نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
کارشناس مسئول آمایش و برنامه ریزی
چکیده
گسترش کالبدی شهرها دگرگونی اجتماعی، اقتصادی و کالبدی گونا گونی را در پی دارد. از منظر اجتماعی، اصلی ترین آنها جابه جایی و تحرکات جمعیت شهری و مهاجر در نقاط مختلف شهر است. در بُعد کالبدی، توسعه فیزیکی ناموزون و تولید فرمهای شهری گونا گون از بارزترین تظاهرات گسترش بی رویه شهرها محسوب می شود. به تبع این دگرگونی ها، تغییر در تنوع و ترکیب کاربری های شهری در بخش مرکزی شهرها بسیار بیشتر از دیگر بخش های شهر نمایان می شود که در بسیاری از موارد از جمله بخش مرکزی شهر شیراز، به عنوان یکی از مسائل شهری، برجسته شده است. بخش مرکزی شیراز در گذشته دارای ترکیب مناسب، سازگار و متنوعی از کاربریها بوده، به گونه ای که از شدت کارآیی مکانی بیشتری نسبت به سایر محدوده های شهر برخوردار بوده است. امروز با یک نگاه موشکافانه می توان دریافت، هرجا که این ترکیب و تنوع از بین رفته، با جابه جایی جمعیتی و فرسودگی کالبدی همراه شده و زوال شهری ظهور پیدا کرده است. بنابراین پژوهش حاضر این سئوال اساسی را مورد پرسش قرار داده است که چه رابطه ای بین ابعاد ترکیب کاربریها )اختلاط کاربری( و شدت کارآیی مکانی کاربری های شهری وجود دارد؟ هدف کلی این تحقیق، معرفی رویکرد توسعه شهری مبتنی بر ترکیب کاربریها به عنوان یکی از رویکردهای نوین توسعه شهری و کاربرد مدل مفهومی مورد نظر آن در ارزیابی شدت کارآیی مکانی کاربری اراضی شهری است (در این مطالعه: بخش مرکزی شهر شیراز). در این پژوهش، ابتدا ابعاد ترکیب کاربری های شهری بخش مرکزی شیراز براساس مدل مفهومی آلن راولی از ترکیب کاربریها، کشف شده و سپس با اتخاذ آن به عنوان متغیر مستقل، میزان شدت کارآیی مکانی کاربری های بخش، مورد ارزیابی قرار گرفته است. مدل تحلیل فضایی که برای این منظور در نظر گرفته شده، مدل Intensity Zoning Control است. همچنین برای ارزیابی روابط، از روشهای آماری مانند آنالیز واریانس، آزمون Chi Square و ضریب همبستگی استفاده شده است. ضریب همبستگی پیرسون بین شدت کارآیی مکانی کاربری های بخش مرکزی شهر شیراز و ابعاد ترکیب کاربریها برابر با 0.191 بوده است. در تفسیر این آماره می توان بیان کرد که حدود 19 تا 20 درصد کارآیی مکانی کاربری های شهری در این بخش، مستقیماً به الگوهای ترکیب کاربریها مربوط می شود. همچنین مقادیر نسبت بین مربع میانگین رگرسیون و مربع میانگین باقیمانده ها نشان داد که با افزایش یک واحد در مقدار متغیر مستقل یا همان ترکیب کاربریها، برابر با 4.6 واحد به شدت کارآیی مکانی کاربریهای بخش مرکزی افزوده می شود. در نهایت نتایج این مطالعه نشان داد، دست کم 20 درصد از پویایی و کارآیی مکانی کاربریها به این متغیر بازمی گردد؛ از این رو می توان این رابطه را در تهیه طرحهای شهری و برنامه ریزی های شهرسازانه، مورد توجه قرارداد.
کلیدواژه‌ها
- "شدت کارآیی مکانی"
- "ترکیب کاربریهای شهری"
- "توسعه ترکیبی"
- "کاربری اراضی شهری"
- "زوال شهری"
- "بخش مرکزی شیراز"
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Evaluation of land use efficiency in City Centers (Case Study: Shiraz)
نویسنده [English]
- Rasoul Farjam
چکیده [English]
Physical urban growth has had different social, economical and physical outcomes. From the perspective of social effects, urban population displacement and mobility could be the most important outcome. Physical dimension of rapid urban development can be defined in terms of urban sprawl, spatial fragmentation, different urban forms and changing of urban mixed land uses. Consequently, changes in the combination of appropriate, consistent and diversity of land uses has become more evident in central parts of cities. These changes have been very prominent in the case of Shiraz. From the perspective of location efficiency or land use intensity, Shiraz central part has had a combination of appropriate, consistent, diversity and mixed land uses in the past. Whenever those conditions have changed, urban decline has emerged too. On the basis of Hoppenbrouwer and Erik Louw’s research on Rowley’s concept, we can develop typology for mixed land use from a spatial perspective and represent four dimensions: shared premise dimension, horizontal dimension, vertical dimension, and periodical dimension. Therefore, this survey has focused on this basic question: what is the relation between urban mixed use dimensions and land use intensity? The main objective of the research is tied to the question, so the research wants to define urban mixed use dimensions as one of the effective variables for analyzing urban land use intensity and zoning inner city intensity. The study domains of mixed land uses and inner-city decay are different. Therefore, one of the challenges of this study is to find a model capable of extracting the relationship between the phenomena of inner city decay and mix use development. Attempts in this line of inquiry led to the selection of the evaluation method regarding locational strength of the urban land uses. This method is based on micro economy theories since they deal with areal extent regarding the intensity and strength of urban land uses. This model is well applied to those areas which accommodate mix land uses, especially the new ones. It tries to find out whether mixed land use pattern is an effective measure or not. It determines the areal extent of both strengths and weaknesses of land uses regarding well-designed and pleasant spatial structure. Therefore, the research method is a combination of Yinan and Chen’s land use intensity zoning control and mixed use dimensions. The application of Yinan and Chen urban land use model and its extension based on analytical hierarchical process and Arc GIS software package regarding determination of areal extent and zoning of degree of strength and weakness of the land uses is being considered as the best method in this regard. Spatial analysis is an appropriate method for analyzing their relations. Also, other statistical methods such as Chi-Square Test, Pearson Correlation, ANOVA and Coefficients have been used. As a result, it is argued that share premise; horizontal, vertical, and periodical dimensions of mix used development approach are capable of explaining 19.1 percent of spatial behavior of Shiraz inner city decay. Regression coefficient associated with both dependent and independent variables indicates that with 1 unit increase in dimension of urban mix land uses located in Shiraz central part, one could see 4.6 unit decrease in the level of inner city decay.
کلیدواژه‌ها [English]
- Land Use Intensity
- Mixed Use Dimensions
- Urban Mixed Use Development
- Land Use
- Inner City
- Urban Decay
- Azimi, N., (2002). Urban Scanning and Urbanism Foundations, Nika publication, Firs edition, Tehran. [In Persian]
- Farjam, R. Soleimani, M. Tavalaie, S. Rafiyan, M. and Movahed, A., (2013). Urban mixed use development; Academic Literature review in Iran, Urban Planning Researches Quarterly, Vol. 12, p:23-48.[In Persian]
- Mohammadzadehm R., (2010). Study of western modernism on Iran's urban engineering, SofhehQuarterly, Vol.48, p:79-94.[In Persian]
- Pourahmad, A. Seifoddini, F and Nikpour, A., (2009). Assessing Urban Land use in central part of Amol, Human Geography Researches Quarterly, Vol.67, p:1-16.[In Persian]
- Shahrokhiyan A., (2009). Data analysis with SPSS Pasw, JTT (Jahad Daneshgahi Tehran), First edition, Tehran.[In Persian]
- Soleimani, M. Farjam, R and Zanganeh, A., (2015). Urban Mixed use development from Theory to Planning, JTK (Jahad Daneshgahi Kharazmi), First edition, Tehran.[In Persian]
- Bell, J., (2004). A mixed-use renaissance: a renewed interest in creating a vibrant urban feel in city centers and in suburban settings is propelling successful mixed-use development. Here are three projects that blend the best of mixed use, Mortgage Banking, Vol. 5(8): 66- 74.
- Cervero, R., (1988). Land-use Mixing and Suburban Mobility, Transportation Quarterly, Vol.42, p:429-446.
- Coupland, A,. (1997). Reclaiming the city: Mixed use development. London, First edition, FNSPON.
- Cervero, R & Kockelman, K., (1997). Travel Demand and the 3 D's: Density, Diversity, and Design, Transportation Research D, Vol. 2, p:199-219.
- Cervero, R., (1996). Mixed Land-use and Commuting: Evidence from the American Housing Survey, Transportation Research A, Vol.30, p:361-377.
- Grant, J (2002). »Mixed use in theory and practice: Canadian experience with implementing a planning principle«,APA Journal, Vol68: 71-84.
- Hoppenbrouwer, E and LOUW, E (2005).»Mixed-use Development: Theory and Practice in Amsterdam’s Eastern Docklands«,European Planning Studies Vol.13 (No. 7): 967-983.
- Huang,Minghua and Zheng,Xiaowei (2009). »Zoning of Small City Development Intensity from the Perspectives of Efficiency and Equity: a Case Study of Regulatory Detailed Planning of Luochuan Town in Shan’xi«, City Planning Review, Vol.33 (No.3): 71-82.
- Jacobs, J (1964).»The Death and Life of Great American Cities«,First edition, Harmondsworth, Penguin, (in ebook).
- Rabianski J and Sherwood Clements J (2007). »Mixed-Use Development: A Review of Professional Literature«,Prepared for and Funded by The National Association of Industrial and Office Properties Research Foundation. Department of Real Estate Georgia State University Atlanta, GA.
- Rowley, A (1996).»Mixed-use development: Ambiguous concept, simplistic analysis and wishful thinking?«Planning Practice and Research, Vol 11: 85-97.
- Schwanke, D (2003).»Mixed-use Development Handbook«,first edition, Urban Land Institute, Washington DC, (in ebook).
- Tang,Zilai and Fu, Lei (2003).»A Rational Approach to Urban Density Zoning: the Case of Shenzhen Special Economic Zone«, Urban Planning Forum, Vol146 (No.4):1-9.
- Yinan, Zhou & Chen, Hua (2009). »Intensity Control In Mixed-Used New Urban Area: A Case Study Of The Waterfront In Xiasha, Hangzhou«, The 4th International Conference of the International Forum on Urbanism (IFoU), Amsterdam/Delft, The New Urban Question – Urbanism beyond Neo-Liberalism, p: 1395 – 1404.
)