفته است. از جمله پرکاربردترین روش‌ها در این رشته، مردمنگاری و نظریه مبنایی هستند. از سویی هر کدام پاسخگوی بخشی از نیازها بوده و ضعف‌هایی برای کاربرد در مطالعات شهری دارند؛ برای مثال تأکید نظریه مبنایی بیشتر بر افراد و مصاحبه با آنها بوده و توجه چندانی به بحث فضا و محیط و مشاهده‌ی آنها ندارد، حال آن که مردمنگاری نیز مراحل تحلیلی مشخصی ندارد و اغلب بسیار زمانبَر است. هدف این پژوهش دستیابی به روشی است که بتوان با کاربست آن نقاط ضعف هر یک از دو روش بیان شده را پوشش داد و از مزیت پیوند این دو در مطالعات شهری و بحث‌های مرتبط به آن مانند مفهوم فضای شهری استفاده کرد. روشی که در نتیجه‌ی مرور اسناد در این حوزه به دست آمد، مردمنگاری نظریه مبنایی نامیده می‌شود. این روش ترکیبی دارای انواعی است که در این پژوهش در سه دسته ارائه شده است. برای کاربست آن در عرصه تحقیق نیز مراحلی پیشنهاد شده که در آن از ترکیب مردمنگاری با رویکرد متأخر آن و نظریه مبنایی بر ساختگرا ارائه شده از سوی کیتی چارمز استفاده شده است. درنهایت به عنوان نمونه مطالعه بر روی یک فضای نیمه عمومی(کافهای در مرکز شهر تهران) به کمک روش مردم نگاری نظریه مبنایی انجام شد. در نتیجه‌ی این مطالعه روشن شده است که با استفاده از این روش، بخش‌های مفغول مانده در هر روش به تنهایی، تا اندازه‌ی زیادی پوشش داده شده و پژوهشی جامع‌تر در راستای رسیدن به اهداف آن انجام شده است.
برنامه ریزی شهری
سپیده تابان تراشکار؛ پروین پرتوی
چکیده
امروزه موضوع مشارکت و کاربرد آن در شهرسازی، مورد توجه طراحان و برنامه ریزان شهری قرار گرفته و از ویژگی های توسعه یافتگی یک کشور محسوب می شود؛ همچنین نقش بسزایی در موفقیت طرح های توسعه محله ای دارد. در بسیاری از موارد نقش کودکان به عنوان یک سوم جمعیت شهروندی جهان مورد توجه قرار نمی گیرد. بنابراین، لزوم توجه به مشارکت کودکان در طرح های ...
بیشتر
امروزه موضوع مشارکت و کاربرد آن در شهرسازی، مورد توجه طراحان و برنامه ریزان شهری قرار گرفته و از ویژگی های توسعه یافتگی یک کشور محسوب می شود؛ همچنین نقش بسزایی در موفقیت طرح های توسعه محله ای دارد. در بسیاری از موارد نقش کودکان به عنوان یک سوم جمعیت شهروندی جهان مورد توجه قرار نمی گیرد. بنابراین، لزوم توجه به مشارکت کودکان در طرح های توسعه محله ای ضروری است. بی شک مشارکت کودکان ابتدا نیازمند درک کاملی از مفاهیم مربوط به کودک، مزایا و چالش های مشارکت با کودکان و در نهایت پاسخ به این سئوال است که«مؤلفه های مؤثر بر مشارکت کودکان در فرایند تهیه و اجرای طرح های توسعه محله ای چه چیز است؟». به منظور پاسخ به این سئوال به عنوان نمونه مطالعه، در محله سرشور مشهد که به دلیل قرارگیری در بافت مرکزی و قدیمی مشهد و روند رو به افزایش ترک ساکنان محله، مشارکت در آن از اهمیت بالایی برخوردار است، سعی شده با استفاده از روش های مشارکتی برای کودکان7-14سال(مقطع ابتدایی) مانند نقاشی، پرسشنامه، انشا و کارگاه های آموزشی، به شناختی از وضع موجود محله با تأکید بر کودکان دست یافت. در نهایت، بعد از بررسی مبانی نظری، با استفاده از روش دلفی و با تکیه بر نظر کارشناسی، پیش نیازهای مشارکت کودکان به تفکیک مرحله تهیه و اجرای طرح توسعه محله تعیین شد. براساس نتایج حاصل از این ارزیابی مشخص شد که چهار مؤلفه بسترسازی، فرهنگ سازی، نهادسازی و دوام مشارکت در ارتقای مشارکت کودکان مؤثر هستند؛ که در محله سرشور، شاخص آگاه سازی در رابطه با مؤلفه بسترسازی، بیشترین تأثیر را بر فرایند تهیه طرح و دو شاخص حمایت نهادها( مؤلفه نهادسازی) و کنترل و دوام مشارکت بیشترین تأثیر را بر فرایند اجرای طرح دارند. یافته های حاصل از این تحقیق نه تنها به برنامه ریزان و طراحان برای درک بهتر چگونگی مشارکت کودکان در برنامه ریزی و طراحی محیط و توسعه بهتر جوامع دموکراتیک و دوستدار کودک کمک خواهد کرد بلکه بستری مناسب برای استفاده از مؤلفه های مؤثر بر مشارکت کودکان در فرایند طرح های توسعه محله ای را فراهم می سازد.
