پایداری شهری
مجتبی رفیعیان؛ محمدرضا پورجعفر؛ علی اکبر تقوایی؛ علیرضا صادقی
دوره 2، شماره 6 ، خرداد 1392، ، صفحه 59-74
چکیده
ایده توسعه حملونقل محور (TOD) در سطح خرد با ارائه راهکارهای طراحی شهری زمینهمحور، بر گسترش اجتماعات محلی و باهمستانهای زیستپذیر تأکید میکند. باهمستانهایی پویا، کارا، سرزنده و مشوق تعاملات اجتماعی که گسترش آنها از اهداف و انگارههای پایداری در طراحی شهری است. از این رو این نوشتار در رویکردی توصیفی-تحلیلی و با استفاده از شیوههای ...
بیشتر
ایده توسعه حملونقل محور (TOD) در سطح خرد با ارائه راهکارهای طراحی شهری زمینهمحور، بر گسترش اجتماعات محلی و باهمستانهای زیستپذیر تأکید میکند. باهمستانهایی پویا، کارا، سرزنده و مشوق تعاملات اجتماعی که گسترش آنها از اهداف و انگارههای پایداری در طراحی شهری است. از این رو این نوشتار در رویکردی توصیفی-تحلیلی و با استفاده از شیوههای مرور متون و منابع، استفاده از اسناد تصویری و مصاحبه، درصدد تدقیق نقش توسعه حملونقل محور، به عنوان یک راهکار، در تحقق طراحی شهری پایدار باهمستانها و ارتقای کیفیت زندگی و قابلیت زیستپذیری در بافتهای شهری است. هدف از انجام دادن این پژوهش، شفافسازی رابطه رویکرد TOD با طراحی شهری باهمستانهای زیستپذیر، بازشناسی اهداف، مزایا، مفاهیم و راهکارهای اجرایی مرتبط با TOD، تبیین لزوم بهرهگیری از فواید حاصل از سیستم حملونقل عمومی کارا در توسعه بافتهای شهری و ارائه فرآیند طراحی شهری حملونقل محور اجتماعات محلی بوده است.
جامعه شناسی شهری
علی کاظمی؛ مصطفی بهزادفر
دوره 2، شماره 6 ، خرداد 1392، ، صفحه 75-87
چکیده
چارچوب رابطه غیرکلامی انسان_ محیط (که به ایجاد معانی محیطی و ادراک آن از سوی مخاطبان منجر میگردد) در بافتهای تاریخی با توجه به جریان بطئی تحولات فیزیکی در آنها، از شرایط خاصی برخوردار است؛ چنان که در این بافتها، بیشتر ِ تحول در شاخصهای فردی و اجتماعی مخاطبان است که عامل اصلی دگرگونی در معانی محیطی محسوب میگردد. بر این اساس، ...
بیشتر
چارچوب رابطه غیرکلامی انسان_ محیط (که به ایجاد معانی محیطی و ادراک آن از سوی مخاطبان منجر میگردد) در بافتهای تاریخی با توجه به جریان بطئی تحولات فیزیکی در آنها، از شرایط خاصی برخوردار است؛ چنان که در این بافتها، بیشتر ِ تحول در شاخصهای فردی و اجتماعی مخاطبان است که عامل اصلی دگرگونی در معانی محیطی محسوب میگردد. بر این اساس، سطح تحول یافتگی جامعه، میتواند مبنای تداومپذیری معانی دیروزین و یا گونهگونی آنها در شرایط امروزین باشد. این پژوهش به کنکاش در چگونگی ادراک معانی محیطی از سوی مخاطبان و سنجش گوناگونیهای آن، بر پایه تفاوت در سطح تحول یافتگی اجتماعی آنها میپردازد. فرضیات پژوهش بدین موضوع اشاره دارند که گروههای اجتماعی تحول یافتهتر، بر پایه شرایط امروزین، معانی جدیدی را در مواجهه با بافتها و عناصر تاریخی خلق میکنند، در حالی که گروههای اجتماعی کمتر تحول یافته، به دنبال کشف معانی دیروزین فضای تاریخی هستند. در این بین، گروه میانهای نیز ضمن درک معانی دیروزین فضا، در پی بسط و تداوم آن در شرایط کنونی میباشند. روش تحقیق همبستگی در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته و در بخشهایی از تحقیق نیز از روش تفسیری_ تاریخی استفاده شده است. همچنین شیوه گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی_ میدانی (در محله تاریخی صیقلان رشت) بوده و داوری بر دادههای گردآوری شده از طریق آزمون آماری کای دو، صورت گرفته است. یافتههای پژوهش ضمن پاسخ به سؤالات تحقیق، بر این واقعیت تأکید دارند که درصد بالایی از جامعه آماری پژوهش، در گروه میانهای قرار میگیرند که در پی تغییر بطئی معانی دیروزین و تداوم یافتن آنها متناسب با شرایط تحولات امروزین جامعه هستند.
طراحی شهری
دوره 2، شماره 5 ، اسفند 1391، ، صفحه 3-12
چکیده
یکی از مشکلات اساسی در مناطق تاریخی شهرهای ایران عدم انطباق با طرح های توسعه شهری معاصر می باشد. این مشکل در هسته تاریخی شمال شهر اصفهان به دلیل عدم شناخت ساختار و شکل شهر منجر به حذف تدریجی ساختار قدیمی شهر و تحمیل ساختار شبکه ای جدید در پی احداث خیابان های صلیبی شده است. این پژوهش با هدف بررسی تاثیر طرح های توسعه شهری معاصر بر ساختار ...
بیشتر
یکی از مشکلات اساسی در مناطق تاریخی شهرهای ایران عدم انطباق با طرح های توسعه شهری معاصر می باشد. این مشکل در هسته تاریخی شمال شهر اصفهان به دلیل عدم شناخت ساختار و شکل شهر منجر به حذف تدریجی ساختار قدیمی شهر و تحمیل ساختار شبکه ای جدید در پی احداث خیابان های صلیبی شده است. این پژوهش با هدف بررسی تاثیر طرح های توسعه شهری معاصر بر ساختار فضایی هسته تاریخی شمال شهر اصفهان، به بررسی و تحلیل ساختار شهر اصفهان در چهار دوره مهم تحولات کالبدی به روش چیدمان فضا پرداخته است. این روش به عنوان یک رویکرد جدید، ساختار و پیکره بندی فضایی را در شهرها به صورتی روشمند مورد بررسی قرار می دهد. از آنجاییکه تغییرات ارزش همپیوندی با مفهوم انسجام ساختاری در ارتباط است، این متغیر (ارزش همپیوندی) به عنوان مهمترین مفهوم در این روش به منظور بررسی انسجام و هماهنگی ساختار منطقه تاریخی شهر اصفهان و ارزیابی ارزش و اهمیت راسته های تاریخی بافت قدیم مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش روشن شد که مداخلات شهرسازانه در دوره اخیر در نبود رویکردی زمینه گرا و بدون شناخت زمینه های کالبدی موجود، منجر به انزوای ساختاری فضایی بافت های تاریخی شده اند. از طرفی طرح های نوسازی، بهسازی در حال اجرا، به دلیل عدم توجه به ساختار فضایی بافت تاریخی و با رویکردی صرفا پوسته ای و کمی، نتوانسته اند در رفع مشکلات ساختاری کالبدی این منطقه تاریخی و ارزشمند تاثیر بسزایی داشته باشند.
طراحی شهری
دوره 2، شماره 5 ، اسفند 1391، ، صفحه 73-79
چکیده
شاعران معاصر هر یک از زاویه دیدی خاص و نیز با دغدغههای بعضاً متفاوتی نسبت به وضعیت محیطهای شهری محل زندگی خود، سخن راندهاند. مقولاتی همچون شهر، طبیعت، انسان ، محیطزیست، بوم، اجتماع و نظایر آن از جمله مهمترین مباحثی است که شاعران در لابلای اشعار خود بدانها پرداختهاند. از میان شاعران معاصری که از طبیعت میگویند، از شهرگریزی ...
بیشتر
شاعران معاصر هر یک از زاویه دیدی خاص و نیز با دغدغههای بعضاً متفاوتی نسبت به وضعیت محیطهای شهری محل زندگی خود، سخن راندهاند. مقولاتی همچون شهر، طبیعت، انسان ، محیطزیست، بوم، اجتماع و نظایر آن از جمله مهمترین مباحثی است که شاعران در لابلای اشعار خود بدانها پرداختهاند. از میان شاعران معاصری که از طبیعت میگویند، از شهرگریزی دم میزنند و هر یک به نحوی از منظر طبیعت و اکولوژی به شهر میپردازند، سهراب سپهری چهرهای برجسته دارد. این مقاله با هدف واکاوی و تبیین نگاه سهراب سپهری به موضوعات شهر و طبیعت، تلاش دارد تا توجه ویژه وی را به مسائل و مشکلات زیستمحیطی و بومشناسانه جامعه ایرانی، نمایان سازد. بر این مبنا، این مقاله با روشی تفسیری _ تاریخی به تحلیل محتوای کیفی مضمون مبنا در متون و دیوانهای اشعار سهراب سپهری میپردازد. یافتههای این نوشتار نشان میدهد که در سرودههای سهراب، ارزشهای طبیعی و اکولوژی نهفته است. پارادایمها و یا مضامین "ارتباط میان طبیعت وشهر"، "اکولوژی شهری و منظر"و " رویکرد روستا شهری" ، مهمترین مواردیاند که شاعر به بیان آنها می پردازد.
جامعه شناسی شهری
دوره 1، شماره 4 ، آبان 1391، ، صفحه 69-80
چکیده
خاطرهجمعی خاطره مشترک افراد از وقایع و رویدادهای تجربه شده به وسیله آنها، به عنوان عضوی از گروه، در چارچوبی اجتماعی و فضایی است. خاطرات جمعی از طریق افزودن معنی به فضا، به ارتقای هویت مکانی میانجامند و این هویت مکانی، بازشناسی و ارتقای هویت شخص را به دنبال دارد. از این منظر، بیتوجهی به مقوله خاطرهجمعی در شهر میتواند عواقب ...
بیشتر
خاطرهجمعی خاطره مشترک افراد از وقایع و رویدادهای تجربه شده به وسیله آنها، به عنوان عضوی از گروه، در چارچوبی اجتماعی و فضایی است. خاطرات جمعی از طریق افزودن معنی به فضا، به ارتقای هویت مکانی میانجامند و این هویت مکانی، بازشناسی و ارتقای هویت شخص را به دنبال دارد. از این منظر، بیتوجهی به مقوله خاطرهجمعی در شهر میتواند عواقب ناخوشایندی همچون بحرانهای هویتی را در پی داشته باشد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی معیارها و عوامل تأثیرگذار بر شکلگیری و حفظ خاطراتجمعی در میادین شهری صورت گرفته است. به این منظور، در ابتدا مفهوم خاطره و خاطرهجمعی و ارتباط آن با مکان و میدان از طریق مطالعه اسنادی آرای اندیشمندان شناسایی شده و معیارها و عوامل تأثیرگذار بر شکلگیری و حفظ خاطرات جمعی در عرصه عمومی شهر و به ویژه میدان استخراج گردیده است. سپس این مؤلفهها از طریق مطالعه اسنادی و برداشتهای میدانی در میادین تجریش و بهارستان مورد بررسی مجدد و تدقیق قرار گرفتهاند. در مرحله بعد، در راستای آزمون مدل اولیه( مؤلفههای استخراجشده از مرحله مطالعات اسنادی)، مصاحبههای ژرفکاوانهای با گروههای دارای خاطرات جمعی از میادین تجریش و بهارستان صورت گرفتهاست. پس از آن، عوامل تأثیرگذار بر شکلگیری، یادآوری و تداوم خاطره در میادین تجریش و بهارستان با استفاده از تحلیل محتوای ترکیبی( کمیو کیفی، با غلبه روشکیفی) از میان مصاحبهها استخراج گردیده و در نهایت اهمیت هر یک از این عوامل با استفاده از نتایج بررسی تطبیقی تعیین شدهاست. نتایج حاصل از مطالعات اسنادی به شناسایی مؤلفههای فضایی و مؤلفههای مرتبط با کاراکتر مکان انجامید. سکون، تجمعپذیری، انعطافپذیری، دیالکتیکدرونوبیرون، تعینفضایی، یکپارچگی و تداوم از جمله مؤلفههای فضایی و جهتیابی، شناسایی و شفافیت( عناصر یادمانی، نامهاواسامی و فعالیتهاوعملکردها) از جمله مؤلفههای مرتبط با کاراکتر مکان بودهاند. این در حالیست که نتایج مصاحبههای ژرفکاوانه، تحلیلمحتوا و بررسیتطبیقی، سیما و منظر را نیز به مؤلفههای فوق افزود. نتایج این پژوهش نشان میدهد که این عوامل از سه طریق بر شکلگیری و تداوم خاطره تأثیرگذارند: زمینهسازی برای وقوع رویداد، کمک به شکلگیری تصویرذهنی و زمینهسازی برای تداوم خاطره. علاوه براین، نتایج پژوهش حاضر نشان داده است که کاراکتر میادین تجریش و بهارستان بیش از فضای آنها در شکلگیری و تداوم خاطره حائز اهمیت بوده است.
جامعه شناسی شهری
شهاب عباس زاده؛ سودا تمری
دوره 1، شماره 4 ، آبان 1391، ، صفحه 95-104
چکیده
با شروع انقلاب صنعتی،اختراع اتومبیل و گسترش شهرها، به تدریج اولویت دادن به نقش عابر پیاده و فضاهای پیادهمحور در شهرها و فضاهای شهری کمرنگ شده و از کیفیت فضایی عرصههای عمومی شهر ، فضاهای باز شهری و پیادهراهها کاسته شده است؛ عرصههایی که خود به عنوان بستر و خاستگاه، نقش محوری در ارتقای سطح تماسها،ارتباطات و تعاملات اجتماعی ...
بیشتر
با شروع انقلاب صنعتی،اختراع اتومبیل و گسترش شهرها، به تدریج اولویت دادن به نقش عابر پیاده و فضاهای پیادهمحور در شهرها و فضاهای شهری کمرنگ شده و از کیفیت فضایی عرصههای عمومی شهر ، فضاهای باز شهری و پیادهراهها کاسته شده است؛ عرصههایی که خود به عنوان بستر و خاستگاه، نقش محوری در ارتقای سطح تماسها،ارتباطات و تعاملات اجتماعی بین شهروندان ایفا میکنند.در این راستا عدم توجه به مقیاس انسانی و نادیده گرفته شدن نیازهای عابرین پیاده از معضلات پیش ِ رو میباشد، به طوری که کمبود و نبود کیفیت در پیادهراهها منجر به تضعیف حضور و تعاملات اجتماعی شهروندان شده است. بنابراین ضرورت شناخت مؤلفههای تأثیرگذار بر کیفیت این فضاها به منظور پاسخگویی به نیازهای شهروندان در راستای ارتقای حضور و سطح تعاملات اجتماعی ایشان، بیش از پیش مهم جلوه مینماید. کلانشهر تبریز نیز از این قاعده مستثنی نبوده و غلبه فضاهای سواره بر مسیرهای پیاده، عرصه را بر حضور شهروندان در فضاهای شهری تنگ نموده است. مطالعه حاضر به بررسی نمونههایی از فضاهای پیاده در این کلانشهر پرداخته است. متد پژوهش از نوع متد ترکیبی میباشد که در آن با مطالعه مبانی نظری پژوهش در قسمت کیفی،چارچوب مبانی نظری تحقیق (شامل مؤلفههای تأثیرگذار بر کیفیات پیادهراهها) استخراج شده است.در ادامه در بخش کمی که برای اعتباردهی پژوهش و نتایج حاصله از بخش کیفی مورد استفاده قرار گرفته، به مطالعه موردی محورهای تربیت و ولیعصر کلانشهر تبریز پرداخته شده است. درنهایت در قسمت گردآوری دادهها،پژوهش حاضر از تکنیک پرسشنامه در باب تدقیق رابطه کیفیت فضایی پیادهراهها و میزان رضایتمندی شهروندان از این فضاها سود جسته است. برای انتخاب نمونه آماری از فرمول کوکران و نرمافزار (G*POWER) و انجام تحلیلهای استنباطی و توصیفی آماری مطالعه حاضر از نرمافزار SPSS بهره برده است. نتایج حاصل از این پژوهش، نشانگر این مدعاست که مؤلفههای سرزندگی، خوانایی، ایمنی و امنیتو نفوذپذیری که از مؤلفههای اصلی کیفیت فضاهای شهری محسوب میشوند، ارتباط معنیداری با سطح تعاملات اجتماعی و میزان حضور شهروندان در فضاهای شهری پیادهمحور کلانشهر تبریز دارند.
جامعه شناسی شهری
فرهنگ مظفر؛ علی اسدپور
دوره 1، شماره 3 ، شهریور 1391، ، صفحه 3-12
چکیده
پژوهش حاضر به شناسایی الگوهای اجتماعی و شکلی در برنامهریزی فضاهای باز مسکونی در نظریهها و پروژههای شاخص شهرسازی قرن بیستم و قیاس آن با الگوهای بومی و معاصر کشور میپردازد. روش تحقیق مورد استفاده در این نوشتار تفسیری– تاریخی با رویکردی استنتاجی است. از نمونههای موردی نیز در تحلیل و ارائه مصادیق گونهشناسی استفاده شده است. ...
بیشتر
پژوهش حاضر به شناسایی الگوهای اجتماعی و شکلی در برنامهریزی فضاهای باز مسکونی در نظریهها و پروژههای شاخص شهرسازی قرن بیستم و قیاس آن با الگوهای بومی و معاصر کشور میپردازد. روش تحقیق مورد استفاده در این نوشتار تفسیری– تاریخی با رویکردی استنتاجی است. از نمونههای موردی نیز در تحلیل و ارائه مصادیق گونهشناسی استفاده شده است. از نظر شکلی در نظریههای اوایل قرن بیستم، 4 گونه ساماندهی فضاهای باز شامل الگوهای «ساماندهی شبکهای»، «خطی»، «مرکزی» و «مجموعهای» قابل تشخیص هستند که در طول نیمه دوم قرن، به سمت الگوهای مجموعهای تمایل بیشتری حاصل شده است. همچنین تلاش برای حذف سلسله مراتب اجتماعی، ایجاد برابری طبقاتی و مالکیت اشتراکی در فضاهای باز که در نیمه اول قرن مشهود بودند، جای خود را به پایداری اجتماعی، برابری اجتماعی و توجه توامان به فضاهای باز خصوصی و عمومی دادهاست. اما جریان معاصر ساخت و ساز در کشور، بیشتر ادامه راهبردهای آزموده ابتدای قرن هستند که عمدتاً از الگوهای شبکهای و مرکزی استفاده مینمایند و فاقد الگوی اجتماعی معینی در طرح خود هستند. از اینرو با توجه به شرایط جهان کنونی و با عنایت به دستاوردهای بومی و اصول اعتقادی کشور، توجه به مفاهیم اجتماعی همچون سرمایه اجتماعی و تعاملات اجتماعی در کنار الگوهای مناسب سازماندهی فضای باز (مانند مجموعهای) ضمن تفکیک و عرصهبندی مشخص عرصههای عمومی-خصوصی و سنجش اولویت های عمومی پیشنهاد شده است.