نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زهرا اسکندری دورباطی ¹
• مهرداد جواهری پور ²
• فرح ترکمان ³

¹ گروه جامعه شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

² گروه علوم اجتماعی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

³ گروه جامعه شناسی واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

هدف این مقاله ادراک پویایی گروه های اجتماعی- معیشتی در سکونتگاه‌های‌ غیررسمی در پیوند متقابل با فضای اجتماعی- کالبدی آنها است. در پژوهش‌های انجام شده در باره این محدوده‌‌ها‌ رویکرد آسیب‌شناسی ‌اجتماعی و روش‌های‌ پیمایشی- کمی غلبه دارد، از این رو آگاهی از توان‌ها و چگونگی عاملیت ساکنان در مواجهه با موانع ساختاری اندک است. در طی چهار دهه گذشته، این گروههای اجتماعی پس از مهاجرت به این سکونتگاه‌ها، به سامان دادن زندگی روزمره خود پرداخته‌‌ و فضای‌ محروم از امکانات اولیه را به فرصتی برای ارتباط با بازار و ارتقای معیشت‌ خود تبدیل کرده‌اند.

محدوده مکانی این پژوهش هسته مرکزی نسیم‌شهر است که در سال 1375 با نام شهر اکبرآباد در سرشماری ثبت شده است. این شهر که با دسترسی مناسب در 15 کیلومتری غرب کلان‌شهر تهران قرار دارد، به دلیل متوسط نرخ رشد جمعیت بیش از41 درصد در 1375-1355 و داشتن پیشینه مطالعاتی در مقایسه با 11 سکونتگاه غیررسمی در منطقه شهری تهران برای مورد پژوهی انتخاب شد.

این بررسی با رویکرد نظری پدیدارشناسی و طرحریزی تجربی مبتنی بر تلفیقی از روش‌های کیفی شامل مشاهده، مصاحبه‌های عمیق و بررسی‌های اسنادی، انجام شده است. داده‌های ثانویه برای تدقیق بررسی‌های انجام شده، شامل عکس‌های هوایی از مراحل گسترش اکبرآباد و فضاهای شهری مردم ساخت طی سال‌های 1356 تا 1381، مصاحبه‌ با مطلعین کلیدی در باره تاریخ مالکیت و آمار سرشماری کارگاه‌های سال 1381 مرکز آمار ایران و 1400 اتاق اصناف شهرستان بهارستان است.

یافته‌ها نشان می‌دهد که گروه‌های معیشتی بازارهای متمایز و مستقلی را در ارتباط با فضای اجتماعی- کالبدی اکبرآباد شکل داده‌اند. از جمله این بازارها تولید و دوزندگی لباس مرتبط با صنعت پوشاک است که از ابتدای دهه 1370 از تفکیک واحدهای مسکونی در اطراف معابر و استفاده از فضای سرپناه شکل گرفت. در سال 1400 حدود 5800 نفر در 800 کارگاه‌ رسمی ثبت شده و در حال ثبت فعالند که با احتساب بخش غیررسمی نزدیک به 15000 تا 18000 نفر را در بر می‌گیرد. درک پدیده فضا در نسیم‌شهر(اکبرآباد) بدون شناخت ساز و کار معیشت امکان‌پذیر نیست. پویایی‌اجتماعی نسیم‌شهر(اکبرآباد) حاصل در هم تنیدگی و ارتباط متقابل گروه‌های اجتماعی-معیشتی ساکن با فضای منعطف غیررسمی‌ در اکبرآباد است. این ارتباط، و تعامل با بازار تهران امید دست‌یابی گروه اجتماعی-معیشتی تولید لباس را به پایداری درون‌گروهی تقویت کرده است.

واژگان کلیدی: اسکان ‌غیررسمی، گروه‌های اجتماعی- معیشتی، پویایی اجتماعی، روستای اکبرآباد، نسیم‌شهر، تجربه زیسته، فضای اجتماعی – کالبدی

کلیدواژه‌ها

• "؛ اسکان ‌غیررسمی"؛ گروه‌های اجتماعی معیشتی"؛
• "؛ پویایی اجتماعی"؛ روستای اکبرآباد"؛ نسیم‌شهر"؛ تجربه زیسته"؛
• "؛ فضای اجتماعی &ndash؛ کالبدی"

موضوعات

• اسکان غیر رسمی

عنوان مقاله [English]

The phenomenon of space in informal settlements The lived experience of social-livelihood groups in the informal settlement Case Study of Imam Hassan Mojtaba Bazaar in Nasimshahr (Akbarabad) Baharestan country Tehran province 2016-1986

نویسندگان [English]

• Zahra Eskandari Dorbati ¹
• Mehrdad Javaheripour ²
• Farah Torkaman ³

¹ Department of Sociology, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

² Department of Social Science, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

³ Department of Sociology, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The phenomenon of space in informal settlements

The lived experience of social-livelihood groups in the informal settlement

Case Study of Imam Hassan Mojtaba Bazaar in Nasimshahr (Akbarabad)

Baharestan country

Tehran province

2016-1986



The purpose of this article is to understand the dynamics of social groups formed around livelihood activities in informal settlements in their reciprocal relationship with the social / physical space of these areas. The prevalence of quantitative survey analysis of the vulnerabilities of these settlements has led to a lack of awareness of the capabilities and agency of the residents of these areas in dealing with the structural barriers they face. Over the past four decades, after migrating to these settlements, these social groups have reorganized their daily lives, turning a space deprived of basic amenities into an opportunity to connect with the market and improve their everyday lives.

The location of this research is the central core of Nasimshahr, which has been registered in official documents 1996 under the name of Akbarabad village . Nasimshahr, which is located conveniently 15 km west of the metropolis of Tehran, was selected for the study due to its average population growth rate of greater than 41% between 1355-1375 and the availability of a baseline study comparing 11 informal settlements in the urban area of Tehran.

This study was conducted with a phenomenological theoretical approach and research design based on a combination of qualitative methods including observation, in-depth interviews, and documentary studies. Secondary sources of information to complement and validate the research include aerial photographs showing the development of Akbarabad and urban spaces built by the people during the years 1356 to 1381, as well as interviews with key informants about the ownership history and National census statistics of 1381 and data from the year 1400 study of the chamber of commerce of Baharestan country.

Findings of this study show that livelihood groups have formed distinct and independent markets in relation to the social/physical space of Akbarabad. Among these markets is the production of clothing related to the clothing industry, which was formed from the beginning of the 1370s by the subdivision of land for residential units on the fringes of access roads and the use of home-based working practices. In the year 1400, about 5800 people were working in 800 officially registered workshops, which augments to 15,000 to 18,000 people, once the unregistered informally employed individuals are taken into account. Understanding the spatiality of Nasimshahr (Akbarabad) is not possible without knowing the livelihood mechanism adopted. This study therefore concludes that, the social dynamics of Nasimshahr (Akbarabad) is the result of the complexity and interrelationship between social groups related to livelihood with the flexibility within the informal markets (settlements) in Akbarabad. This relationship and interaction with the Tehran market has resulted in the conviction that the livelihood group of clothing production in NasimShahr may achieve sustainability within the group.

Keywords: informal settlement , socio - livelihood groups, social dynamics, , Akbarabad village, Nasimshahr, lived experience, social and physical space

کلیدواژه‌ها [English]

• informal settlement "
• socio - livelihood groups"
• social dynamics "
• Akbarabad village"
• Nasimshahr"
• lived experience"
• "
• social and physical space"