نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید مجتبی حسینی ¹
• محممود رضایی ²
• علیرضا بندر آباد ³

¹ پژوهشگر دکتری شهرسازی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

² گروه معماری، واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³ گروه شهرسازی، واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

آرمانشهر ایرانی–اسلامی اصفهان واجد مراکز تاریخی نمادینی است که مبتنی بر جهان بینی های "نقلی-عرفانی"،"عقلی-فلسفی" و"علمی" شکل گرفته اند. میدان کهنه، بازار و نقش جهان در ترکیبی پیوسته، وابسته و همبسته با هم این مجموعه مرکزی را شکل داده اند. وجهی که جامعه پذیری جمعیت و حضور پذیری حکومت، اصناف، امت و مذهب را در مکانی همچون مرکز فراهم ساخته و به یگانگی می کشاند. پرسش اینجاست که نظام معنایی عمیق این مجموعه مرکزی با کدام مولفه ها برای انسان ها -با هر نگرش و جایگاه وجودی- ادراک پذیر و قابل دریافت می شود؟ هدف، فرارفتن از ادراک حسی و دسته بندی دریافت معنایی از مراکز نمادین تاریخی بر پایه فهم مشترک افراد است. بازخلق چنین فضاهایی بدون حصول مولفه های ادراک معنایی و معنوی ممکن نیست. روش پژوهش پدیدارشناسی هرمنوتیک است که از رویکردهای تاریخی–تفسیری و راهبرد مورد پژوهی عمیق درونی بهره می برد. کشف جوهر مشترک تجربه زیسته افراد از طریق طبقه بندی و تحلیل اطلاعات بر پایه مرور سیستماتیک متون و مشاهدات میدانی استوار بوده است. بر پایه نتایج حاصل از پژوهش، مجموعه مرکز نمادین تاریخی شهر اصفهان بر پایه زبانی با منش کالبدی–فضایی، از مبدا میدان کهنه شروع شده، مسیر بازار را می پیماید و به مقصد نقش جهان می رسد. در این گذر و گذار از مبدا به مقصد، دریافت معانی با ارجاع به مولفه های"پایداری فرازمینه ای"،"رویداد فراعملکردی-اجتماعی"،"موضع فراریخت شناسی"،"سیماشناسی فرادیداری" و"گونه شناسی فرافضایی" بیشتر قابل ادراک می شود. فرایند بازخلق مراکز نمادین کهن ایرانی در کشاکش این مولفه های ادراک معنایی بیشتر رخ می‏دهد اگر تجربه زیسته "تهی از هر" بتواند از موقعیت پیرامونی آگاهی به مرکز سیر کند. این وضعیت با عاملیت یافتن بیشتر وجوه نمادین (به نسبت شمایلی) مکان همچنین کنش شدنی (به نسبت بودنی) ناظر در فضا افزایش می‏یابد."زبانِ فرامکانی" با شدت یافتن"عاملیتِ فراشمایلی" و "کنشِ شدنی" می تواند زمینه ساز مرکزی شدن تجربه زیسته "تهی از هر" در نتیجه افزایش ادراک معنایی در میدانی فراشمایلی شده که زمینه‏ساز یگانگی بیشتر کنشگران گوناگون دولت-ملت است.

کلیدواژه‌ها

• پدیدارشناسی
• زبان فرامکانی
• عاملیت فراشمایلی و نمادین
• کنش شدنی
• شهرسازی مکتب اصفهان

موضوعات

• شهر اسلامی-ایرانی

عنوان مقاله [English]

Components of Semantic Perception of Place: Phenomenological Reading of the Symbolic Historical Centers of Isfahan

نویسندگان [English]

• seyed mojtaba hosseini ¹
• Mahmud Rezaei ²
• Alireza Bandarabad ³

¹ Ph.D. Candidate in Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

² Department of Architecture, Central Tehran Branch, IAU, Tehran, Iran.

³ Department of Urban Planning, Central Tehran Branch, IAU, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The Iranian-Islamic utopia of Isfahan has symbolic historical centers that are based on the "narrative-mystical", "rational-philosophical" and "scientific" paradigms. The old square, the Bazaar and the Naqsh Jahan Square in a continuous, dependent and interrelated combination have formed this central complex. The way that provides the sociability of the population and the presence of the government, guilds, nation and religion in a place like the center brings them to unity. This article seeks the components of the central meaning system concerning historical, structural and environmental situations, which are perceptible and can be received by people with any attitude to life and any position of existence. The purpose of the research is to get the meaning perception in the historical symbolic center of the city of Isfahan, which is based on the common experiences of the people who lived there. The research method is qualitative and is based on hermeneutic phenomenology, using historical-interpretive approaches, an intrinsic and in-depth research case. The collection of information is based on the systematic review of texts and field observations to restore its order through interviews and content analysis. Based on the results of the research, the complex of the historical symbolic center of Isfahan city is based on language with physical-spatial character, starting from the origin of the old square, it goes through the market and reaches the destination of Naqsh Jahan. In this transition from the origin to the destination, receiving meanings can be understood by referring to the components of "trans-contextual stability", "trans-functional-social", "trans-morphological position", "trans-visual imaging" and "trans-spatial typology". A matter that is based on the relationship between man and place in this type of center and creates a mutual perception and perception of meaning between them. This issue causes these centers to be continuously and dynamically placed in the process of human communication. The process of re-creation of ancient Iranian symbolic centers occurs in the inter-action of these components of spiritual perception if the lived experience "empty of everything" can be transferred from the peripheral position of consciousness to the center. This situation increases with the agency of more ‘symbolic’ (versus ‘iconic’) aspects of the place as well as ‘becoming’ (versus ‘being’) action of the observer in the space.

کلیدواژه‌ها [English]

• Phenomenology
• Meta-place Language
• Meta-Iconic and Symbolic Agency
• Action of Becoming
• City Making of Isfahan School