نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زهرا شاهی حق ¹
• مینو قره بگلو ²
• حامد بیتی ³

¹ دانشجوی دکتری معماری اسلامی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران

² استاد گروه معماری و شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

³ دانشیار گروه معماری و شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

چکیده

مسکن یکی از مهم‌ترین نیازهای انسان به شمار می‌رود و سکونتگاه‌های حاشیه‌ای راه‌حل اقشار کم‌درآمد جامعه به مسئله مسکن است و به تدریج منجر به معضلات گوناگونی شده و این سکونتگاه‌ها را با چالش‌های جدی مواجه ساخته است. البته رهیافت‌های مختلفی برای حل این معضل ارائه شده و توانمندسازی یکی از بروزترین و کارآمدترین ‌‌‌آن‌هاست؛ که از مهم‌ترین محور آن کسب قدرت کنترل و تسلط بر نیروهای تأثیرگـذار بـر حیات انسانی است. بنابراین هدف پژوهش بررسی رابطه حیات‌پذیری فضاهای سکونتی قشر کم‌درآمد با توانمندسازی ساکنان آن می‌باشد و در پی پاسخ به این پرسش است که کدام عوامل بیشترین تاثیر را بر حیات‌پذیری فضاهای سکونتی و توانمندسازی ساکنان آن دارد؟ و هریک از این عوامل چگونه بر شکل‌گیری رابطه بین این دو در صورت وجود اثر می‌گذارند؟ براساس ادبیات موجود الگویی از موثرترین ابعاد و معیارها، جهت حیات‌پذیری فضاهای سکونتی و توانمندی ساکنان آن استخراج گردید. به‌منظور ارزیابی الگوی نظری، چهار محله مسکونی در چهار پهنه‌ی حاشیه‌نشین شهر تبریز (محلات سیلاب، ابوذر، زمزم و آخماقیه) انتخاب و با روش پرسشنامه در بستر مطالعات میدانی اقدام به بررسی شد. شیوه پژوهش پایه‌ای این پژوهش، همبستگی است که با تبیین الگوی معادله‌های ساختاری، حیات‌پذیری به‌عنوان متغیر مستقل و توانمندسازی به‌عنوان متغیر وابسته مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس، بارعاملی هر سنجه و جایگاه هریک از متغیرهای الگوی نظری تعیین شد. یافته‌های پژوهش بر اهمیت ابعاد حیات‌پذیری فضاهای سکونتی در توانمندسازی ساکنان آن دلالت دارد و نشان می‌دهد، معیارهای حیات‌پذیری فضاهای سکونتی در راستای تحقق توانمندسازی ساکنان قرار دارند. همچنین موثرترین بعد در حیات‌پذیری فضاهای سکونتی بعد ادراکی-معنایی و موثرترین بعد در توانمندسازی ساکنان، بعد روانی(شناختی) است؛ که معیارهای ادراکی-معنایی حیات‌پذیری بیشترین تاثیر را بر توانمندی روانی ساکنان دارد. از نقاط حاشیه‌نشین شهر تبریز، پهنه شمالی نسبت به سایر پهنه‌ها از حیات‌پذیری و توانمندسازی پایینی برخوردار بوده و نیازمند توجه ویژه است.

کلیدواژه‌ها

• مسکن"
• سکونتگاه‌های غیررسمی"
• توانمندسازی"
• حیات‌پذیری"
• "
• تبریز"

موضوعات

• اسکان غیر رسمی

عنوان مقاله [English]

Investigating the impact of livability of low-income residential spaces on the empowerment of its residents (Case study: four informal areas of Tabriz city)

نویسندگان [English]

• zahra shahihagh ¹
• Minoo Gharehbaglou ²
• Hamed Beyti ³

¹ Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran

² Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran

³ Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran

چکیده [English]

Housing is considered one of the most important human needs, and marginal settlements are the solution of the low-income sections of the society to the housing problem, and it has gradually led to various problems and has made these settlements face serious challenges. Of course, various approaches have been presented to solve this problem, and empowerment is one of the most up-to-date and efficient of them; One of the most important axis of which is gaining the power to control and master the forces affecting human life.Therefore, the aim of the research is to investigate the relationship between the livability of low-income residential spaces and the empowerment of its residents, and it seeks to answer the question, which factors have the greatest impact on the livability of residential spaces and the empowerment of its residents? And how do each of these factors affect the formation of the relationship between the two, if any? Based on the existing literature, a model of the most effective dimensions and criteria was extracted for the livability of residential spaces and the empowerment of its residents. In order to evaluate the theoretical model, four residential neighborhoods in the four marginalized areas of Tabriz city (Silab, Abuzhar, Zamzam, and Akhmaghayeh neighborhoods) were selected and investigated using the questionnaire method in the context of field studies.The basic research method of this research is correlation, which was evaluated by explaining the pattern of structural equations, viability as an independent variable and empowerment as a dependent variable. Then, the factor loading of each criterion and the position of each variable of the theoretical model was determined. The findings of the research indicate the importance of dimensions of livability of residential spaces in empowering its residents and show that the criteria of livability of residential spaces are in line with the realization of empowering residents. Also, the most effective dimension in the livability of residential spaces is the perceptual-semantic dimension and the most effective dimension in empowering residents is the psychological (cognitive) dimension; that the perceptual-semantic criteria of livability have the greatest impact on the mental capacity of the residents. Among the marginalized areas of Tabriz city, the northern area has low viability and empowerment compared to other areas and needs special attention.

کلیدواژه‌ها [English]

• Housing"
• Informal settlements"
• empowerment"
• viability"
• "
• Tabriz"