نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی اکبر شمسی پور (1) ¹
• زینب کیا ²
• قاسم عزیزی ³

¹ دانشیار دانشگاه تهران

² کارشناسی ارشد اقلیم‌شناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

³ استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

فضاهای شهری با ویژگی‌های متفاوت از محیط‌های طبیعی، نیازمند تجدید نظر در پهنه‌بندی‌های اقلیمی سنتی هستند تا شرایط اقلیمی در برنامه‌ریزی‌ها و مدیریت شهر، قابل استفاده باشد. شهر تهران با ویژگی‌های توپوگرافی، ساختمانی، کالبدی، هندسی و الگوی توسعه شهری متفاوت، پاسخ‌های متفاوتی در برابر شرایط مختلف اقلیمی دارد. واحد‌های همگن واکنش به اقلیم (HCR) طبقه‌بندی اقلیم‌ شهری را بر اساس نقشه‌های تراکم ساختمانی و ژئومورفولوژی طبیعی زمین انجام می‌دهد و هدف آن تهیه نقشه‌ای با مجموعه‌ای از مناطق همگن با فضای شهری است و مزیت آن در ارائه دستورالعمل‌های اقلیمی برای برنامه‌ریزی در طرح‌های جامع شهری است. برای انجام مطالعه از لایه‌های اطلاعات مکانی کاربری/پوشش اراضی، تراکم ساختمانی، فضا‌های سبز، شبکه هیدروگرافی، دمای هوا، بارش، تراکم جمعیتی و توپوگرافی شهری در محیط GIS استفاده گردید. با ادغام لایه‌های اطلاعاتی، نقشه اقلیم شهری تهران در 17 واحد اقلیمی بدست آمد و به‌دنبال آن 8 دستورالعمل اقلیمی برای برنامه‌ریزی شهری ارائه شد. ترکیب مورفولوژی زمین، سطوح ارتفاعی، شیب سطحی، بستر رودخانه‌ها با مشخصات فیزیکی و کالبدی شهری مهمترین مشخصه مدل HCR بکار گرفته شده در این پژوهش است. نتایج بدست آمده از ترکیب، استاندارد سازی و وزن‌دهی متغیرهای مذکور گویای این است که نوار شمالی تهران در مجاورت کوهستان با مخروط‌افکنه‌ها، روددره‌ها، شیب سطحی تند، پوشش گیاهی غنی‌تر و رخنمون‌های سنگی واحد اقلیمی همگنی را مشخص کرده است. در حالیکه تکه‌تکه شدن زیستگاه‌ها، بافت ساختمانی فشرده، دشت رسوبی هموار مشخصه اصلی مناطق مرکزی شهر هستند. نوار میانی تهران با توالی تپه‌ها و دره‌ها از پارک جنگلی چیتگر در غرب تا تپه‌های گیشا، پردیسان، عباس‌آباد و لویزان واحد اقلیمی همگن میانی را تشکیل داده که به واقع فضاهای تنفسی شهر هستند. گسترش فیزیکی شهر در سمت ارتفاعات و بویژه در مسیر روددره‌ها اغلب ظرفیت پویایی، تهویه طبیعی و گردش هوا را کاهش داده و از عوامل افزایش بار گرمای محیطی و شکل‌گیری جزیره گرمای شهری و تشدید آلودگی هوا در مناطق مرکزی شهر هستند.

کلیدواژه‌ها

• طبقه بندی اقلیمی
• برنامه ریزی شهری
• اقلیم شهری
• ژئومورفولوژی و ایران

موضوعات

• زیست پذیری شهری

عنوان مقاله [English]

Homogeneous Climate Response Units in Tehran Metropolitan

نویسندگان [English]

• Aliakbar Shamsipour ¹
• Zeinab Kia ²
• Ghasem Azizi ³

¹ Associate Professor at University of Tehran

² Graduated in Climatology, Faculty of Geography, University of Tehran

³ Professor, Department of Natural Geography, Faculty of Geography, University of Tehran

چکیده [English]

Urban spaces with different characteristics from natural environments require revision of traditional climatic zoning so that climatic conditions can be used in city planning and management. The city of Tehran, with its topographical, structural, physical, and geometrical characteristics and different urban development patterns, has different responses to different climatic conditions. Homogeneous climate response units (HCR) perform urban climate classification based on building density maps and the natural geomorphology of the earth, their purpose is to prepare a map with a set of homogenous areas with urban space, and its advantage is in providing climate guidelines for Planning is in comprehensive urban plans. To conduct the study, layers of spatial information of land use/cover, building density, green spaces, hydrographic network, air temperature, precipitation, road network, population density and city topography were used in the GIS environment. By integrating the layers of information, the urban climate map of Tehran was obtained in 17 climatic units, followed by 8 climatic guidelines for urban planning. The results obtained from the analysis of the findings showed that mountains, riverbeds, lakes and green spaces are among the most important homogenous climate response units of Tehran, which should be preserved. The central and southern areas of the city do not have favourable weather conditions and proper ventilation and have heat stress and high-intensity air pollution. One of the reasons is the high construction density, population, activity, traffic and lack of green infrastructure. The north of Tehran has a good climatic condition, one of the reasons for which is the proximity of this area to the mountains and rivers of the north of the city. The physical expansion of the city on the side of the heights, especially in the direction of the gorges often reduces the dynamic capacity of the atmosphere, ventilation and air circulation. It is one of the factors of increases the environmental heat load the formation of urban heat islands and intensifying air pollution.

کلیدواژه‌ها [English]

• climate zones
• urban areas
• greenery
• geomorphology
• Iran