برنامه ریزی منطقه ای
فردیس سالاریان؛ مهین نسترن؛ هاشم داداش پور
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی علل شکل‌گیری پراکنده‌رویی به تفکیک زیرسیستم‌های برنامهریزی و تحلیل پیامدهای برآمده از شکل‌گیری پراکنده‌رویی و دستیابی به شرایط زمینهای، علّی و تداوم آن در شهر- منطقه مورد مطالعه است. پژوهش ماهیت توصیفی- تحلیلی داشته و هدف آن کاربردی است. روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای- اسنادی و پیمایشی است. ...
بیشتر
هدف از پژوهش حاضر بررسی علل شکل‌گیری پراکنده‌رویی به تفکیک زیرسیستم‌های برنامهریزی و تحلیل پیامدهای برآمده از شکل‌گیری پراکنده‌رویی و دستیابی به شرایط زمینهای، علّی و تداوم آن در شهر- منطقه مورد مطالعه است. پژوهش ماهیت توصیفی- تحلیلی داشته و هدف آن کاربردی است. روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای- اسنادی و پیمایشی است. در بخش اول پرسش‌نامه‌ای از متغیرهای موثر بر شکل‌گیری پراکنده‌رویی که مستخرج از مطالعات داخلی و خارجی هستند با نمونه‌گیری هدفمنددر اختیار کارشناسان قرار گرفته و سپس با استفاده از روش دلفی فازی به تحلیل نتایج پرداخته شده است. در بخش دوم با استفاده از مصاحبه ساختارمند از متخصصین در دستگاه نظریه زمینهای و با استفاده از نرم افزار Max qda به بررسی، تحلیل و کدگذاری مصاحبه‌ها پرداخته شده است. برای بررسی علل شکل‌گیری پراکنده‌رویی 38 متغیر در 6 عامل به صورت پرسشنامه در اختیار 25 نفر از متخصصین که براساس نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند، قرار داده شد. در راستای تحلیل پیامدهای پراکنده‌رویی؛ با استفاده از مصاحبه نیمه ساختارمند با تعداد 34 نفر از مشارکت کنندگان در محدوده مطالعاتی به بررسی پیامدهای فضایی پراکنده‌رویی در شهر- منطقه مورد مطالعه پرداخته شده و 249 کد اولیه و 28 کد کانونی تعیین گردید. بیشترین علل شکل‌گیری پراکنده‌رویی در محدوده مطالعاتی شامل سرانه درآمد خانوار، سوداگری زمین و مسکن، قیمت زمین است. در تحلیل پیامدهای پراکنده‌رویی؛ شرایط زمینهای توسعه و تغییر ساختار اقتصادی، شرایط علی ناکارآمدی سیستم مدیریت و نظارت، شرایط تداوم شامل تحول اجتماع بومی و تخریب ساختار طبیعی و پیامد تغییر ساختار کالبدی و فضایی منطقه تبیین شد.
پایداری شهری
علی اسدی؛ سعید صالحی مرزیجرانی؛ حسن سجادزاده؛ حسین کلانتری خلیل آباد
چکیده
امروزه موضوع تحرک سکونتی در نواحی مختلف شهر، به دلیل رابطه اجتناب‌ناپذیر علت و معلولی بین جابه‌جایی مسکونی و ساختار اجتماعی فضایی آن، به ویژه در تحلیل جغرافیای اجتماعی شهرها، مورد توجه قرار گرفته است. اما علی‌رغم تاثیر بسزای حرکت‌های سکونتی بر ساختار اجتماعی فضایی شهر، به موضوع جابه جایی، توجه کمتری شده است.، بررسی چرایی و چگونگی ...
بیشتر
امروزه موضوع تحرک سکونتی در نواحی مختلف شهر، به دلیل رابطه اجتناب‌ناپذیر علت و معلولی بین جابه‌جایی مسکونی و ساختار اجتماعی فضایی آن، به ویژه در تحلیل جغرافیای اجتماعی شهرها، مورد توجه قرار گرفته است. اما علی‌رغم تاثیر بسزای حرکت‌های سکونتی بر ساختار اجتماعی فضایی شهر، به موضوع جابه جایی، توجه کمتری شده است.، بررسی چرایی و چگونگی جابه‌جایی سکونتی، برای دستیابی به قانونمندی‌های حاکم بر آن، از ضرورت و اهمیت خاصی بر خوردار است و کشف عوامل موثر بر بی ثباتی سکونتی و تمایل به جابه جایی به ویژه در کیفیت محیط مجتمع های مسکونی در شهر اراک توسط ساکنین از اهمیت خاصی برخوردار است و این سوال پیش می آید که چه عواملی در بی ثباتی و جابه جایی سکونتی در مجتمع های مسکونی از نظر ساکنین موثر هستند؟ در این رساله با استفاده از روش زمینه ای و مصاحبه کیفی با ساکنین از طریق انتخاب تصادفی خوشه ای به بررسی مساله پرداخته شد و نتایج نشان داد کیفیت خوب ساختمانی و سطح فرهنگی و همگونی اولویت های اول و دوم ساکنین در ثبات سکونتی بودند. اما نکته مهم میزان بالای اشاره به آرامش و امنیت، سطح دسترسی مناسب، مدیریت خوب و عدم توانایی اقتصادی به جابجایی است که از دلایل مهم پاسخگویان بوده است. از موارد دیگر اشاره شده می توان به محلیت خوب آپارتمان و مجتمع اشاره داشت.همچنین مصاحبه با ساکنین مجتمع های مسکونی نشان داد بیش از همه دستیابی به آپارتمان با مساحت بالاتر برای جابجایی ساکنین اهمیت دارد. شرایط علی بیشترین تاثیر را در وهله اول و در وهله دوم شرایط مداخله گر و راهبردی در ثبات سکونتی تاثیر گذار هستند و عوامل ایجاد ثبات سکونتی با عوامل ایجاد میل و گرایش به جابه جایی متفاوت است و دلیل آن است که عوامل ایجاد ثبات سکونتی بر اساس واقعیات و نیازها بیان شده است ولی عوامل گرایش به جابه جایی بر اساس آرزوها، ایده آل ها و آرمانی و ذهنی و انتظارات بیان شده است و هر چه فاصله بین این دو ( درخواستهای واقعی و آرزوها ) بیشتر شود میل به جابه جایی بیشتر می شود.
محیط زیست شهری
مهرداد کریمی مشاور؛ مهسا صمدپور شهرک
چکیده
فضای باز دربرگیرندۀ بخشی از فعالیتهای روزمره می‌باشد که یکی از اصول طراحی در آن توجه به آسایش حرارتی و در نتیجه افزایش حضور افراد است که می تواند منجر به سرزندگی بیشتر فضاهای شهری گردد. در این محیط پوشش گیاهی و درختان نقش عمده‌ای در بهبود شرایط محیطی دارند. به نظر می رسد که افزایش یا تغییر الگوی میزان پوشش گیاهی در شهرها امری ضروری ...
بیشتر
فضای باز دربرگیرندۀ بخشی از فعالیتهای روزمره می‌باشد که یکی از اصول طراحی در آن توجه به آسایش حرارتی و در نتیجه افزایش حضور افراد است که می تواند منجر به سرزندگی بیشتر فضاهای شهری گردد. در این محیط پوشش گیاهی و درختان نقش عمده‌ای در بهبود شرایط محیطی دارند. به نظر می رسد که افزایش یا تغییر الگوی میزان پوشش گیاهی در شهرها امری ضروری به نظر میرسد. حال در اینجا این سوال مطرح میشود الگوی متفاوت کاشت درخت تا چه میزان میتواند بر آسایش حرارتی افراد در فضای باز، تاثیرگذار باشد. تحقیق حاضر با هدف یافتن الگوی مناسب چیدمان درختان در جهت بهبود شرایط آسایش افراد در فضای باز با فرض اینکه تغییر الگوی چیدمان درختی، در شرایط آسایش حرارتی تاثیرگذار می‌باشد، انجام گرفته است. به این منظور چهار نوع الگوی کاشت متفاوت، چهارتایی، شش‌تایی، ردیفی و پراکنده و شرایط بدون درخت با یکدیگر مورد بررسی قرار گرفته است. جهت دستیابی به این منظور از نرم‌افزار انویمت مدل 4.4.5 استفاده شده است. برای اعتبار‌سنجی دادههای نرم‌افزار انویمت از مقایسه آن با دادههای محلی بهره گرفته شد. جهت سنجش آسایش حرارتی الگوی متوسط نظرسنجی پیش‌بینی شده (PMV )، به عنوان یکی از مهمترین فاکتورهای تاثیرگذار بر آسایش حرارتی، مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیق در فضای باز اطراف یکی از مجتمع‌های مسکونی در شهر تبریز در یکی از گرمترین روزهای سال، صورت گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از آن است تغییر الگوی کاشت در بهبود شرایط منطقه تاثیرگذار است و الگوی کاشت ردیفی و پراکنده، مناسبترین الگو در جهت بهبود شرایط محیطی می‌باشند.
جامعه شناسی شهری
سارا فرهپور؛ سینا رزاقی اصل
چکیده
بیان مسأله: فضاهای شهری به‌ویژه در بافت‌های تاریخی، تحولی را از سر گذرانده‌اند که حاصل فرآیندهای معنازدایی و ارائه صورت‌بندی‌های جدید از بافت‌های ناکارآمد شهری است. فرآیندی که به افول کیفیت و به‌تبع آن دگرگونی زندگی روزمرة ساکنین در این بافت‌ها می‌انجامد. از آن روی که فضاهای سینماتیک به‌عنوان یک فضای برساخته، به بهترین نحو، ...
بیشتر
بیان مسأله: فضاهای شهری به‌ویژه در بافت‌های تاریخی، تحولی را از سر گذرانده‌اند که حاصل فرآیندهای معنازدایی و ارائه صورت‌بندی‌های جدید از بافت‌های ناکارآمد شهری است. فرآیندی که به افول کیفیت و به‌تبع آن دگرگونی زندگی روزمرة ساکنین در این بافت‌ها می‌انجامد. از آن روی که فضاهای سینماتیک به‌عنوان یک فضای برساخته، به بهترین نحو، منطق سرشت‌نمای بازنمایی زندگی روزمرة شهری را منعکس میکنند، نگاه به فضاهای شهری از دریچة سینما، شاید ره‌یافتی باشد که شیوة نوینی از مواجهه با فضا و تاریخ را ممکن میکند.هدف: شناسایی و طبقه‌بندی مضامین شهری و الگوهای غالب زیست روزمرة ساکنین بافت تاریخی تهران، از خلال دادههای تصویری و روایی فیلم‌های سینمای ایران هدف اصلی پژوهش است.روش: نوشتار حاضر از روش‌شناسی تحلیل مضمون بهره می‌برد و می‌کوشد تا نگرشی نوین نسبت به تحولات فضایی در محدوده تاریخی تهران اتخاذ نماید. برای این منظور تعداد 30 اثر سینمایی داستانی از سینمای ایران بین سال‌های 1398- 1343 به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شدند.نتیجه‌گیری: براساس یافتههای پژوهش، سینمای ایران تصویری واجد معنا از ارتباط میان سیر تحول فضاهای شهری و الگوهای زیست روزمرة ساکنین بافت تاریخی تهران، ارائه می‌نماید. این الگوها در قالب پنج مضمون با عناوین استحالة شهری، تحولات بافت اجتماعی محلات تاریخی تهران، گشتن و کاویدن در شهر، زندگی جمعی در خانة کاروانسراگونه و مقاومت در متن زندگی روزمرة محلات تاریخی تهران صورت‌بندی می‌گردد. به نظر میرسد که تصویر بازنمایی‌شده از زندگی روزمرة ساکنین این محدوده در فیلم‌های سینمای ایران، با عبور از دهه‌های 70 و 80 به شدت دچار خدشه شده و فضاهایی که روزگاری به عنوان جایگاه تعاملات روزمره و شکل‌گیری کنش و دادخواهی بازتاب می‌یافتند، امروزه با تزریق معنای جدید به درون بافت و دستکاری تصویر ذهنی شهروندان از این محدوده، به فضاهایی ناامن و جدا افتاده از جریان زندگی شهر بدل شده‌اند.
پایداری شهری
حسین دانش مهر؛ سعید خانی؛ وریا ملاسلیمی
چکیده
یکی از متغیرهای مهم کیفیت زندگی در میان ساکنان یک جامعه، سرمایه اجتماعی است، این سازه تحت تأثیر عوامل مختلف دچار فرسایش یا افزایش خواهد شد. مسکن یکی از ابعاد مهم کیفیت زندگی است که میتوان زیستِ ساکنان آنرا بر حسب میزان سرمایه اجتماعی مورد سنجش قرار داد. مسئله پژوهش حاضر، ارتباط میان عوامل نرم زیست (جامعه‌شناختی) با وضعیت سرمایه اجتماعی ...
بیشتر
یکی از متغیرهای مهم کیفیت زندگی در میان ساکنان یک جامعه، سرمایه اجتماعی است، این سازه تحت تأثیر عوامل مختلف دچار فرسایش یا افزایش خواهد شد. مسکن یکی از ابعاد مهم کیفیت زندگی است که میتوان زیستِ ساکنان آنرا بر حسب میزان سرمایه اجتماعی مورد سنجش قرار داد. مسئله پژوهش حاضر، ارتباط میان عوامل نرم زیست (جامعه‌شناختی) با وضعیت سرمایه اجتماعی در بین ساکنان مسکن مهر بهاران شهر سنندج است. متغیرهای عمده پژوهش بر اساس چارچوب نظری پاتنام، بوردیو، فوکویاما و کلمن صورت‌بندی شده است و به لحاظ روش‌شناسی این پژوهش در سنت کمی و براساس روش پیمایش صورت پذیرفته و از ابزارِ پرسشنامه برای گردآوری دادهها استفاده شده است. جامعه آماری شامل تمامی خانوارهای ساکن در واحدهای مسکونی مسکن مهر شهر سنندج در سال 1399 است و تعیین حجم نمونه براساس فرمول کوکران و شیوه نمونه‌گیری نیز به‌صورت دو مرحله‌ای ابتدا نمونه‌گیری خوشه‌ای و سپس نمونه‌گیری تصادفی انجام شد که بر اساس آن 420 نفر افراد بالای 18 سال انتخاب شدند. صحت دادهها با استفاده از تکنیک‌های اعتبار صوری و آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گفت و تحلیل دادهها با استفاده از نرم‌افزار آماریSPSS Ver23 انجام شد. یافتههای پژوهش نشان داد که بین متغیرهای سطح فرهنگآپارتمان‌نشینی، درجه روابط همسایگی، سطح آشنایی با محیط اجتماعی، رضایت از محل سکونت، دسترسی به امکانات و کیفیت خدمات شهری و زیرساخت‌ها و متغیرهای زمینهای (سابقه سکونت، درآمد و وضعیت تأهل) با سرمایه اجتماعی ساکنان مسکن مهر رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. نتایج حاصل از آماره نشان داد که بین متغیرهای روابط اجتماعی، نوع سکونت و متغیرهای زمینهای (سن، جنسیت، شغل، تحصیلات) با سرمایه اجتماعی ساکنان رابطه معناداری وجود ندارد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چندمتغیره نیز حاکی از آنست که متغیرهای فرهنگ آپارتمان‌نشینی، روابط همسایگی و سطح آشنایی بر سرمایه اجتماعی ساکنان مسکن مهر تاثیرگذار بوده و حدود 32 درصد از تغییرات متغیر وابسته را توضیح تبیین نموده‌اند.
طراحی شهری
فائزه رحمانی جامی؛ مریم محمدی
چکیده
هدف این پژوهش، شناسایی عوامل موثر بر احساسات در فضاهای شهری و اولویتبندی آنها در فضای منتخب است. در این پژوهش ابتدا به مرور ادبیات موضوع پرداخته شده و سپس مدل سنجش احساسات در شهر ارائه شده که بر اساس آن، میتوان احساسات را در سه لایه‌ی فیزیولوژیکی، ادراکی و رفتاری مورد سنجش قرار داده و از برآیند آن، پاسخ عاطفی کاربران در فضای شهری ...
بیشتر
هدف این پژوهش، شناسایی عوامل موثر بر احساسات در فضاهای شهری و اولویتبندی آنها در فضای منتخب است. در این پژوهش ابتدا به مرور ادبیات موضوع پرداخته شده و سپس مدل سنجش احساسات در شهر ارائه شده که بر اساس آن، میتوان احساسات را در سه لایه‌ی فیزیولوژیکی، ادراکی و رفتاری مورد سنجش قرار داده و از برآیند آن، پاسخ عاطفی کاربران در فضای شهری را بررسی نمود. نمونه‌ی موردی، بخشی از خیابان امامت در شهر مشهد است. روش پژوهش آمیخته بوده و برای جمع‌آوری دادهها در سطح بیولوژیکی، از دستگاه حسگر بیومتریک (مچ‌بند امپتیکا-ای4)، در سطح ادراکی، دادههای شناختی از طریق مصاحبه در حال پیاده‌روی و بازبینی ویدئوی پیاده‌روی، جمع‌آوری شده و نیز در سطح رفتاری از سنجش سرعت پیاده‌روی استفاده شده است. دادههای حاصل به‌صورت کمی، کیفی و اکتشافی تحلیل شده و در نهایت عوامل موثر بر پاسخ عاطفی در محدوده‌ی مورد نظر شناسایی شده‌اند. عوامل شناسایی شده در نتیجه‌ی تحلیل در سه سطح مذکور با یکدیگر انطباق یافته و با استفاده از تحلیل اکتشافی، عوامل موثر بر پاسخ عاطفی در محدوده، اولویتبندی شده‌اند. در این آزمون 20 نفر مشارکت داشته‌اند که مسیری حدود یک کیلومتر را برای انجام پژوهش پیموده‌اند. تحلیل دادهها نشان داد که به‌طورکلی در این خیابان، پاسخ عاطفی کاربران نسبت به فضا مطلوب بوده است. براساس نتایج دادهها در سطح بیولوژیکی مسیر با کاراکتر غالب طبیعی، آرامش بیشتری را انتقال می‌دهد و مسیر با ترافیک و یا محیط یکنواخت تاثیر منفی در احساسات فرد دارد. براساس تحلیل دادههای ادراکی مشخص شد که پوشش گیاهی و خرده‌فروشی بیشترین تاثیر مثبت بر احساس را دارند. تحلیل سرعت حرکت آزمون شوندگان نشان داد که عواملی چون جذابیت، تنوع و آرامش منجربه کاهش سرعت و مکث برای لذت از فضا میشود. برآیند تحلیل‌ها نشان داد که عواملی از جمله پوشش گیاهی، ترافیک سواره، کاربری و فعالیت، الگوهای رفتاری، ازدحام، آلودگی صوتی و... بر پاسخ عاطفی و در نتیجه بر احساس افراد از فضا تاثیرگذار هستند. برای اولویتبندی عوامل موثر بر پاسخ عاطفی در فضای مذکور، دادهها در دو لایه‌ی فیزیولوژیکی و ادراکی در نرم‌افزار اس.پی.اس.اس. بررسی شدند که نتایج هر دو لایه بسیار مشابه بود. بر این اساس عوامل غیرکالبدی، بیش از عوامل کالبدی از جمله نوع کف‌سازی، نمای جداره‌ها و... بر پاسخ عاطفی تاثیر دارند.
طراحی شهری
مرضیه شفیعی؛ بهادر زمانی
چکیده
فضاهای شهری به عنوان یکی از عناصر اصلی ساختار شهر، نقش مهمی در ارتقای کیفی زندگی شهری به عهده دارند. در گذشته طراحان شهری، بیشتر بر مفاهیم بصری و کالبدی فضاهای شهری معطوف بوده و به مفاهیمی همچون کیفیت صوتی فضاهای شهری کمتر پرداخته اند. بی توجهی به نقش صوت در طراحی و برنامه ریزی شهری ، افزایش آلاینده های صوتی محیطی همچون صدای ناشی از ...
بیشتر
فضاهای شهری به عنوان یکی از عناصر اصلی ساختار شهر، نقش مهمی در ارتقای کیفی زندگی شهری به عهده دارند. در گذشته طراحان شهری، بیشتر بر مفاهیم بصری و کالبدی فضاهای شهری معطوف بوده و به مفاهیمی همچون کیفیت صوتی فضاهای شهری کمتر پرداخته اند. بی توجهی به نقش صوت در طراحی و برنامه ریزی شهری ، افزایش آلاینده های صوتی محیطی همچون صدای ناشی از ترافیک را دربرداشته و همین امر، ادراک ذهنی صوتی مغشوشی را در میان شهروندان بوجود آورده است. همه این موارد، لزوم مطالعات منظر صوتی در طراحی محیط های شهری را روشن می سازد.در پژوهش حاضر، کیفیت منظر صوتی پیاده راه چهارباغ عباسی اصفهان به عنوان یکی از ارزشمندترین فضاهای شهری تاریخی-فرهنگی در ایران، در راستای پاسخ به پرسش های زیر بررسی شده است: 1) مؤلفه های صوتی مؤثر بر خوشایندی منظر صوتی در محدوه کدام اند؟ 2) کیفیت کلی فضای شنیداری در پیاده راه چهارباغ عباسی چگونه ارزیابی می شود؟ 3) مؤلفه های نقش انگیز صوتی در پیاده راه چهارباغ عباسی کدام اند؟ از این رو برای شناخت سنجه های کیفی،ابتدا با کاربست پیاده روی صوتی و ضبط اصوات به شناسایی منابع صوتی در محدوده اقدام شد. سپس 384 پرسش نامه توسط افراد حاضر در محدوده تکمیل شد. آوابرداشت ها در روزهای هفته در فصل بهار 1401 انجام گردیدند. از افراد خواسته شد تا در مسیرهای دلخواه خود به طوری که بازدید از همۀ فضاها را شامل شود، راه بروند. نتایج ارزیابی ها، ادراک افراد از فضای شنیداری محدوده را به صورت مثبت نشان داد. نتایج همچنین نشان داد که صدای مکالمه و قدم زدن افراد و صدای پرندگان مؤثرترین منابع صوتی در تبیین خوشایندی منظر صوتی محدوده می باشند. همچنین، مؤلفه های نقش انگیز صوتی شامل: نشانه های صوتی از قبیل صدای مکالمه و قدم زدن افراد و صدای دوچرخه؛ ریتم های صوتی شامل صدای اذان و فواره های آب؛ اصوات پس زمینه شامل صدای مکالمه و قدم زدن افراد و صدای پرندگان؛ سیگنال های صوتی شامل صدای اذان، صدای بازی کودکان و مکالمه افراد می باشند. اذان به عنوان صدایی پر معنا در فرهنگ اسلامی و صدای بازی کودکان بعنوان نشانه ای از فضاهای شهری سرزنده از اهمیت بالایی برخوردار می باشند. لذا، حفظ این اصوات در فضا ضروری می باشد. صدای مکالمه و قدم زدن افراد و پرندگان، هویت صوتی محدوده می باشند. در مجموع، یافته ها نشان داد که ادراک افراد مهم ترین رکن در خوشایندی منظر صوتی می باشد.
طراحی شهری
احمد شاهیوندی.؛ شیرین اسلامی
چکیده
امروزه فقدان مضمون مکان و حس‌مکان از مهمترین مسائل پیشِ‌روی شهرهای معاصر بوده و چالش بسیاری از متخصصان شهری است. این مفهوم، برآیندی از احساسات و ادراکات آدمی نسبت به محیط پیرامونش است و مهمترین عاملی است که موجب شکل‌گیری رابطه‌ی خاص بین فرد- محیط و تبدیل یک فضا به مکانی ویژه با خصوصیات و ادراکات حسی- رفتاری می‌گردد. مقاله حاضر ...
بیشتر
امروزه فقدان مضمون مکان و حس‌مکان از مهمترین مسائل پیشِ‌روی شهرهای معاصر بوده و چالش بسیاری از متخصصان شهری است. این مفهوم، برآیندی از احساسات و ادراکات آدمی نسبت به محیط پیرامونش است و مهمترین عاملی است که موجب شکل‌گیری رابطه‌ی خاص بین فرد- محیط و تبدیل یک فضا به مکانی ویژه با خصوصیات و ادراکات حسی- رفتاری می‌گردد. مقاله حاضر در نظر دارد تا به شناسایی شاخص‌های تأثیرگذار و سنجش حس‌مکان در توسعه‌های جدید شهری بپردازد؛ به این منظور شهرک قدس واقع در شهر قم به عنوان نمونه مطالعاتی این پژهش انتخاب شده‌است. این مطالعه، ابتدا به تشریح مفهوم حس مکان، سطوح و مؤلفههای تشکیل‌دهنده آن از دیدگاه صاحبنظران حوزه‌های مرتبط علمی می‌پردازد و سپس در چارچوبی مفهومی متشکل از سه مؤلفه اصلی- کالبد، فعالیت و ادراک- 12 شاخص و 45 زیرشاخص مرتبط با آن، به ارزیابی آن در ساکنان شهرک قدس می‌پردازد. روش تحقیق مقاله حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی و از نظر هدف، کاربردی است که از نظام آمیخته بهره می‌برد. روش گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی است که در بستری پیمایشی از 245 نفر از ساکنین شهرک قدس و با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی انجام شده است. روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات در قالب دو گونه تحلیل توصیفی و استنباطی با استفاده از روشهای آماری مدل‌سازی معادلات ساختاری و آزمون همبستگی پیرسون در نرم‌افزارهای spss23 و Amos Geraphic26 صورت گرفته‌است. بر اساس یافتههای پژوهش از میان سه مؤلفه‌ی سازنده حس مکان، مؤلفههای کارکردی– فعالیتی، ادراکی–معنایی و مؤلفه کالبدی–زیبایی‌شناختی به ترتیب وزن بیشتری در سنجش حس مکان ساکنان، کسب کرده‌اند. همچنین برازش مدل مفهومی تحقیق با توجه به شاخص‌های طرح‌شده در مدل‌سازی معادلات ساختاری، حاکی از برازش مطلوب مدل مفهومی در این پژوهش دارد.
پایداری شهری
علی اکبر شمسی پور (1)؛ سعید سپاسی زنگی آبادی؛ علی حسینی
چکیده
فضاهای شهری به واسطه درهم آمیختگی عناصر انسان‌ساخت و عوارض طبیعی، شرایط محیطی متفاوت و پیچیده‌تری از محیط‌های طبیعی دارند. امروزه در منطقه‌بندی اقلیمی فضاهای شهری رویکرد متخصصان اقلیم شهری بر توجه و استفاده ترکیبی از عوامل شهری و طبیعی است. منطقه‌بندی محلی آب‌وهوا (LCZ)، به طبقه‌بندی آب‌وهوایی فضاهای شهری با توجه و تمرکز بر ساختار ...
بیشتر
فضاهای شهری به واسطه درهم آمیختگی عناصر انسان‌ساخت و عوارض طبیعی، شرایط محیطی متفاوت و پیچیده‌تری از محیط‌های طبیعی دارند. امروزه در منطقه‌بندی اقلیمی فضاهای شهری رویکرد متخصصان اقلیم شهری بر توجه و استفاده ترکیبی از عوامل شهری و طبیعی است. منطقه‌بندی محلی آب‌وهوا (LCZ)، به طبقه‌بندی آب‌وهوایی فضاهای شهری با توجه و تمرکز بر ساختار فیزیکی و پوشش سطحی شهر می‌پردازد. طبقه‌بندی LCZ دارای 17کلاس با ویژگیهای پوششی و فیزیکی متفاوت است. برای انجام پژوهش از سه نوع دادههای هواشناسی، تصاویر ماهوارهای و لایه‌های اطلاعات مکانی شهر استفاده شد. تصاویر برای دو دوره زمانی تابستان و زمستان سال 1399؛ لایه‌های اطلاعات مکانی شهر تهران و حومه آن شامل دادههای کاربری/پوشش اراضی و طبقات ساختمانی شهر؛ دادههای جوی دما، بارش، سرعت و جهت باد در دوره زمانی 20 ساله از ایستگاه‌های هواشناسی داخل شهر تهیه شدند. فرایند پردازش دادهها در SAGA-GIS، نمونه‌برداری در Google Earth و طبقه‌بندی و خروجی اطلاعات در Arc/GIS 10.8.1انجام شد. نتایج طبقه‌بندی اقلیم محلی تهران نشان داد اقلیم‌های محلی با بافت متراکم و ارتفاع متوسط(LCZ2)، و متراکم و کوتاه (LCZ3) غالب هستند. این دو کلاس اقلیم محلی، که با بار گرمای محیطی بالا و ظرفیت تهویه ضعیف شناخته می‌شوند؛ عموما در مرکز و مناطقی از شمال‌شرق تهران متمرکز هستند. همچنین شمال و شمال‌شرق با پهنه‌های پوشش درختی و طبیعی یعنی طبقات اقلیمی LCZA تا LCZC و حومه جنوبی شهر با اراضی کشاورزی و علفزار (LCZD) مشخص شدند؛ این طبقات اقلیمی وجود قابلیت تأمین هوای خنک و مطلوب برای داخل شهر را دارند. در نتیجه تقویت کریدورهای سبز و گذر هوای شمالی ـ جنوبی برای کاهش بار گرمای مرکز شهر و افزایش ظرفیت پویایی آن پیشنهاد میشود. بنابر نتایج بدست آمده از منطقه‌بندی اقلیمی عمده مناطق مرکزی شهر تهران از کیفیت محیطی ضعیفی برخوردار است. دلایل اصلی آن را تراکم بالای ساختمانی و کمبود فضای سبز شهری شکل می‌دهد. نتیجه آنها ضعف ظرفیت پویایی هوا و عدم تهویه طبیعی و ایجاد جزیره گرمای شهری در دوره گرم و افزایش فراوانی و شدت آلودگی هوا در دوره سرد می‌باشد.
منظر شهری
پوریا سعادتی وقار
چکیده
افزایش تعداد ساختمان‌های بلندی که با فرم‌های گوناگون در معابر نه چندان عریض شهرها ساخته می‌شوند لزوم توجه دو‌چندان به این بنا‌ها را مطرح می‌سازد. این بنا‌ها اثرات متعددی را به شهر و شهروندان تحمیل میکنند. پژوهش حاضر پیرامون فشار روانی (تاثیرات روانی) این بنا‌ها بر شهر و شهروندان شکل گرفته‌است. در واقع در پژوهش حاضر، با تمرکز ...
بیشتر
افزایش تعداد ساختمان‌های بلندی که با فرم‌های گوناگون در معابر نه چندان عریض شهرها ساخته می‌شوند لزوم توجه دو‌چندان به این بنا‌ها را مطرح می‌سازد. این بنا‌ها اثرات متعددی را به شهر و شهروندان تحمیل میکنند. پژوهش حاضر پیرامون فشار روانی (تاثیرات روانی) این بنا‌ها بر شهر و شهروندان شکل گرفته‌است. در واقع در پژوهش حاضر، با تمرکز بر احساس فشار روانی که از رویت ساختمان-های بلند مرتبه در منظر شهری ایجاد و به طور روزمره توسط افراد حس میشود، تاثیر پارامتر‌های مرتبط با قواره و منظر استقرار ساختمان‌های بلند بر مولفه‌های ادراکی-روانی مورد بررسی قرار گرفت. در پژوهش حاضر پس از استخراج متغیرهای روانی متاثر از قواره و منظر ساختمان‌های بلند با روش تحقیق کتابخانه‌ای_ اسنادی، در روش تحقیقی پیمایشی به ارزیابی تاثیر متغیرهای مرتبط با قواره و منظر قابل رویت ساختمان بلند نمونه موردی این پژوهش بر متغیرهای روانی پرداخته شد. نتایج این بخش نشان داد که با افزایش زاویه فضایی ساختمان، فشار روانی در نزد شرکت‌کنندگانی که با این ساختمان‌ها مواجه می‌شوند بیشتر شده و رضایت از فشار روانی کاهش می‌یابد. همچنین به منظور کشف خصیصه‌های زیر بنایی متغیرهای ادراکی، از تحلیل عامل اکتشافی استفاده شد و نتایج نیز نشان داد که متغیرهای ادراکی 16 گانه در قالب 4 کیفیت گروه‌بندی شدند: خوشایندی، افسرده‌کنندگی، سرسبزی و چشمگیری. تاثیر زاویه فضایی ساختمان بر میزان افسرده‌کنندگی منظره نیز گویای آن بود که با افزایش زاویه فضایی ساختمان، منظره دلگیر و افسرده‌کننده میشود اما تاثیر درختان و پوشش گیاهی بر این کیفیت محیطی، مستلزم تحقیقات بیشتری است. در ادامه پژوهش، فشار روانی برج زاگرس (نمونه موردی این مطالعه) بر شرکت‌کنندگانی که از خیابان‌های مختلف با برج مواجه می‌شوند (مقایسه با استاندارد بین المللی در این زمینه) مورد مقایسه تطبیقی قرار گرفت که نتایج این بخش نیز نشان داد که (با توجه به آماره میانگین) تصاویر تهیه شده از خیابان بین‌اانهرین، از منظر شرکت‌کنندگان با کمترین میزان فشار روانی و بالاترین میزان رضایت و بالعکس تصاویر تهیه شده از موقعیت‌های حد واسط عارف و طالقانی، جهان‌نما، و حد واسط میرزاده‌عشقی و جهان‌نما با بیشترین میزان فشار روانی و نارضایتی ادراک شده‌اند، بنابراین این گونه به نظر میرسد که از منظر خیابان‌های نامبرده تاثیر برج بر فشار روانی ادراکی شرکت‌کنندگان کمتر مورد توجه بوده‌است. این روش می تواند در صورت انجام مطالعات تکمیلی، به عنوان ابزاری کاربردی مورد استفاده تصمیم گیران شهری در بحث مکان یابی ساختمان های بلند (با هدف پایداری روانی منظر شهری) قرار گیرد.
برنامه ریزی شهری
یعقوب ابدالی؛ سعید زنگنه شهرکی؛ حسین حاتمی نژاد؛ احمد پوراحمد؛ محمد سلمانی
چکیده
عملیاتی کردن مفهوم تاب‌آوری در برابر بلایای شهری نقطه عطفی در جهت درک ویژگی‌هایی است که به تاب‌آوری شهرها در برابر مخاطرات طبیعی و تعاملات مورد نیاز برای ساخت و حفظ آن کمک میکند. درحالی‌که سنجش تاب‌آوری در برابر بلایای شهری اخیراً توجه زیادی را به خود جلب کرده است، تاکنون رویکرد بهینه‌ای برای عملیاتی کردن این مفهوم به وجود نیامده ...
بیشتر
عملیاتی کردن مفهوم تاب‌آوری در برابر بلایای شهری نقطه عطفی در جهت درک ویژگی‌هایی است که به تاب‌آوری شهرها در برابر مخاطرات طبیعی و تعاملات مورد نیاز برای ساخت و حفظ آن کمک میکند. درحالی‌که سنجش تاب‌آوری در برابر بلایای شهری اخیراً توجه زیادی را به خود جلب کرده است، تاکنون رویکرد بهینه‌ای برای عملیاتی کردن این مفهوم به وجود نیامده است؛ بنابراین نیاز به انجام مطالعات تجربی بیشتری وجود دارد که چه چیزی تاب‌آوری در برابر بلایا را تشکیل می‌دهد و نحوه سنجش آن چگونه است. شهر خرم‌آباد به دلیل قرار گرفتن در معرض رواناب‌های سطحی جاری شده از کوه‌های اطراف، آب‌گرفتگی‌ها، طغیان رودخانه‌هایی که از مرکز شهر می‌گذرند و ویژگی ذاتی مکان قرارگیری در دره‌ای منحصربه‌فرد، مستعد ریسک‌های زیادی است. محققان پیش‌بینی میکنند که رویدادهای مرتبط با آب‌وهوا در آینده به دلیل تغییرات آب و هوایی، فراوانی و شدت آنها را افزایش می‌دهد. عواقب این رویدادها، یعنی خسارات به زیرساخت‌ها و اموال، و همچنین صدمات شخصی و تلفات جانی، احتمالاً افزایش خواهد یافت. در این پژوهش، سنجش تاب‌آوری بر ویژگی‌ها و ظرفیت‌های ذاتی شهر خرم‌آباد در زمینه وقوع سیلاب‌های ناگهانی از آب‌های سطحی یا ناشی از طغیان رودخانه‌ها متمرکز است. رویکرد اندازه‌گیری مبتنی بر ایجاد یک شاخص ترکیبی بر اساس شش بعد اجتماعی، اقتصادی، نهادی، زیرساختی، سرمایه اجتماعی و محیطی تاب‌آوری جامعه در برابر سیل است. این پژوهش با توسعه یک روش تصمیم‌گیری چندمعیاره ترکیبی انجام گرفته است، مدل ترکیبی DANP برای اولویتبندی شاخص‌های انتخابی و مدل TOPSIS به‌منظور رتبه‌بندی نواحی شهری خرم‌آباد بر اساس سطوح تاب‌آوری آنها استفاده شده است. بیشتر دادههای ارائه‌شده برای شاخص‌ها عمدتاً از مرکز آمار ایران به‌عنوان مرجع منحصربه‌فرد آمار رسمی کشور به‌دست‌آمده است، سایر دادههای موردنیاز از منابع اطلاعاتی در دسترس عموم شهرداری خرم‌آباد، سازمان مدیریت و پیشگیری از بلایای طبیعی، نوسازی و تجهیز مدارس ایران و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران بازیابی شده است. نتایج نشان می‌دهد که ناحیه 23 تاب‌آورترین ناحیه در شهر خرم‌آباد است، درحالی‌که نواحی 1، 4، 7، 13 و 17 دارای کمترین سطح تاب‌آوری هستند. چنین ارزیابی‌هایی مبتنی بر مکان فرصت و ابزاری برای ردیابی عملکرد جامعه در طول زمان را در اختیار تصمیم‌گیرندگان قرار می‌دهند تا تفکر تاب‌آوری را در توسعه شهری و برنامهریزی شهری تاب‌آور ادغام نمایند.
حمل و نقل شهری
شهاب الدین کرمانشاهی؛ محسن صادقی؛ حمید شمعانیان؛ مریم مومنی
چکیده
یکپارچگی ضعیف بین برنامهریزی کاربری زمین و حملونقل میتواند منجر به مشکلات عمده‌ای از جمله اتلاف منابع برای اصلاح ناهماهنگی‌ها، تعریف کلان پروژه‌های ناسازگار یا دست‌کم ناهماهنگ در دو حوزه حملونقل و کاربری زمین و در نتیجه کاهش کارایی مدیریت شهری شود. در ایران، برنامهریزی کاربری زمین در قالب «طرح جامع شهرسازی» و توسعه ...
بیشتر
یکپارچگی ضعیف بین برنامهریزی کاربری زمین و حملونقل میتواند منجر به مشکلات عمده‌ای از جمله اتلاف منابع برای اصلاح ناهماهنگی‌ها، تعریف کلان پروژه‌های ناسازگار یا دست‌کم ناهماهنگ در دو حوزه حملونقل و کاربری زمین و در نتیجه کاهش کارایی مدیریت شهری شود. در ایران، برنامهریزی کاربری زمین در قالب «طرح جامع شهرسازی» و توسعه شبکه حملونقل در قالب «طرح جامع حملونقل» انجام میشود. در این مطالعه روند تهیه و تصویب طرحهای جامع شهرسازی و حملونقل با استفاده از مصاحبه نیمه ساختار یافته با 20 نفر از متخصصین این دو حوزه مورد بررسی قرار گرفته است. علاوه بر این بررسی اسناد و ضوابط قانونی برای تکمیل مصاحبه‌ها انجام شده است. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که روند حاکم بر تهیه و تصویب طرحهای جامع حملونقل و شهرسازی تا حد زیادی مستقل از یکدیگر بوده و میتوان گفت هماهنگی بین این دو طرح پایین است. در ادامه، با مرور تجارب خارجی در این زمینه و مصاحبه با مدیران شهری و متخصصان داخلی و خارجی، تلاش شده تا پیشنهاداتی به منظور بهبود هماهنگی بین این دو طرح ارائه شود. همچنین برای راهکارهای پیشنهادی مطرح شده در سه دسته شامل 1) تلفیق طرحهای جامع شهرسازی و حملونقل در قالب یک طرح واحد، 2) تهیه و تصویب همزمان طرح‌ها و 3) اصلاح روند فعلی تصویب طرحهای جامع حملونقل و شهرسازی، چالش‌هایی با استفاده از نتایج مصاحبه‌ها بیان شده است. در نهایت، با توجه به چالش‌های جدی تلفیق و انجام همزمان دو طرح، به نظر میرسد زمینه‌سازی برای تغییر نگرش در فرآیند تهیه و تصویب طرح‌ها و همچنین توسعه ابزارهای تحلیل یکپارچگی، راهکاری عملیاتی باشد.
جغرافیای شهری
بهاره سادات موسوی؛ عطاالله عبداللهی کاکرودی؛ سمانه اروندی
چکیده
گسترش فیزیکی شهری بر تغییرات مکانی و زمانی در خواص بیوفیزیکی سطح، از جمله LST تاثیرگذار بوده و منجر به افزایش دمای سطح طی سال‌های پایش شده است. به طوری که نتایج حاصله در هر سه شهر مورد مطالعه طی سال‌های پایش، روند افزایشی دمای سطح زمین را نشان می‌دهد. بررسی‌ها در شهرها نشان داد که رشد شهری با توجه به محیط جغرافیایی و شرایط طبیعی هر منطقه ...
بیشتر
گسترش فیزیکی شهری بر تغییرات مکانی و زمانی در خواص بیوفیزیکی سطح، از جمله LST تاثیرگذار بوده و منجر به افزایش دمای سطح طی سال‌های پایش شده است. به طوری که نتایج حاصله در هر سه شهر مورد مطالعه طی سال‌های پایش، روند افزایشی دمای سطح زمین را نشان می‌دهد. بررسی‌ها در شهرها نشان داد که رشد شهری با توجه به محیط جغرافیایی و شرایط طبیعی هر منطقه از الگوهای متفاوتی پیروی میکند. براین‌اساس، تغییرات مکانی و زمانی در خواص بیوفیزیکی سطح در میان شهرهای انتخاب شده متفاوت بود. این تفاوت ناشی از شرایط اقلیمی، محیطی و پوشش زمین بود. با توجه به شرایط اقلیمی، میانگین سرسبزی در مناطق با هوای مرطوب (بندر انزلی و شیرگاه) با مناطق با هوای گرم و خشک (کاشان) متفاوت بود. با کاهش پوشش گیاهی سطح، میزان تبخیر و تعرق سطحی کاهش یافته و در نتیجه گرما و خشکی سطح افزایش می‌یابد. میزان سبزینگی در هر سه شهر مورد مطالعه طی سال‌های پایش روند کاهشی داشته است که میتواند به دلیل پدیده گسترش شهری باشد. نتایج حاصل از شاخص درخشندگی نشان داد در شهرهای مرطوب یعنی بندرانزلی و شیرگاه میزان درخشندگی که ناشی از عوارض شهری می‌باشد روند افزایشی داشته است. نتایج حاصل از شاخص آب و رطوبت نیز طی سال‌های پایش در شهرهای شیرگاه و بندر انزلی(شهرهای مرطوب) روند افزایشی داشته است. به‌طور کلی با کاهش سبزینگی، درخشندگی، رطوبت و دمای سطح زمین در شهرهای کاشان و شیرگاه افزایش یافته ولی به نظر میرسد تاثیر اقلیم محلی و دریا منجر به تعدیل دما در بندر انزلی شده است. نزدیکی به دریا و بالابودن رطوبت (wetness) باعث شده پوشش گیاهی در طی سال‌های پایش کاهش چشمگیری نداشته باشد و در نتیجه منجر به تعدیل دمای سطح شده و از سال ۱۹۹۱ تا ۲۰۲۱ نتایج مربوط به LST تنها یک درجه افزایش دما را نشان می‌دهد. درنتیجه افزایش پوشش گیاهی میتواند منجر به افزایش رطوبت آب (wetness) و در نتیجه کاهش دمای سطح شود.
برنامه ریزی شهری
اسماعیل دویران
چکیده
در پژوهش های شهری بررسی اثر ریتمیک مصرف فضاهای عمومی شهر با نام ضرباهنگ کاوی مطرح است. قرارگاه رفتاری نوعی از تولید و مصرف فضا توسط گروههای اجتماعی مختلف است که در فضاهای عمومی مانند بوستان های شهری بیشتر نمود می یابد. شیوه مصرف و تخصیص فضا در فضاهای عمومی و بررسی توالی زمانی آن برای گروههای مختلف هدف اصلی پژوهش حاضر است. این پژوهش با ...
بیشتر
در پژوهش های شهری بررسی اثر ریتمیک مصرف فضاهای عمومی شهر با نام ضرباهنگ کاوی مطرح است. قرارگاه رفتاری نوعی از تولید و مصرف فضا توسط گروههای اجتماعی مختلف است که در فضاهای عمومی مانند بوستان های شهری بیشتر نمود می یابد. شیوه مصرف و تخصیص فضا در فضاهای عمومی و بررسی توالی زمانی آن برای گروههای مختلف هدف اصلی پژوهش حاضر است. این پژوهش با روش تحقیق کیفی، توصیفی- تحلیلی و با ماهیت اکتشافی به بررسی ضرباهنگ قرارگاههای رفتاری در بوستان های شهری با نمونه بوستان بهارستان و ابن سینای شهری زنجان پرداخته است. جمع آوری داده های مورد نیاز بصورت برداشت میدانی و با استفاده از روش نمونه گیری غیراحتمالی مبتنی بر نمونه دسترس و بدون سوگیری و روش مشاهده مستمر در طول 6 ماه و مصاحبه مستمر در طول یک ماه انجام گرفته است. با توجه به طبقه بندی شاخص ها به سه مولفه اصلی ساختاری، پویایی و محیط اجتماعی، داده های جمع آوری شده طبقه بندی شده و در 14 متغیر اصلی تقسیم بندی انجام پذیرفت. سپس با روش مبتنی بر جداول کیفی، ماتریس ارتباط و ریتم ضرباهنگ تحلیل داده ها صورت پذیرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد قرارگاههای رفتاری مبتنی بر عملکرد ایستا و گروهی، ضرباهنگ مصرف فضای فصلی تابستانه و روزانه بعد از ظهری داشته و قرارگاههای مبتنی بر عملکرد های فردی پویا مانند ورزش عمدتا مصرف فضای چهار فصل و روزانه صبح و عصر دارند. از طرفی موقعیت و مبلمان مکانی قرارگاه در شکل گیری نوع ضرباهنگ اثر گذار و ارتباط مولفه های ضرباهنگی عمدتا دارای انسجام و همبستگی عملکردی است.
روان شناسی محیطی
محمد حسن یزدانی؛ ابوالفضل عبدالهی فرد؛ شیوا ولایتی؛ سمیرا سعیدی زارنجی
چکیده
چکیده: در سه دهه اخیر هنر عمومی و ظهور آن در فضاهای شهری توجه بسیاری از متخصصان از جمله طراحان و برنامه‌ریزان شهری، معماران، روانشناسان، جامعه‌شناسان و سیاستمداران را به خود جلب کرده است. هرچند هنر عمومی به عنوان هنر تلفیق شده با فضای عمومی شهرها که در فضاهای سبز شهری، خیابان‌ها، ساختمان‌های عمومی و مجموعه‌های مسکونی قرار دارد، ...
بیشتر
چکیده: در سه دهه اخیر هنر عمومی و ظهور آن در فضاهای شهری توجه بسیاری از متخصصان از جمله طراحان و برنامه‌ریزان شهری، معماران، روانشناسان، جامعه‌شناسان و سیاستمداران را به خود جلب کرده است. هرچند هنر عمومی به عنوان هنر تلفیق شده با فضای عمومی شهرها که در فضاهای سبز شهری، خیابان‌ها، ساختمان‌های عمومی و مجموعه‌های مسکونی قرار دارد، مفهوم جدیدی نیست اما توجه به رویکرد تعاملی بودن و کنش متقابل این نوع هنر با مردم استفاده‌کننده از فضای شهری کمتر در نظر گرفته شده است. این پژوهش با هدف بررسی اثر انواع هنر عمومی در فضاهای شهری بر ارتقاء نشاط درک شده بانوان شهر اردبیل ارائه شده است. این تحقیق به لحاظ ماهیت موضوع از نوع بنیادی-توسعهای و به لحاظ نتایج از نوع پژوهش‌های کاربردی است. روش مورد استفاده در این پژوهش توصیفی- تحلیلی می‌باشد. دادههای مورد نیاز در این بررسی از طریق روشهای میدانی و کتابخانه‌ای گردآوری شده‌اند. جامعه آماری پژوهش بانوان(متخصص و غیرمتخصص هنر، معماری) در شهر اردبیل است. که به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده صورت گرفته است. برای تحلیل دادهها از نرم افزارspss و آزمون آماری(t) تک نمونه‌ای استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که هنر انتزاعی، هنر تعاملی- ایستا و هنر ایستا(مجسمه و تندیس فرهنگی- محلی) بیشترین تاثیر را بر نشاط بانوان داشته و تمایل به ایجاد و گسترش چنین المان‌هایی در فضای شهر اردبیل بیشتر احساس می‌گردد. بر اساس نتایج پژوهش با تلفیق هنرعمومی در فضای شهر اردبیل میتوان سرزندگی و کیفیت زندگی نیمی از قشر جامعه که بانوان می‌باشند را بهبود بخشید.
طراحی شهری
ایمان قلندریان؛ گلبرگ قائم‌مقامی فراهانی
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 اسفند 1401
چکیده
امروزه تغییرات عمده‌ای در دانش شهرسازی معاصر شکل گرفته و شهرسازی از علوم طبیعی و مهندسی به سمت یک دانش میان رشته‌ای با تاکید بر علوم اجتماعی و انسانی گرائیده است و طرحهای توسعه شهری با تاکید هرچه بیشتر بر جلب مشارکت عمومی، خصوصی و مردمی در دست تهیه است. در نظریات فعلی، میزان مشارکت آن‌قدر زیاد شده است که برنامه‌ریز در نقش تسهیلگر ...
بیشتر
امروزه تغییرات عمده‌ای در دانش شهرسازی معاصر شکل گرفته و شهرسازی از علوم طبیعی و مهندسی به سمت یک دانش میان رشته‌ای با تاکید بر علوم اجتماعی و انسانی گرائیده است و طرحهای توسعه شهری با تاکید هرچه بیشتر بر جلب مشارکت عمومی، خصوصی و مردمی در دست تهیه است. در نظریات فعلی، میزان مشارکت آن‌قدر زیاد شده است که برنامه‌ریز در نقش تسهیلگر و وکیل مردم، آنها را با حقوق خود آشنا میکند. پژوهش پیش رو با هدف مطالعه موانع و چالش‌ها و عوامل موثر بر تحقق‌پذیری طرحهای کوچک مقیاس (واحد همسایگی) در شهر مشهد با تاکید بر مشارکت مردمی، با رویکرد کیفی و روش داده مبنا از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساخت‌یافته انجام شده است. جامعه آماری شامل سه گروه از ذی‌نفعانِ (مردم، مدیریت شهری و تیم‌های تسهیلگر) این پروژه ها (موسوم به محله ما) بوده است. نمونه گیری به روش نظری و تا مرحله اشباع ادامه داشت. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی (از نوع تحلیل مضمون) و با رویکرد تلخیصی و نرم‌افزار MAXQDA نسخه 2018، صورت گرفت. با استفاده از تکنیک کدگذاری باز و محوری، مفاهیم اساسی در تحقق‌پذیری پروژه‌های هدف مشخص شدند. نتایج نشان داد مدیریت شهری، تسهیلگران و مردم به عنوان سه رکن اساسی در فرایند تحقق‌پذیری پروژه، در هریک از گام‌های فرایند طراحی از نیازسنجی تا ارزیابی پس از اجرا مسائلی را ایجاد میکنند. در مرحله پیش از اجرا، تغییر رویکردهای طراحی و برنامهریزی با تغییر در بدنه مدیریت شهری و عدم توانمندی تسهیلگران در ارائه طرحی تحقق‌پذیر به شهرداری و همچنین ذهنیت منفی مردم نسبت به ارگان‌های دولتی چالش‌هایی را به همراه دارد. در مرحله اجرا، مدیریت شهری با عدم تخصیص اعتبارات کافی و فقدان همکاری موثر بین سازمانی منجر به عدم اجرای نیازهای واقعی مردم و به تبع آن افزایش نارضایتی آنان می‌گردد. کیفیت مشارکت واقعی و مسئولانه شهروندان و شفاف‌سازی نحوه رسیدن به گزینه‌ها و اولویتبندی در تناسب با نیازهای مردم توسط تیم تسهیلگر از چالش‌های این گام است که پس از اجرای طرح به دلیل ناملموس‌بودن نتایج زودبازده، میتواند منجر به بی‌نتیجه بودن آن از نظر مردم گردد.
طراحی شهری
مریم روستا؛ مهسا شعله؛ نگین امیری
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 اردیبهشت 1402
چکیده
«غنای حسی» یکی از کیفیت‌های مؤثر بر ارتقاء کیفی تجربه شهروندان از حضور در فضای شهری است. در میان حواسی که این کیفیت را شکل می‌دهند، حواس «بویایی» و «چشایی» و نقش آنها در کیفیت‌بخشی به فضا در پژوهش‌های حوزه طراحی شهری کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش در پی بازشناخت فضای شهری بر اساس تحلیل غنای حواس بویایی ...
بیشتر
«غنای حسی» یکی از کیفیت‌های مؤثر بر ارتقاء کیفی تجربه شهروندان از حضور در فضای شهری است. در میان حواسی که این کیفیت را شکل می‌دهند، حواس «بویایی» و «چشایی» و نقش آنها در کیفیت‌بخشی به فضا در پژوهش‌های حوزه طراحی شهری کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش در پی بازشناخت فضای شهری بر اساس تحلیل غنای حواس بویایی و چشایی است و به کمک آمیخته‌ای از روشهای کمی و کیفی و با استفاده از بررسی منابع کتابخانه‌ای، برداشت میدانی در قالب «حس‌گردی»، انجام مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته و نیز پیمایش کمّی در قالب پرسشنامه انجام شده است. نمونه مورد مطالعه بخشی از خیابان حافظ شیراز است که ضمن دارا بودن هویت تاریخی و جاذبه گردشگری، میتواند در لایه تجربه حسی و منظر حسی نیز فضای شهری مورد توجهی در مواجهه کیفی شهروندان با شهر باشد. یافتههای حاصل از پژوهش، حاکی از اهمیت شاخص‌های «آسایش بویایی»، «حضور گیاهان مثمر» و «خاطرات توأم با محرک چشایی در فضا»، در تجربه حسی مردم است. این یافته‌ها نشان می‌دهد محدوده مورد مطالعه در شاخص‌های «بوهای طبیعی»، «بوهای وابسته به زمان» و «آسایش بویایی» وضعیت مطلوب‌تری دارد و نیاز است که در مورد شاخص‌های «تنوع بویایی» و «سازگاری بویایی» در بازنگری، مورد توجه بیشتری قرار گیرد. یافتههای این پژوهش همچنین حاکی از اهمیت توجه به تأثیر متقابل تجربه‌های حواس «بویایی» و «چشایی» بر بعد زمان و مکان و ارتقاء هویت‌مندی و خاطره‌انگیزی فضاهای شهری است. این پژوهش هم با هدف بسط مطالعات آتی در این حوزه با توجه به خلأهای پژوهشی و هم در انجام پروژه‌های ساماندهی منظر فضاهای شهری میتواند مورد استناد پژوهشگران حوزه شهرسازی و استفاده‌ی حرفه‌مندان طراحی و برنامهریزی شهری قرار گیرد.
برنامه ریزی شهری
بهادر زمانی؛ احسان بابائی سالانقوچ
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 اردیبهشت 1402
چکیده
در سال‌های اخیر استفاده از روش نظریه زمینهای در نظام‌های علمی مرتبط با محیط ساخته شده و به طور خاص طراحی و برنامهریزی شهری افزایش یافته است. از طرفی، عدم توجه کافی پژوهشگران به مبانی و ملاحظات روش‌شناختی نظریه زمینهای و خوانش‌های آن، بعضاً به گونه‌ای از روش‌شناسی با خوانش‌های التقاطی منجر شده که گاه فاقد و ناقض ماهیت روش ...
بیشتر
در سال‌های اخیر استفاده از روش نظریه زمینهای در نظام‌های علمی مرتبط با محیط ساخته شده و به طور خاص طراحی و برنامهریزی شهری افزایش یافته است. از طرفی، عدم توجه کافی پژوهشگران به مبانی و ملاحظات روش‌شناختی نظریه زمینهای و خوانش‌های آن، بعضاً به گونه‌ای از روش‌شناسی با خوانش‌های التقاطی منجر شده که گاه فاقد و ناقض ماهیت روش نظریه زمینهای و ملاحظات اولیه خوانش موردنظر از آن بوده است. با وجود این، بررسی و ارزیابی کیفیت اینگونه پژوهش‌ها در نظام‌های علمی مرتبط با محیط ساخته شده و به طور خاص طراحی و برنامهریزی شهری کمتر انجام شده است. از این رو هدف مطالعه حاضر، ارزیابی نظام‌مندِ مطالعه‌های انجام شده با استفاده از روش نظریه زمینهای در برنامهریزی و طراحی شهری به منظور شناخت استفاده اصولی از این روش در این عرصه از دانش و ارائه پیشنهاداتی برای کاربردهای آتی می‌باشد. در این راستا انتخاب پژوهش‌های مورد بررسی با جستجوی نظام‌مند مقالات منتشر شده در پایگاه‌های معتبر علمی فارسی‌زبان با استفاده از روش مرور نظام‌مند انجام شده است. پس از غربالگری مطالعات موجود بر اساس معیارهای مشخص شده، 44 مطالعه منتشر شده تا سال 1399 انتخاب و بر اساس معیارهای ارزیابی روش نظریه زمینهای مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج ارزیابی روش‌شناختی پژوهش‌های انجام شده مبتنی بر روش نظریه زمینهای نشان داد با وجود اقبال فزاینده به استفاده از این روش در مطالعات حوزه برنامهریزی و طراحی شهری، بسیاری از این پژوهش‌ها در کاربست کامل و دقیق اصول و مراحل روش نظریه زمینهای و خوانش‌های آن ناموفق بوده‌اند و نتیجه آنها به جای نظریه به عنوان دستاورد مورد انتظار از کاربست این روش به صورت دیاگرام، مدل و چارچوب مفهومی تنزل پیدا کرده است. همچنین نتایج بررسی حاضر نشان داد بهره‌گیری صرف برخی پژوهش‌ها از مجموعه‌ای از تکنیک‌های روش نظریه زمینهای مانند کدگذاری و یا نگارش یادداشت‌های تحلیلی و غفلت از فرایندهای مهمی از قبیل نمونه‌گیری نظری، مقایسه مستمر و تحلیل عمیق مقوله‌ها موجب شده تا این مطالعه‌ها از عرصه توصیف فراتر نرفته و ضمن اکتفا به ارائه تم‌ها و روایت‌های تشریحی، کمتر به تولید نظریه به عنوان هدف روش نظریه زمینهای دست یابند. بر اساس یافتههای این مقاله، ارتقای کیفیت پژوهش‌های مبتنی بر روش نظریه زمینهای در حوزه برنامهریزی و طراحی شهری نیازمند شناخت صحیح پژوهشگران از ماهیت، ویژگی‌ها و اصول نظریه زمینهای و آگاهی عمیق از خوانش‌های این روش و تفاوت‌های آنها به منظور تناسب‌سنجی و توجیه انتخاب خوانش مناسب بر اساس اهداف و ویژگیهای پژوهش است.
مدیریت شهری
ارسطو یاری حصار؛ علی دشتی
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 خرداد 1402
چکیده
شوراهای اسلامی و شهرداری ها ارکان اصلی اداره شهرها را در ایران تشکیل می دهند. اهمیت و جایگاه شورای اسلامی شهرها به عنوان نهاد سیاستگذار در قوانین فرادست باعث شده تا این شوراها بر فرایندها و عملکرد مدیریت شهری تاثیرات قابل توجهی داشته باشند و به عبارتی عملکرد مدیریت شهری تابعی از تصمیمات و سیاست های مصوب این نهاد باشد لذا ضروریست به ...
بیشتر
شوراهای اسلامی و شهرداری ها ارکان اصلی اداره شهرها را در ایران تشکیل می دهند. اهمیت و جایگاه شورای اسلامی شهرها به عنوان نهاد سیاستگذار در قوانین فرادست باعث شده تا این شوراها بر فرایندها و عملکرد مدیریت شهری تاثیرات قابل توجهی داشته باشند و به عبارتی عملکرد مدیریت شهری تابعی از تصمیمات و سیاست های مصوب این نهاد باشد لذا ضروریست به منظور آسیب شناسی عملکرد و تدوین راهبردهای رفع آسیب، این نهاد مورد ارزیابی قرار بگیرد و طبیعتا موثرترین ابزار ارزیابی عملکرد شوراها را مصوبات آنها تشکیل می دهد. بر این اساس هدف این تحقیق ارزیابی مصوبات شورای اسلامی شهر تهران در دوره پنجم و تحلیل کمی و کیفی محتوای آنها می باشد. این تحقیق از نوع تحقیق های تحلیل محتوی می باشد. داده های مورد نیاز در این تحقیق به روشهای میدانی و اسنادی گردآوری شده است. مهمترین مرجع داده های مورد نیاز را سامانه جامع مصوبات شورای اسلامی شهر تهران تشکیل می دهد. جامعه آماری این تحقیق را تمامی مصوبات شورای دوره پنجم شهر تهران تشکیل می دهد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که شورای اسلامی دوره پنجم شهر تهران اگرچه بلحاظ شاخص های کمی موفقیت و رشد قابل ملاحظه ای را بدست آورده اما بررسی محتوی مصوبات نشان از عدم توفیق این شورا در انجام ماموریت های محوله در قانون تشکیلات، وظایف و اختیارات شوراهای اسلامی می باشد. بخش عمده ای از عملکرد این دوره از شورا را مصوباتی تشکیل می دهد که عملا تاثیر چندانی بر افزایش کیفیت زیست شهری نداشته و فاصله قابل توجهی بین نیازهای شهروندان و محتوی مصوبات شورای شهر تهران وجود دارد. همچنین تمرکز اصلی مصوبات شورا بر موضوعات شهرداری بیشتر از مسائل و موضوعات شهری بوده است. بر این اساس راهکارهای پیشنهادی عبارتند از تمرکز شورا بر روی موضوعات نظارتی تا قانون گذاری، فاصله گیری از موضوعات سطحی و تئوریک و پرداختن به مشکلات اصلی شهر تهران و ارزیابی میزان عملیاتی شدن مصوبات قبلی شورا.
کلیدواژه ها: مصوبات، شورای شهر تهران، شهرداری تهران، طرح، لایحه
)
