طراحی شهری
مرضیه شفیعی؛ بهادر زمانی
چکیده
فضاهای شهری به عنوان یکی از عناصر اصلی ساختار شهر، نقش مهمی در ارتقای کیفی زندگی شهری به عهده دارند. در گذشته طراحان شهری، بیشتر بر مفاهیم بصری و کالبدی فضاهای شهری معطوف بوده و به مفاهیمی همچون کیفیت صوتی فضاهای شهری کمتر پرداخته اند. بی توجهی به نقش صوت در طراحی و برنامه ریزی شهری ، افزایش آلاینده های صوتی محیطی همچون صدای ناشی از ...
بیشتر
فضاهای شهری به عنوان یکی از عناصر اصلی ساختار شهر، نقش مهمی در ارتقای کیفی زندگی شهری به عهده دارند. در گذشته طراحان شهری، بیشتر بر مفاهیم بصری و کالبدی فضاهای شهری معطوف بوده و به مفاهیمی همچون کیفیت صوتی فضاهای شهری کمتر پرداخته اند. بی توجهی به نقش صوت در طراحی و برنامه ریزی شهری ، افزایش آلاینده های صوتی محیطی همچون صدای ناشی از ترافیک را دربرداشته و همین امر، ادراک ذهنی صوتی مغشوشی را در میان شهروندان بوجود آورده است. همه این موارد، لزوم مطالعات منظر صوتی در طراحی محیط های شهری را روشن می سازد.در پژوهش حاضر، کیفیت منظر صوتی پیاده راه چهارباغ عباسی اصفهان به عنوان یکی از ارزشمندترین فضاهای شهری تاریخی-فرهنگی در ایران، در راستای پاسخ به پرسش های زیر بررسی شده است: 1) مؤلفه های صوتی مؤثر بر خوشایندی منظر صوتی در محدوه کدام اند؟ 2) کیفیت کلی فضای شنیداری در پیاده راه چهارباغ عباسی چگونه ارزیابی می شود؟ 3) مؤلفه های نقش انگیز صوتی در پیاده راه چهارباغ عباسی کدام اند؟ از این رو برای شناخت سنجه های کیفی،ابتدا با کاربست پیاده روی صوتی و ضبط اصوات به شناسایی منابع صوتی در محدوده اقدام شد. سپس 384 پرسش نامه توسط افراد حاضر در محدوده تکمیل شد. آوابرداشت ها در روزهای هفته در فصل بهار 1401 انجام گردیدند. از افراد خواسته شد تا در مسیرهای دلخواه خود به طوری که بازدید از همۀ فضاها را شامل شود، راه بروند. نتایج ارزیابی ها، ادراک افراد از فضای شنیداری محدوده را به صورت مثبت نشان داد. نتایج همچنین نشان داد که صدای مکالمه و قدم زدن افراد و صدای پرندگان مؤثرترین منابع صوتی در تبیین خوشایندی منظر صوتی محدوده می باشند. همچنین، مؤلفه های نقش انگیز صوتی شامل: نشانه های صوتی از قبیل صدای مکالمه و قدم زدن افراد و صدای دوچرخه؛ ریتم های صوتی شامل صدای اذان و فواره های آب؛ اصوات پس زمینه شامل صدای مکالمه و قدم زدن افراد و صدای پرندگان؛ سیگنال های صوتی شامل صدای اذان، صدای بازی کودکان و مکالمه افراد می باشند. اذان به عنوان صدایی پر معنا در فرهنگ اسلامی و صدای بازی کودکان بعنوان نشانه ای از فضاهای شهری سرزنده از اهمیت بالایی برخوردار می باشند. لذا، حفظ این اصوات در فضا ضروری می باشد. صدای مکالمه و قدم زدن افراد و پرندگان، هویت صوتی محدوده می باشند. در مجموع، یافته ها نشان داد که ادراک افراد مهم ترین رکن در خوشایندی منظر صوتی می باشد.
پایداری شهری
علی اکبر شمسی پور (1)؛ سعید سپاسی زنگی آبادی؛ علی حسینی
چکیده
فضاهای شهری به واسطه درهم آمیختگی عناصر انسانساخت و عوارض طبیعی، شرایط محیطی متفاوت و پیچیدهتری از محیطهای طبیعی دارند. امروزه در منطقهبندی اقلیمی فضاهای شهری رویکرد متخصصان اقلیم شهری بر توجه و استفاده ترکیبی از عوامل شهری و طبیعی است. منطقهبندی محلی آبوهوا (LCZ)، به طبقهبندی آبوهوایی فضاهای شهری با توجه و تمرکز بر ساختار ...
بیشتر
فضاهای شهری به واسطه درهم آمیختگی عناصر انسانساخت و عوارض طبیعی، شرایط محیطی متفاوت و پیچیدهتری از محیطهای طبیعی دارند. امروزه در منطقهبندی اقلیمی فضاهای شهری رویکرد متخصصان اقلیم شهری بر توجه و استفاده ترکیبی از عوامل شهری و طبیعی است. منطقهبندی محلی آبوهوا (LCZ)، به طبقهبندی آبوهوایی فضاهای شهری با توجه و تمرکز بر ساختار فیزیکی و پوشش سطحی شهر میپردازد. طبقهبندی LCZ دارای 17کلاس با ویژگیهای پوششی و فیزیکی متفاوت است. برای انجام پژوهش از سه نوع دادههای هواشناسی، تصاویر ماهوارهای و لایههای اطلاعات مکانی شهر استفاده شد. تصاویر برای دو دوره زمانی تابستان و زمستان سال 1399؛ لایههای اطلاعات مکانی شهر تهران و حومه آن شامل دادههای کاربری/پوشش اراضی و طبقات ساختمانی شهر؛ دادههای جوی دما، بارش، سرعت و جهت باد در دوره زمانی 20 ساله از ایستگاههای هواشناسی داخل شهر تهیه شدند. فرایند پردازش دادهها در SAGA-GIS، نمونهبرداری در Google Earth و طبقهبندی و خروجی اطلاعات در Arc/GIS 10.8.1انجام شد. نتایج طبقهبندی اقلیم محلی تهران نشان داد اقلیمهای محلی با بافت متراکم و ارتفاع متوسط(LCZ2)، و متراکم و کوتاه (LCZ3) غالب هستند. این دو کلاس اقلیم محلی، که با بار گرمای محیطی بالا و ظرفیت تهویه ضعیف شناخته میشوند؛ عموما در مرکز و مناطقی از شمالشرق تهران متمرکز هستند. همچنین شمال و شمالشرق با پهنههای پوشش درختی و طبیعی یعنی طبقات اقلیمی LCZA تا LCZC و حومه جنوبی شهر با اراضی کشاورزی و علفزار (LCZD) مشخص شدند؛ این طبقات اقلیمی وجود قابلیت تأمین هوای خنک و مطلوب برای داخل شهر را دارند. در نتیجه تقویت کریدورهای سبز و گذر هوای شمالی ـ جنوبی برای کاهش بار گرمای مرکز شهر و افزایش ظرفیت پویایی آن پیشنهاد میشود. بنابر نتایج بدست آمده از منطقهبندی اقلیمی عمده مناطق مرکزی شهر تهران از کیفیت محیطی ضعیفی برخوردار است. دلایل اصلی آن را تراکم بالای ساختمانی و کمبود فضای سبز شهری شکل میدهد. نتیجه آنها ضعف ظرفیت پویایی هوا و عدم تهویه طبیعی و ایجاد جزیره گرمای شهری در دوره گرم و افزایش فراوانی و شدت آلودگی هوا در دوره سرد میباشد.
برنامه ریزی شهری
یعقوب ابدالی؛ سعید زنگنه شهرکی؛ حسین حاتمی نژاد؛ احمد پوراحمد؛ محمد سلمانی
چکیده
عملیاتی کردن مفهوم تابآوری در برابر بلایای شهری نقطه عطفی در جهت درک ویژگیهایی است که به تابآوری شهرها در برابر مخاطرات طبیعی و تعاملات مورد نیاز برای ساخت و حفظ آن کمک میکند. درحالیکه سنجش تابآوری در برابر بلایای شهری اخیراً توجه زیادی را به خود جلب کرده است، تاکنون رویکرد بهینهای برای عملیاتی کردن این مفهوم به وجود نیامده ...
بیشتر
عملیاتی کردن مفهوم تابآوری در برابر بلایای شهری نقطه عطفی در جهت درک ویژگیهایی است که به تابآوری شهرها در برابر مخاطرات طبیعی و تعاملات مورد نیاز برای ساخت و حفظ آن کمک میکند. درحالیکه سنجش تابآوری در برابر بلایای شهری اخیراً توجه زیادی را به خود جلب کرده است، تاکنون رویکرد بهینهای برای عملیاتی کردن این مفهوم به وجود نیامده است؛ بنابراین نیاز به انجام مطالعات تجربی بیشتری وجود دارد که چه چیزی تابآوری در برابر بلایا را تشکیل میدهد و نحوه سنجش آن چگونه است. شهر خرمآباد به دلیل قرار گرفتن در معرض روانابهای سطحی جاری شده از کوههای اطراف، آبگرفتگیها، طغیان رودخانههایی که از مرکز شهر میگذرند و ویژگی ذاتی مکان قرارگیری در درهای منحصربهفرد، مستعد ریسکهای زیادی است. محققان پیشبینی میکنند که رویدادهای مرتبط با آبوهوا در آینده به دلیل تغییرات آب و هوایی، فراوانی و شدت آنها را افزایش میدهد. عواقب این رویدادها، یعنی خسارات به زیرساختها و اموال، و همچنین صدمات شخصی و تلفات جانی، احتمالاً افزایش خواهد یافت. در این پژوهش، سنجش تابآوری بر ویژگیها و ظرفیتهای ذاتی شهر خرمآباد در زمینه وقوع سیلابهای ناگهانی از آبهای سطحی یا ناشی از طغیان رودخانهها متمرکز است. رویکرد اندازهگیری مبتنی بر ایجاد یک شاخص ترکیبی بر اساس شش بعد اجتماعی، اقتصادی، نهادی، زیرساختی، سرمایه اجتماعی و محیطی تابآوری جامعه در برابر سیل است. این پژوهش با توسعه یک روش تصمیمگیری چندمعیاره ترکیبی انجام گرفته است، مدل ترکیبی DANP برای اولویتبندی شاخصهای انتخابی و مدل TOPSIS بهمنظور رتبهبندی نواحی شهری خرمآباد بر اساس سطوح تابآوری آنها استفاده شده است. بیشتر دادههای ارائهشده برای شاخصها عمدتاً از مرکز آمار ایران بهعنوان مرجع منحصربهفرد آمار رسمی کشور بهدستآمده است، سایر دادههای موردنیاز از منابع اطلاعاتی در دسترس عموم شهرداری خرمآباد، سازمان مدیریت و پیشگیری از بلایای طبیعی، نوسازی و تجهیز مدارس ایران و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران بازیابی شده است. نتایج نشان میدهد که ناحیه 23 تابآورترین ناحیه در شهر خرمآباد است، درحالیکه نواحی 1، 4، 7، 13 و 17 دارای کمترین سطح تابآوری هستند. چنین ارزیابیهایی مبتنی بر مکان فرصت و ابزاری برای ردیابی عملکرد جامعه در طول زمان را در اختیار تصمیمگیرندگان قرار میدهند تا تفکر تابآوری را در توسعه شهری و برنامهریزی شهری تابآور ادغام نمایند.
حمل و نقل شهری
شهاب الدین کرمانشاهی؛ محسن صادقی؛ حمید شمعانیان؛ مریم مومنی
چکیده
یکپارچگی ضعیف بین برنامهریزی کاربری زمین و حملونقل میتواند منجر به مشکلات عمدهای از جمله اتلاف منابع برای اصلاح ناهماهنگیها، تعریف کلان پروژههای ناسازگار یا دستکم ناهماهنگ در دو حوزه حملونقل و کاربری زمین و در نتیجه کاهش کارایی مدیریت شهری شود. در ایران، برنامهریزی کاربری زمین در قالب «طرح جامع شهرسازی» و توسعه ...
بیشتر
یکپارچگی ضعیف بین برنامهریزی کاربری زمین و حملونقل میتواند منجر به مشکلات عمدهای از جمله اتلاف منابع برای اصلاح ناهماهنگیها، تعریف کلان پروژههای ناسازگار یا دستکم ناهماهنگ در دو حوزه حملونقل و کاربری زمین و در نتیجه کاهش کارایی مدیریت شهری شود. در ایران، برنامهریزی کاربری زمین در قالب «طرح جامع شهرسازی» و توسعه شبکه حملونقل در قالب «طرح جامع حملونقل» انجام میشود. در این مطالعه روند تهیه و تصویب طرحهای جامع شهرسازی و حملونقل با استفاده از مصاحبه نیمه ساختار یافته با 20 نفر از متخصصین این دو حوزه مورد بررسی قرار گرفته است. علاوه بر این بررسی اسناد و ضوابط قانونی برای تکمیل مصاحبهها انجام شده است. نتایج این مطالعه نشان میدهد که روند حاکم بر تهیه و تصویب طرحهای جامع حملونقل و شهرسازی تا حد زیادی مستقل از یکدیگر بوده و میتوان گفت هماهنگی بین این دو طرح پایین است. در ادامه، با مرور تجارب خارجی در این زمینه و مصاحبه با مدیران شهری و متخصصان داخلی و خارجی، تلاش شده تا پیشنهاداتی به منظور بهبود هماهنگی بین این دو طرح ارائه شود. همچنین برای راهکارهای پیشنهادی مطرح شده در سه دسته شامل 1) تلفیق طرحهای جامع شهرسازی و حملونقل در قالب یک طرح واحد، 2) تهیه و تصویب همزمان طرحها و 3) اصلاح روند فعلی تصویب طرحهای جامع حملونقل و شهرسازی، چالشهایی با استفاده از نتایج مصاحبهها بیان شده است. در نهایت، با توجه به چالشهای جدی تلفیق و انجام همزمان دو طرح، به نظر میرسد زمینهسازی برای تغییر نگرش در فرآیند تهیه و تصویب طرحها و همچنین توسعه ابزارهای تحلیل یکپارچگی، راهکاری عملیاتی باشد.
جغرافیای شهری
بهاره سادات موسوی؛ عطاءالله عبداللهی کاکرودی؛ سمانه اروندی
چکیده
گسترش فیزیکی شهری بر تغییرات مکانی و زمانی در خواص بیوفیزیکی سطح، از جمله LST تاثیرگذار بوده و منجر به افزایش دمای سطح طی سالهای پایش شده است. به طوری که نتایج حاصله در هر سه شهر مورد مطالعه طی سالهای پایش، روند افزایشی دمای سطح زمین را نشان میدهد. بررسیها در شهرها نشان داد که رشد شهری با توجه به محیط جغرافیایی و شرایط طبیعی هر منطقه ...
بیشتر
گسترش فیزیکی شهری بر تغییرات مکانی و زمانی در خواص بیوفیزیکی سطح، از جمله LST تاثیرگذار بوده و منجر به افزایش دمای سطح طی سالهای پایش شده است. به طوری که نتایج حاصله در هر سه شهر مورد مطالعه طی سالهای پایش، روند افزایشی دمای سطح زمین را نشان میدهد. بررسیها در شهرها نشان داد که رشد شهری با توجه به محیط جغرافیایی و شرایط طبیعی هر منطقه از الگوهای متفاوتی پیروی میکند. برایناساس، تغییرات مکانی و زمانی در خواص بیوفیزیکی سطح در میان شهرهای انتخاب شده متفاوت بود. این تفاوت ناشی از شرایط اقلیمی، محیطی و پوشش زمین بود. با توجه به شرایط اقلیمی، میانگین سرسبزی در مناطق با هوای مرطوب (بندر انزلی و شیرگاه) با مناطق با هوای گرم و خشک (کاشان) متفاوت بود. با کاهش پوشش گیاهی سطح، میزان تبخیر و تعرق سطحی کاهش یافته و در نتیجه گرما و خشکی سطح افزایش مییابد. میزان سبزینگی در هر سه شهر مورد مطالعه طی سالهای پایش روند کاهشی داشته است که میتواند به دلیل پدیده گسترش شهری باشد. نتایج حاصل از شاخص درخشندگی نشان داد در شهرهای مرطوب یعنی بندرانزلی و شیرگاه میزان درخشندگی که ناشی از عوارض شهری میباشد روند افزایشی داشته است. نتایج حاصل از شاخص آب و رطوبت نیز طی سالهای پایش در شهرهای شیرگاه و بندر انزلی(شهرهای مرطوب) روند افزایشی داشته است. بهطور کلی با کاهش سبزینگی، درخشندگی، رطوبت و دمای سطح زمین در شهرهای کاشان و شیرگاه افزایش یافته ولی به نظر میرسد تاثیر اقلیم محلی و دریا منجر به تعدیل دما در بندر انزلی شده است. نزدیکی به دریا و بالابودن رطوبت (wetness) باعث شده پوشش گیاهی در طی سالهای پایش کاهش چشمگیری نداشته باشد و در نتیجه منجر به تعدیل دمای سطح شده و از سال ۱۹۹۱ تا ۲۰۲۱ نتایج مربوط به LST تنها یک درجه افزایش دما را نشان میدهد. درنتیجه افزایش پوشش گیاهی میتواند منجر به افزایش رطوبت آب (wetness) و در نتیجه کاهش دمای سطح شود.
برنامه ریزی شهری
اسماعیل دویران
چکیده
در پژوهش های شهری بررسی اثر ریتمیک مصرف فضاهای عمومی شهر با نام ضرباهنگ کاوی مطرح است. قرارگاه رفتاری نوعی از تولید و مصرف فضا توسط گروههای اجتماعی مختلف است که در فضاهای عمومی مانند بوستان های شهری بیشتر نمود می یابد. شیوه مصرف و تخصیص فضا در فضاهای عمومی و بررسی توالی زمانی آن برای گروههای مختلف هدف اصلی پژوهش حاضر است. این پژوهش با ...
بیشتر
در پژوهش های شهری بررسی اثر ریتمیک مصرف فضاهای عمومی شهر با نام ضرباهنگ کاوی مطرح است. قرارگاه رفتاری نوعی از تولید و مصرف فضا توسط گروههای اجتماعی مختلف است که در فضاهای عمومی مانند بوستان های شهری بیشتر نمود می یابد. شیوه مصرف و تخصیص فضا در فضاهای عمومی و بررسی توالی زمانی آن برای گروههای مختلف هدف اصلی پژوهش حاضر است. این پژوهش با روش تحقیق کیفی، توصیفی- تحلیلی و با ماهیت اکتشافی به بررسی ضرباهنگ قرارگاههای رفتاری در بوستان های شهری با نمونه بوستان بهارستان و ابن سینای شهری زنجان پرداخته است. جمع آوری داده های مورد نیاز بصورت برداشت میدانی و با استفاده از روش نمونه گیری غیراحتمالی مبتنی بر نمونه دسترس و بدون سوگیری و روش مشاهده مستمر در طول 6 ماه و مصاحبه مستمر در طول یک ماه انجام گرفته است. با توجه به طبقه بندی شاخص ها به سه مولفه اصلی ساختاری، پویایی و محیط اجتماعی، داده های جمع آوری شده طبقه بندی شده و در 14 متغیر اصلی تقسیم بندی انجام پذیرفت. سپس با روش مبتنی بر جداول کیفی، ماتریس ارتباط و ریتم ضرباهنگ تحلیل داده ها صورت پذیرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد قرارگاههای رفتاری مبتنی بر عملکرد ایستا و گروهی، ضرباهنگ مصرف فضای فصلی تابستانه و روزانه بعد از ظهری داشته و قرارگاههای مبتنی بر عملکرد های فردی پویا مانند ورزش عمدتا مصرف فضای چهار فصل و روزانه صبح و عصر دارند. از طرفی موقعیت و مبلمان مکانی قرارگاه در شکل گیری نوع ضرباهنگ اثر گذار و ارتباط مولفه های ضرباهنگی عمدتا دارای انسجام و همبستگی عملکردی است.
روان شناسی محیطی
محمد حسن یزدانی؛ ابوالفضل عبدالهی فرد؛ شیوا ولایتی؛ سمیرا سعیدی زارنجی
چکیده
چکیده: در سه دهه اخیر هنر عمومی و ظهور آن در فضاهای شهری توجه بسیاری از متخصصان از جمله طراحان و برنامهریزان شهری، معماران، روانشناسان، جامعهشناسان و سیاستمداران را به خود جلب کرده است. هرچند هنر عمومی به عنوان هنر تلفیق شده با فضای عمومی شهرها که در فضاهای سبز شهری، خیابانها، ساختمانهای عمومی و مجموعههای مسکونی قرار دارد، ...
بیشتر
چکیده: در سه دهه اخیر هنر عمومی و ظهور آن در فضاهای شهری توجه بسیاری از متخصصان از جمله طراحان و برنامهریزان شهری، معماران، روانشناسان، جامعهشناسان و سیاستمداران را به خود جلب کرده است. هرچند هنر عمومی به عنوان هنر تلفیق شده با فضای عمومی شهرها که در فضاهای سبز شهری، خیابانها، ساختمانهای عمومی و مجموعههای مسکونی قرار دارد، مفهوم جدیدی نیست اما توجه به رویکرد تعاملی بودن و کنش متقابل این نوع هنر با مردم استفادهکننده از فضای شهری کمتر در نظر گرفته شده است. این پژوهش با هدف بررسی اثر انواع هنر عمومی در فضاهای شهری بر ارتقاء نشاط درک شده بانوان شهر اردبیل ارائه شده است. این تحقیق به لحاظ ماهیت موضوع از نوع بنیادی-توسعهای و به لحاظ نتایج از نوع پژوهشهای کاربردی است. روش مورد استفاده در این پژوهش توصیفی- تحلیلی میباشد. دادههای مورد نیاز در این بررسی از طریق روشهای میدانی و کتابخانهای گردآوری شدهاند. جامعه آماری پژوهش بانوان(متخصص و غیرمتخصص هنر، معماری) در شهر اردبیل است. که به روش نمونهگیری تصادفی ساده صورت گرفته است. برای تحلیل دادهها از نرم افزارspss و آزمون آماری(t) تک نمونهای استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که هنر انتزاعی، هنر تعاملی- ایستا و هنر ایستا(مجسمه و تندیس فرهنگی- محلی) بیشترین تاثیر را بر نشاط بانوان داشته و تمایل به ایجاد و گسترش چنین المانهایی در فضای شهر اردبیل بیشتر احساس میگردد. بر اساس نتایج پژوهش با تلفیق هنرعمومی در فضای شهر اردبیل میتوان سرزندگی و کیفیت زندگی نیمی از قشر جامعه که بانوان میباشند را بهبود بخشید.
طراحی شهری
ایمان قلندریان؛ گلبرگ قائممقامی فراهانی
چکیده
امروزه تغییرات عمدهای در دانش شهرسازی معاصر شکل گرفته و شهرسازی از علوم طبیعی و مهندسی به سمت یک دانش میان رشتهای با تاکید بر علوم اجتماعی و انسانی گرائیده است و طرحهای توسعه شهری با تاکید هرچه بیشتر بر جلب مشارکت عمومی، خصوصی و مردمی در دست تهیه است. در نظریات فعلی، میزان مشارکت آنقدر زیاد شده است که برنامهریز در نقش تسهیلگر ...
بیشتر
امروزه تغییرات عمدهای در دانش شهرسازی معاصر شکل گرفته و شهرسازی از علوم طبیعی و مهندسی به سمت یک دانش میان رشتهای با تاکید بر علوم اجتماعی و انسانی گرائیده است و طرحهای توسعه شهری با تاکید هرچه بیشتر بر جلب مشارکت عمومی، خصوصی و مردمی در دست تهیه است. در نظریات فعلی، میزان مشارکت آنقدر زیاد شده است که برنامهریز در نقش تسهیلگر و وکیل مردم، آنها را با حقوق خود آشنا میکند. پژوهش پیش رو با هدف مطالعه موانع و چالشها و عوامل موثر بر تحققپذیری طرحهای کوچک مقیاس (واحد همسایگی) در شهر مشهد با تاکید بر مشارکت مردمی، با رویکرد کیفی و روش داده مبنا از طریق مصاحبههای نیمهساختیافته انجام شده است. جامعه آماری شامل سه گروه از ذینفعانِ (مردم، مدیریت شهری و تیمهای تسهیلگر) این پروژه ها (موسوم به محله ما) بوده است. نمونه گیری به روش نظری و تا مرحله اشباع ادامه داشت. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی (از نوع تحلیل مضمون) و با رویکرد تلخیصی و نرمافزار MAXQDA نسخه 2018، صورت گرفت. با استفاده از تکنیک کدگذاری باز و محوری، مفاهیم اساسی در تحققپذیری پروژههای هدف مشخص شدند. نتایج نشان داد مدیریت شهری، تسهیلگران و مردم به عنوان سه رکن اساسی در فرایند تحققپذیری پروژه، در هریک از گامهای فرایند طراحی از نیازسنجی تا ارزیابی پس از اجرا مسائلی را ایجاد میکنند. در مرحله پیش از اجرا، تغییر رویکردهای طراحی و برنامهریزی با تغییر در بدنه مدیریت شهری و عدم توانمندی تسهیلگران در ارائه طرحی تحققپذیر به شهرداری و همچنین ذهنیت منفی مردم نسبت به ارگانهای دولتی چالشهایی را به همراه دارد. در مرحله اجرا، مدیریت شهری با عدم تخصیص اعتبارات کافی و فقدان همکاری موثر بین سازمانی منجر به عدم اجرای نیازهای واقعی مردم و به تبع آن افزایش نارضایتی آنان میگردد. کیفیت مشارکت واقعی و مسئولانه شهروندان و شفافسازی نحوه رسیدن به گزینهها و اولویتبندی در تناسب با نیازهای مردم توسط تیم تسهیلگر از چالشهای این گام است که پس از اجرای طرح به دلیل ناملموسبودن نتایج زودبازده، میتواند منجر به بینتیجه بودن آن از نظر مردم گردد.
طراحی شهری
مریم روستا؛ مهسا شعله؛ نگین امیری
چکیده
«غنای حسی» یکی از کیفیتهای مؤثر بر ارتقاء کیفی تجربه شهروندان از حضور در فضای شهری است. در میان حواسی که این کیفیت را شکل میدهند، حواس «بویایی» و «چشایی» و نقش آنها در کیفیتبخشی به فضا در پژوهشهای حوزه طراحی شهری کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش در پی بازشناخت فضای شهری بر اساس تحلیل غنای حواس بویایی ...
بیشتر
«غنای حسی» یکی از کیفیتهای مؤثر بر ارتقاء کیفی تجربه شهروندان از حضور در فضای شهری است. در میان حواسی که این کیفیت را شکل میدهند، حواس «بویایی» و «چشایی» و نقش آنها در کیفیتبخشی به فضا در پژوهشهای حوزه طراحی شهری کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش در پی بازشناخت فضای شهری بر اساس تحلیل غنای حواس بویایی و چشایی است و به کمک آمیختهای از روشهای کمی و کیفی و با استفاده از بررسی منابع کتابخانهای، برداشت میدانی در قالب «حسگردی»، انجام مصاحبههای نیمهساختاریافته و نیز پیمایش کمّی در قالب پرسشنامه انجام شده است. نمونه مورد مطالعه بخشی از خیابان حافظ شیراز است که ضمن دارا بودن هویت تاریخی و جاذبه گردشگری، میتواند در لایه تجربه حسی و منظر حسی نیز فضای شهری مورد توجهی در مواجهه کیفی شهروندان با شهر باشد. یافتههای حاصل از پژوهش، حاکی از اهمیت شاخصهای «آسایش بویایی»، «حضور گیاهان مثمر» و «خاطرات توأم با محرک چشایی در فضا»، در تجربه حسی مردم است. این یافتهها نشان میدهد محدوده مورد مطالعه در شاخصهای «بوهای طبیعی»، «بوهای وابسته به زمان» و «آسایش بویایی» وضعیت مطلوبتری دارد و نیاز است که در مورد شاخصهای «تنوع بویایی» و «سازگاری بویایی» در بازنگری، مورد توجه بیشتری قرار گیرد. یافتههای این پژوهش همچنین حاکی از اهمیت توجه به تأثیر متقابل تجربههای حواس «بویایی» و «چشایی» بر بعد زمان و مکان و ارتقاء هویتمندی و خاطرهانگیزی فضاهای شهری است. این پژوهش هم با هدف بسط مطالعات آتی در این حوزه با توجه به خلأهای پژوهشی و هم در انجام پروژههای ساماندهی منظر فضاهای شهری میتواند مورد استناد پژوهشگران حوزه شهرسازی و استفادهی حرفهمندان طراحی و برنامهریزی شهری قرار گیرد.
برنامه ریزی شهری
بهادر زمانی؛ احسان بابائی سالانقوچ
چکیده
در سالهای اخیر استفاده از روش نظریه زمینهای در نظامهای علمی مرتبط با محیط ساخته شده و به طور خاص طراحی و برنامهریزی شهری افزایش یافته است. از طرفی، عدم توجه کافی پژوهشگران به مبانی و ملاحظات روششناختی نظریه زمینهای و خوانشهای آن، بعضاً به گونهای از روششناسی با خوانشهای التقاطی منجر شده که گاه فاقد و ناقض ماهیت روش ...
بیشتر
در سالهای اخیر استفاده از روش نظریه زمینهای در نظامهای علمی مرتبط با محیط ساخته شده و به طور خاص طراحی و برنامهریزی شهری افزایش یافته است. از طرفی، عدم توجه کافی پژوهشگران به مبانی و ملاحظات روششناختی نظریه زمینهای و خوانشهای آن، بعضاً به گونهای از روششناسی با خوانشهای التقاطی منجر شده که گاه فاقد و ناقض ماهیت روش نظریه زمینهای و ملاحظات اولیه خوانش موردنظر از آن بوده است. با وجود این، بررسی و ارزیابی کیفیت اینگونه پژوهشها در نظامهای علمی مرتبط با محیط ساخته شده و به طور خاص طراحی و برنامهریزی شهری کمتر انجام شده است. از این رو هدف مطالعه حاضر، ارزیابی نظاممندِ مطالعههای انجام شده با استفاده از روش نظریه زمینهای در برنامهریزی و طراحی شهری به منظور شناخت استفاده اصولی از این روش در این عرصه از دانش و ارائه پیشنهاداتی برای کاربردهای آتی میباشد. در این راستا انتخاب پژوهشهای مورد بررسی با جستجوی نظاممند مقالات منتشر شده در پایگاههای معتبر علمی فارسیزبان با استفاده از روش مرور نظاممند انجام شده است. پس از غربالگری مطالعات موجود بر اساس معیارهای مشخص شده، 44 مطالعه منتشر شده تا سال 1399 انتخاب و بر اساس معیارهای ارزیابی روش نظریه زمینهای مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج ارزیابی روششناختی پژوهشهای انجام شده مبتنی بر روش نظریه زمینهای نشان داد با وجود اقبال فزاینده به استفاده از این روش در مطالعات حوزه برنامهریزی و طراحی شهری، بسیاری از این پژوهشها در کاربست کامل و دقیق اصول و مراحل روش نظریه زمینهای و خوانشهای آن ناموفق بودهاند و نتیجه آنها به جای نظریه به عنوان دستاورد مورد انتظار از کاربست این روش به صورت دیاگرام، مدل و چارچوب مفهومی تنزل پیدا کرده است. همچنین نتایج بررسی حاضر نشان داد بهرهگیری صرف برخی پژوهشها از مجموعهای از تکنیکهای روش نظریه زمینهای مانند کدگذاری و یا نگارش یادداشتهای تحلیلی و غفلت از فرایندهای مهمی از قبیل نمونهگیری نظری، مقایسه مستمر و تحلیل عمیق مقولهها موجب شده تا این مطالعهها از عرصه توصیف فراتر نرفته و ضمن اکتفا به ارائه تمها و روایتهای تشریحی، کمتر به تولید نظریه به عنوان هدف روش نظریه زمینهای دست یابند. بر اساس یافتههای این مقاله، ارتقای کیفیت پژوهشهای مبتنی بر روش نظریه زمینهای در حوزه برنامهریزی و طراحی شهری نیازمند شناخت صحیح پژوهشگران از ماهیت، ویژگیها و اصول نظریه زمینهای و آگاهی عمیق از خوانشهای این روش و تفاوتهای آنها به منظور تناسبسنجی و توجیه انتخاب خوانش مناسب بر اساس اهداف و ویژگیهای پژوهش است.
مدیریت شهری
ارسطو یاری حصار؛ علی دشتی
چکیده
شوراهای اسلامی و شهرداری ها ارکان اصلی اداره شهرها را در ایران تشکیل می دهند. اهمیت و جایگاه شورای اسلامی شهرها به عنوان نهاد سیاستگذار در قوانین فرادست باعث شده تا این شوراها بر فرایندها و عملکرد مدیریت شهری تاثیرات قابل توجهی داشته باشند و به عبارتی عملکرد مدیریت شهری تابعی از تصمیمات و سیاست های مصوب این نهاد باشد لذا ضروریست به ...
بیشتر
شوراهای اسلامی و شهرداری ها ارکان اصلی اداره شهرها را در ایران تشکیل می دهند. اهمیت و جایگاه شورای اسلامی شهرها به عنوان نهاد سیاستگذار در قوانین فرادست باعث شده تا این شوراها بر فرایندها و عملکرد مدیریت شهری تاثیرات قابل توجهی داشته باشند و به عبارتی عملکرد مدیریت شهری تابعی از تصمیمات و سیاست های مصوب این نهاد باشد لذا ضروریست به منظور آسیب شناسی عملکرد و تدوین راهبردهای رفع آسیب، این نهاد مورد ارزیابی قرار بگیرد و طبیعتا موثرترین ابزار ارزیابی عملکرد شوراها را مصوبات آنها تشکیل می دهد. بر این اساس هدف این تحقیق ارزیابی مصوبات شورای اسلامی شهر تهران در دوره پنجم و تحلیل کمی و کیفی محتوای آنها می باشد. این تحقیق از نوع تحقیق های تحلیل محتوی می باشد. داده های مورد نیاز در این تحقیق به روشهای میدانی و اسنادی گردآوری شده است. مهمترین مرجع داده های مورد نیاز را سامانه جامع مصوبات شورای اسلامی شهر تهران تشکیل می دهد. جامعه آماری این تحقیق را تمامی مصوبات شورای دوره پنجم شهر تهران تشکیل می دهد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که شورای اسلامی دوره پنجم شهر تهران اگرچه بلحاظ شاخص های کمی موفقیت و رشد قابل ملاحظه ای را بدست آورده اما بررسی محتوی مصوبات نشان از عدم توفیق این شورا در انجام ماموریت های محوله در قانون تشکیلات، وظایف و اختیارات شوراهای اسلامی می باشد. بخش عمده ای از عملکرد این دوره از شورا را مصوباتی تشکیل می دهد که عملا تاثیر چندانی بر افزایش کیفیت زیست شهری نداشته و فاصله قابل توجهی بین نیازهای شهروندان و محتوی مصوبات شورای شهر تهران وجود دارد. همچنین تمرکز اصلی مصوبات شورا بر موضوعات شهرداری بیشتر از مسائل و موضوعات شهری بوده است. بر این اساس راهکارهای پیشنهادی عبارتند از تمرکز شورا بر روی موضوعات نظارتی تا قانون گذاری، فاصله گیری از موضوعات سطحی و تئوریک و پرداختن به مشکلات اصلی شهر تهران و ارزیابی میزان عملیاتی شدن مصوبات قبلی شورا.کلیدواژه ها: مصوبات، شورای شهر تهران، شهرداری تهران، طرح، لایحه
روان شناسی محیطی
علیرضا خدیوی پناه؛ اسلام کرمی
چکیده
با مطرح شدن مسکن اجتماعی بعنوان یک ضرورت در نظام های برنامه ریزی شهری، مساله پژوهش حاضر کیفیت سکونت در مجتمع های مسکونی و پیش فرض پژوهش نقش حریم در ارتقاء کیفیت سکونت است. هدف پژوهش، دستیابی به ساختاری انسانی و اجتماعی در مجتمع های مسکونی از طریق ارتقاء کیفیت سکونت است. تبیین مولفه ها و معیارهای کیفیت سکونت و حریم و چکونگی تحقق آن در ...
بیشتر
با مطرح شدن مسکن اجتماعی بعنوان یک ضرورت در نظام های برنامه ریزی شهری، مساله پژوهش حاضر کیفیت سکونت در مجتمع های مسکونی و پیش فرض پژوهش نقش حریم در ارتقاء کیفیت سکونت است. هدف پژوهش، دستیابی به ساختاری انسانی و اجتماعی در مجتمع های مسکونی از طریق ارتقاء کیفیت سکونت است. تبیین مولفه ها و معیارهای کیفیت سکونت و حریم و چکونگی تحقق آن در نمونه های مورد پژوهش_چهار مجتمع مسکونی در مشهد) سوالات پژوهش است. از طریق نمونه گیری تصادفی در نمونه آماری(345 نفر) و با استفاده از پرسشنامه باز، پژوهش میدانی انجام و با استفاده از نرم افزار تحلیل spss، نتایج مطالعات با استفاده از آزمونهای توصیفی، میانگین، همبستگی، رگرسیون و تحلیل مسیر ارایه شده است. یافته ها نشان می دهد، بین دو متغیر حریم و کیفیت سکونت رابطه معنادار و همبستگی برقرار و تنها دو متغیر وضعیت سکونت و جنسیت تاثیر مستقیم و مثبتی بر متغیر کیفیت سکونت دارند. گونه منفرد یا متمرکز مانند مجتمع ونوس، بیشترین میزان کیفیت سکونت و حریم را در حالت کلی و در بین مولفه های کیفیت سکونت(ادراکی-عاطفی، کالبدی-عملکردی، اجتماعی-فعالیتی) و مولفه های حریم(فردی-اجتماعی، اخلاقی-اعتقادی، رفتاری-عملکردی) دارا می باشد. کیفیت سکونت گونه پراکنده(مجتمع فرهنگیان) و سپس گونه محیطی(مجتمع پارس) به ترتیب در شرایط مطلوبند. و در رابطه با متغیر حریم، گونه محیطی(پارس) و سپس گونه پراکنده(فرهنگیان) در شرایط مطلوبند. حریم و کیفیت سکونت در مجتمع های مسکونی رابطه همبستگی و معناداری مثبتی دارند. در نهایت نتایج پژوهش، در سه حوزه طراحی واحدهای سکونتی، واحد همسایگی و مجموعه مسکونی ارایه شده است.
طراحی شهری
تکتم روشن دل؛ بختیار بهرامی؛ مهدی سعیدی؛ گوران عرفانی
چکیده
علیرغم نقش معنادار تحرک و فعالیت فیزیکی کودکان بر سلامت و بهزیستی آنان، این نوع فعالیتها در همسایگیها و محلات مسکونی رو به کاهش است. یکی از راههای جبران این مسئله، تقویت آن دسته از ویژگیهای محیطی است که هم مورد نظر کودکان است و هم آنان را به تحرک و فعالیت فیزیکی در محلههایشان ترغیب میکنند. تحقیقات پیشین این ویژگیها را بهصورت ...
بیشتر
علیرغم نقش معنادار تحرک و فعالیت فیزیکی کودکان بر سلامت و بهزیستی آنان، این نوع فعالیتها در همسایگیها و محلات مسکونی رو به کاهش است. یکی از راههای جبران این مسئله، تقویت آن دسته از ویژگیهای محیطی است که هم مورد نظر کودکان است و هم آنان را به تحرک و فعالیت فیزیکی در محلههایشان ترغیب میکنند. تحقیقات پیشین این ویژگیها را بهصورت موردی و یا در قالب چند مورد بررسی کردهاند. بااینحال به مطالعاتی با رویکرد جامعتر نیاز هست تا بتوان نقطه نظر کودکان را درباره مجموعهای از این ویژگیها فهم و بررسی کرد. بر این اساس، این پژوهش با مشارکت 450 کودک (8/43 % دختر و 2/56% پسر) ساکن در محلههای منطقه 10 شهر مشهد، نظر آنان را درباره مجموعهای از 28 ویژگی محیطی مستخرج از ادبیات جمعآوری میکند. در نهایت پاسخهای کودکان بهکمک تحلیل عامل اکتشافی دستهبندی و مرتبط با عوامل نهایی بازتعریف شدهاند. یافتهها نشان میدهد که تحرک و فعالیت فیزیکی این کودکان در محلههایشان متاثر از هفت عامل است: 1) اجازه والدین برای حضور بیرون از خانه، 2) مسیر پیاده امن و لذتبخش بهویژه از خانه به مدرسه و بالعکس، 3) امنیت اجتماعی بهکمک فضاهای شاد و اجتماعپذیر، 4) قابلیتهای محیطی قابل استفاده در شب و روز، 5) خوانایی به کمک مغازهها در تراز همکف درکنار ساختمانهای نشانهای، 6) محیط متنوع برای کاوشگری و ماجراجویی و 7) ایمنی هنگام حرکت در فضا و بازی با وسایل. تقاضای مکرر برای انجام فعالیتهای بازیوار حین فعالیت فیزیکی (تفریح، شادابی، و بازی با دوستان)، بیانگر این نکته است که ترجیح و تجربه کودکان درارتباط با تحرک و فعالیت فیزیکی، تفاوت بنیادی با بزرگسالان دارد. سیاستگذاران حوزه سلامت و برنامهریزان و طراحان شهری زمانی میتوانند به خلق یک محله حامی تحرک و فعالیت فیزیک کودکان نزدیک شوند، که چنین شرایط لذتبخشی را برای حضور و فعالیت مستقل آنان در فضاهای باز محله فراهم کنند.
محیط زیست شهری
الهام قاسمی؛ زهرا ناظمی؛ صفورا مختارزاده؛ مهدی سلیمانی
چکیده
جزیره گرمایی شهری (UHI ) یکی از مهمترین مشکلات شهرها در قرن جدید است که در نتیجه شهرنشینی و صنعتی شدن ایجاد شدهاست. شکلگیری جزایر گرمایی تحت تاثیر عوامل مختلف محیط طبیعی و مصنوع شهر میباشد که باعث افزایش درجه دما یک منطقه شهری در مقایسه با محیط اطراف میشود. مهمترین این عوامل شامل پوشش سبز، پوشش آبی، فشردگی ساخت ، نوع کاربری زمین ...
بیشتر
جزیره گرمایی شهری (UHI ) یکی از مهمترین مشکلات شهرها در قرن جدید است که در نتیجه شهرنشینی و صنعتی شدن ایجاد شدهاست. شکلگیری جزایر گرمایی تحت تاثیر عوامل مختلف محیط طبیعی و مصنوع شهر میباشد که باعث افزایش درجه دما یک منطقه شهری در مقایسه با محیط اطراف میشود. مهمترین این عوامل شامل پوشش سبز، پوشش آبی، فشردگی ساخت ، نوع کاربری زمین و... است. از این رو این مطالعه با هدف یافتن رابطه بین شدت جزایر گرمایی و عوامل کلانمقیاس محیط طبیعی و مصنوع در کلانشهر اصفهان انجام شدهاست. سوالات تحقیق در پنج سناریو برای شهر اصفهان مطرح شدهاند. این سناریوها بر مبنای دمای سطح زمین در «چهار فصل سال» و یک سناریو جهت بررسی «تفاوت دمای سطح زمین در هنگام جاری بودن رودخانه زایندهرود» در بازه زمانی 2011 تا 2020 بوده و همبستگی آنها با متغیرهای «فشردگی ساخت»، «پوشش سبز»، «پوشش آبی» و «آلودگی هوا» ارزیابی شدهاست. روش تحقیق در بررسی ادبیات موضوع، روش مروری ساده بوده و در راستای ارزیابی متغیرها و بررسی رابطه میان جزایر گرمایی با متغیرهای مستقل پژوهش از روش ضریب همبستگی پیرسون ، در محیط نرمافزار SPSS استفاده شده، و نوع و میزان ارتباط هر عامل با شکلگیری جزایر گرمایی شهر اصفهان شناسایی گردیدهاست. نقشههای جزایر گرمایی، بر مبنای نقشههای دمای سطح زمین (LST ) بر اساس تصاویر ماهوارهای سنجنده MODIS، نقشه ساختار سبز بر اساس پراکندگی پوشش گیاهی (NDVI ) و نقشه پوشش آبی بر اساس شاخص نرمالشده پراکندگی آبی (NDWI )، بر مبنای تصاویر ماهوارهای Landsat 8 با پردازش در محیط نرمافزار ENVI 5.3 تهیه شدهاست. نتایج نشان میدهد در هنگام شب در محدوده شهر اصفهان در تمامی سناریوها، جزایر گرمایی و در هنگام روز، جزایر سرمایی پدید میآید. اصلیترین عامل تشدیدکننده جزایر گرمایی در شهر اصفهان، فشردگی ساخت (نسبت توده به فضا) است؛ آلودگی هوا نیز ارتباط اندکی با افزایش دمای سطح در هنگام روز و تابش خورشید دارد. آنچه مشهود است، پوشش گیاهی در شهر اصفهان با توجه به شرایط اقلیمی نقش موثرتری به نسبت عوامل دیگر در تعدیل جزایر گرمایی شهر دارد.
برنامه ریزی شهری
علی اکبر سالاری پور؛ زهرا سیف ریحانی؛ نرگس طالب ولی اله
چکیده
همان طور که مولفه هایی هستند که از دلبستگی به مکان تاثیر می پذرند، مولفه هایی نیز وجود دارند که بر دلبستگی به مکان تاثیر می گذارند. پژوهش حاضر سعی بر آن دارد تا عوامل مثبت و منفی تاثیرگذار بر دلبستگی به مکان را تعیین نماید. جهت دستیابی به هدف پژوهش، از روش ترکیبی کیفی-کمی بهره گرفته شده است. هم چنین تصاویر گردآوری شده، بر اساس نوع مکان ...
بیشتر
همان طور که مولفه هایی هستند که از دلبستگی به مکان تاثیر می پذرند، مولفه هایی نیز وجود دارند که بر دلبستگی به مکان تاثیر می گذارند. پژوهش حاضر سعی بر آن دارد تا عوامل مثبت و منفی تاثیرگذار بر دلبستگی به مکان را تعیین نماید. جهت دستیابی به هدف پژوهش، از روش ترکیبی کیفی-کمی بهره گرفته شده است. هم چنین تصاویر گردآوری شده، بر اساس نوع مکان و مقیاس جغرافیایی دسته بندی شدند. در پژوهش حاضر، 23 عامل مثبت( خاطرات، شباهت، نماد، احساسات مثبت، آرامش، راحتی، امنیت، تعادل شهر و طبیعت، ارتباط با طبیعت، بوی مطلوب، چشایی، لامسه، شنوایی، زیبایی شناختی، هویت منحصر به فرد، پشتیبانی از علایق، موقعیت مکانی، نوع مسکن، رشد شخصی ، حفظ میراث گذشته، حریم خصوصی، قدمت، انسجام اجتماعی) و 7 عامل منفی( آسیب دیدن محیط زیست ، رکود اقتصادی، ناکارآمدی مدیریت شهری، تنهایی، ناآگاهی و بی توجهی به جامعه، فراموش شدن فعالیت های فرهنگی، احساسات منفی) تاثیرگذار بر دلبستگی به مکان شناسایی شد. نتایج حاصل از پژوهش بیان می دارد که عوامل زیبایی شناختی، خاطرات و احساسات مثبت بیشترین تاثیر مثبت را بر دلسبتگی به مکان می گذارند و ناکارامدی مدیریت شهری، احساسات منفی و رکود اقتصادی بیشترین تاثیر منفی را بر دلبستگی به مکان می گذارند. فضای تفریحی، خانه، محله، مکان تجاری، فضای شی، کاربری های فرهنگی-آموزشی-اداری و مکان اجتماعی، به ترتیب، بیشترین میزان فراوانی را کسب نمودند. فضای محیطی، رایج ترین نوع مکان بود که شامل مکان هایی مانند خانه چند طبقه، مسیر کنار دریا، بازار و غیره می شود. مدیریت شهری می تواند با مورد توجه قرار دادن عوامل مثبت و منفی، میزان دلبستگی شهروندان به شهر را افزایش دهد.
مدیریت شهری
بهناز امین زاده؛ سید هادی حسینی؛ سیدرضا موسویپور
چکیده
نمای ساختمانها به عنوان یکی از اجزای اصلی تشکیل دهنده سیما و منظر شهر، دارای مولفههای هویتی است. در سالهای اخیر، مساله هویت شهرهای ایران و به خصوص تاثیر نمای ساختمانها بر هویت شهر تهران در کانون توجه مراکز علمی و اجرایی بوده و قوانین، مقررات و دستورالعملهای اجرایی مختلفی برای سامانبخشی به وضعیت نابسامان نمای ساختمانها ...
بیشتر
نمای ساختمانها به عنوان یکی از اجزای اصلی تشکیل دهنده سیما و منظر شهر، دارای مولفههای هویتی است. در سالهای اخیر، مساله هویت شهرهای ایران و به خصوص تاثیر نمای ساختمانها بر هویت شهر تهران در کانون توجه مراکز علمی و اجرایی بوده و قوانین، مقررات و دستورالعملهای اجرایی مختلفی برای سامانبخشی به وضعیت نابسامان نمای ساختمانها وضع شده است، اما همچنان آشفتگی قابل توجهی، به خصوص در نماهای ساختمانهای جدید شهر تهران مشهود است. هدف این پژوهش آسیبشناسی قوانین و مقررات تاثیرگذار بر نمای ساختمانهای جدید از طریق سنجش تطبیقی مولفههای اصلی هویتساز نما در ادبیات پژوهشی از یک طرف و قوانین و مقررات (اسناد رسمی) کشور از طرف دیگر و نحوه کارکرد آنها است، تا بدین ترتیب چگونگی و چرایی رسیدن به وضع موجود و دلایل آن تحلیل شود. همچنین به جهت سنجش میزان اثرگذاری و تحقق مولفههای مستخرج از اسناد، محله حکیمیه واقع در منطقه 4 شهرداری تهران که در سالهای اخیر بیشترین آمار صدور پروانه و ساخت و ساز آپارتمانی را به خود اختصاص داده است، انتخاب گردید. تجزیه و تحلیل دادههای اسنادی به روش تحلیل محتوا، تعیین حجم نمونه مطالعاتی بر اساس فرمول کوکران و تحلیل دادههای حاصل از مشاهدات میدانی و مولفههای سازنده هویت نمای حدود 300 ساختمان با کمتر از سه سال سن، واقع در محله حکیمیه شهر تهران در خصوص تحقق و یا عدم تحقق مولفهها، با استفاده از روشهای آماری و تحلیل متون استخراج شده از مصاحبهها به روش تفسیری نشان میدهد، میزان تحقق الزامات و توصیههای مدنظر اسناد رسمی در زمینه مولفههای نمای ساختمانهای نمونه در محله حکیمیه، 58 درصد میباشد و سه عامل، 1. ضعف محتوایی و ساختاری اسناد، 2. نبود اختیارات و ضمانت اجرایی کافی و 3. ضعف در نظارت و سیاستهای بازدارنده، به ترتیبِ بیشترین به کمترین اهمیت، سبب عدم تطبیق یا کاهش میزان تحقق مولفههای هویتساز نمای ساختمانها از منظر اسناد رسمی بوده است.
بازآفرینی و تجدید حیات بافت تاریخی
مریم همتیان دهکردی؛ افسون مهدوی؛ محمدرضا ایروانی
چکیده
بازآفرینی شهری یک زمینه متقاطع ازسیاست های شهری و یک گزینه استراتژیک مهم در ارتقای توسعه شهری در سطح جهانی است. بررسی سیرتحول تجارب بازآفرینی شهری وارزیابی آنها نشان داده است که موفقیت درمحدوده های شهری تنها با بهبود کالبدی حاصل نمی شود، بلکه از وجهی اجتماعی نیزبرخورداراست که برمبنای آن مردمان ساکن نیزعملا درفرایند بازآفرینی وارد ...
بیشتر
بازآفرینی شهری یک زمینه متقاطع ازسیاست های شهری و یک گزینه استراتژیک مهم در ارتقای توسعه شهری در سطح جهانی است. بررسی سیرتحول تجارب بازآفرینی شهری وارزیابی آنها نشان داده است که موفقیت درمحدوده های شهری تنها با بهبود کالبدی حاصل نمی شود، بلکه از وجهی اجتماعی نیزبرخورداراست که برمبنای آن مردمان ساکن نیزعملا درفرایند بازآفرینی وارد می شوند.مؤلفه های فراکالبدی همانند ساختار اجتماعی بافت ها، کمیت و کیفیت روابط و مشارکت ساکنان که تا پیش از این در برابر نگاه صرفاً کالبدی طرح ها نادیده انگاشته می شد، می تواند در قالب سرمایه های اجتماعی، ابزار و محرکی برای نوسازی مطلوب تر و مقبول تر از نظر ساکنان بافت باشد. سرمایه های اجتماعی پایه واساس پایداری وتوانایی جامعه درخودسازی ونبود آن عاملی درزوال محلات شهری است. متاسفانه درایران بسیاری از رهیافت های بازافرینی شهری باهدف ساماندهی مناطق فرسوده بانگرش تک بعدی(کالبدی)و کم توجهی به سایر ساختارهای انسانی و نقش مردم درتصمیم گیری ها زمینه فرسودگی بیشتر را فراهم کرده است. درشهر شهرکردنیزعدم هماهنگی میان سازمان ها، متولیان واجراکنندگان طرح ها ونادیده انگاشتن نظر ونیازهای ساکنین وگروه های ذینفع درتصمیم گیری ها، هسته مرکزی شهر راباطیف وسیعی از انواع مشکلات کالبدی، اجتماعی، اقتصادی وزیست محیطی روبرو کرده است. این تحقیق بر آن است تا با بررسی مولفه های موثر برتوسعه فرهنگ جامعه محلی ، زمینه های تحقق رویکرد بازآفرینی را در محدوده مورد مطالعه معرفی و بررسی نماید به گونه ای که متناسب با زیر ساخت ها و بسترهای شهرو بهره مندی از ظرفیت نهادی بخش فرهنگ محلی، زمینه های رشد اقتصادی-اجتماعی و سیاسی محقق شود. جامعه آماری این پژوهش، مردم ساکن هسته مرکزی شهرکرد و نمونه های انتخابی16نفرازاهالی محل هستندکه به کمک روش نمونه گیری هدفمند وراهبردگلوله برفی انتخاب شده اند.رویکرد پژوهش انجام شده کیفی و باراهبردمردم نگاری است وبه کمک مصاحبه های عمیق ونیمه ساختارمند وکدگذاری مفاهیم ، مقولات نهایی بدست آمده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که جهت تحقق موفقیت آمیز رویکرد بازآفرینی شهری،مولفه های موثر برتوسعه فرهنگ جامعه محلی شامل مولفه های معنایی، کالبدی، عملکردی واجتماعی نقش مهمی درتوانمندسازی ساکنان، جلب اعتماد آنان، افزایش تعلق به محلات هدف و به طورکلی تحقق پذیری بازآفرینی شهری در هسته مرکزی شهرکرد دارند.
برنامه ریزی شهری
توحید حاتمی خانقاهی؛ سحر فهیمی حمیدآباد؛ وحید وزیری
چکیده
پیشبینیهای علمی بیانگر افزایش قابل توجه جمعیت سالمندان در سالهای پیشرو بوده و بر لزوم توجه به نیازهای متنوع و زندگی اجتماعی آنها تاکید میکند. عدم توجه به نیازهای اجتماعی سالمندان، پتانسیل سالمندان را برای مشارکت در جامعه محدود میکند. مطالعات موجود اغلب به نیازهای کالبدی سالمندان پرداخته و در زمینه نیازهای اجتماعی آنها ...
بیشتر
پیشبینیهای علمی بیانگر افزایش قابل توجه جمعیت سالمندان در سالهای پیشرو بوده و بر لزوم توجه به نیازهای متنوع و زندگی اجتماعی آنها تاکید میکند. عدم توجه به نیازهای اجتماعی سالمندان، پتانسیل سالمندان را برای مشارکت در جامعه محدود میکند. مطالعات موجود اغلب به نیازهای کالبدی سالمندان پرداخته و در زمینه نیازهای اجتماعی آنها بهویژه در فضاهای عمومی کمبود مطالعات مشهود است. هدف تحقیق ارزیابی عوامل محیطی موثر بر بهزیستی اجتماعی سالمندان در کالبد فضاهای عمومی شهری در نمونه موردی تحقیق بود. این مطالعه از نوع توصیفی- تحلیلی است که در بوستان مصلی و پیادهراه شیخ صفی در شهر اردبیل طی دو مرحله انجام شد. در مرحله اول تعداد 47 عامل کالبدی در5 شاخص دستهبندی گردید و 50 نفر از متخصصین معماری عوامل کالبدی موثر بر بهزیستی اجتماعی را در دو نمونه موردی تحقیق مقایسه نمودند. در مرحله دوم 74 نفر از سالمندان حاضر به پرسشنامه استاندارد بهزیستی اجتماعی Keyes دارای 5 شاخص پاسخ دادند. در نهایت دادههای بدست آمده در نرم افزار26 SPSS آنالیز گردید. در مرحله اول آزمون ناپارامتریک ویلکاکسون برای مقایسه عوامل کالبدی بین دو نمونه موردی انجام شد. عوامل کالبدی در پیادهراه شیخ صفی نسبت به بوستان مصلی دارای وضعیت مطلوبتری است و در مرحله دوم آزمون کاکران- منتل- هانزل برای بدست آوردن میزان اثرپذیری بهزیستی اجتماعی سالمندان از عوامل کالبدی در نمونههای موردی انجام گردید. طبق نتایج سالمندان در پیادهراه شیخ صفی از بهزیستی اجتماعی بهتری برخوردارند. یافتهها نشان داد کیفیت عوامل کالبدی و بهبود این عوامل در فضای باز منجر به تاثیر مثبت در بهزیستی اجتماعی سالمندان میگردد.
اسکان غیر رسمی
زهرا شاهی حق؛ مینو قره بگلو؛ حامد بیتی
چکیده
مسکن یکی از مهمترین نیازهای انسان به شمار میرود و سکونتگاههای حاشیهای راهحل اقشار کمدرآمد جامعه به مسئله مسکن است و به تدریج منجر به معضلات گوناگونی شده و این سکونتگاهها را با چالشهای جدی مواجه ساخته است. البته رهیافتهای مختلفی برای حل این معضل ارائه شده و توانمندسازی یکی از بروزترین و کارآمدترین آنهاست؛ که از ...
بیشتر
مسکن یکی از مهمترین نیازهای انسان به شمار میرود و سکونتگاههای حاشیهای راهحل اقشار کمدرآمد جامعه به مسئله مسکن است و به تدریج منجر به معضلات گوناگونی شده و این سکونتگاهها را با چالشهای جدی مواجه ساخته است. البته رهیافتهای مختلفی برای حل این معضل ارائه شده و توانمندسازی یکی از بروزترین و کارآمدترین آنهاست؛ که از مهمترین محور آن کسب قدرت کنترل و تسلط بر نیروهای تأثیرگـذار بـر حیات انسانی است. بنابراین هدف پژوهش بررسی رابطه حیاتپذیری فضاهای سکونتی قشر کمدرآمد با توانمندسازی ساکنان آن میباشد و در پی پاسخ به این پرسش است که کدام عوامل بیشترین تاثیر را بر حیاتپذیری فضاهای سکونتی و توانمندسازی ساکنان آن دارد؟ و هریک از این عوامل چگونه بر شکلگیری رابطه بین این دو در صورت وجود اثر میگذارند؟ براساس ادبیات موجود الگویی از موثرترین ابعاد و معیارها، جهت حیاتپذیری فضاهای سکونتی و توانمندی ساکنان آن استخراج گردید. بهمنظور ارزیابی الگوی نظری، چهار محله مسکونی در چهار پهنهی حاشیهنشین شهر تبریز (محلات سیلاب، ابوذر، زمزم و آخماقیه) انتخاب و با روش پرسشنامه در بستر مطالعات میدانی اقدام به بررسی شد. شیوه پژوهش پایهای این پژوهش، همبستگی است که با تبیین الگوی معادلههای ساختاری، حیاتپذیری بهعنوان متغیر مستقل و توانمندسازی بهعنوان متغیر وابسته مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس، بارعاملی هر سنجه و جایگاه هریک از متغیرهای الگوی نظری تعیین شد. یافتههای پژوهش بر اهمیت ابعاد حیاتپذیری فضاهای سکونتی در توانمندسازی ساکنان آن دلالت دارد و نشان میدهد، معیارهای حیاتپذیری فضاهای سکونتی در راستای تحقق توانمندسازی ساکنان قرار دارند. همچنین موثرترین بعد در حیاتپذیری فضاهای سکونتی بعد ادراکی-معنایی و موثرترین بعد در توانمندسازی ساکنان، بعد روانی(شناختی) است؛ که معیارهای ادراکی-معنایی حیاتپذیری بیشترین تاثیر را بر توانمندی روانی ساکنان دارد. از نقاط حاشیهنشین شهر تبریز، پهنه شمالی نسبت به سایر پهنهها از حیاتپذیری و توانمندسازی پایینی برخوردار بوده و نیازمند توجه ویژه است.
محیط زیست شهری
نجمه سادات مصطفوی؛ پروین پرتوی؛ زهرا اسدالهی
چکیده
مناطق شهری به عنوان سیستمهای انسانی- محیطی، برای پایداری و رفاه به اکوسیستم (بومنظام)های طبیعی متکی می-باشند، از این رو، گنجاندن خدمات بومنظام در برنامهریزی برای ارتقای توسعه پایدار شهری ضروری است. اراک شهری صنعتی با تعدد بحرانهای محیطزیستی همچنان براساس سیستم برنامهریزی جامع در قالب طرحهای جامع و تفصیلی مدیریت میشود ...
بیشتر
مناطق شهری به عنوان سیستمهای انسانی- محیطی، برای پایداری و رفاه به اکوسیستم (بومنظام)های طبیعی متکی می-باشند، از این رو، گنجاندن خدمات بومنظام در برنامهریزی برای ارتقای توسعه پایدار شهری ضروری است. اراک شهری صنعتی با تعدد بحرانهای محیطزیستی همچنان براساس سیستم برنامهریزی جامع در قالب طرحهای جامع و تفصیلی مدیریت میشود که نیازمند رویکردی مبتنی بر بومشناسی در زمینه توسعه شهری است. با وجود علاقه فزاینده به مفهوم خدمات بومنظام در تحقیقات، شکافهای دانش قابلتوجهی در مورد ادغام آن در برنامهریزی وجود دارد. این مقاله به دنبال پر کردن این شکاف از طریق بررسی کاربرد فعلی و بالقوه خدمات بومنظام در برنامههای توسعه شهری است. برای پاسخگویی به این هدف، از روش تحلیل محتوا با رویکرد جهتدار (روش قیاسی متکی بر نظریه) استفاده و میزان پرداختن به 19 خدمت بومنظام، در سه مؤلفه طرح (پایگاه اطلاعات، چشم انداز/اهداف و اقدامات) در طرح توسعه و عمران شهر اراک بررسی شد. نتایج حاکی از پذیرش مفهوم خدمات بومنظام در بخشهایی از سند توسعه مورد مطالعه بود، با این حال، سند مذکور فاقد دیدگاه کلنگر در مورد بومشناسی شهری و مزایای آن است. در سه مؤلفه مورد بررسی، 607 بار به صورت ضمنی (312بار- 4/51درصد) و صریح (295بار- 6/48درصد) به این خدمات اشاره شده که بیشترین توجه در مؤلفه پایگاهداده (358بار- 59درصد) صورت گرفته است. اختلاف امتیاز خدمات فرهنگی (400) با خدمات تأمینی (274)، تنظیمی (198) و حمایتی (30) در این تحلیل میتواند بیانگر این مطلب باشد که خدمات فرهنگی از شمول بیشتری در مقایسه با سایر خدمات در طرح جامع کلانشهر اراک برخوردار است. عدم پیوستگی در پرداختن به هر یک از خدمات و یا مفاهیم ذکر شده در سه مؤلفه نشان میدهد که ارتباط معناداری بین مطالعات در بخش شناخت و تحلیل، هدفگذاری و ترسیم چشمانداز و در آخر ارائه طرحهای پیشنهادی و نگارش ضوابط و مقررات وجود ندارد.