نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حمیده بقراطی
• تکتم حنایی

ایران- خراسان رضوى-مشهد -دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

چکیده

افزایش فشارهای زیست‌محیطی و تهدیدات وارده به میراث فرهنگی در مناطق تاریخی، ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی این مناطق را تحت تأثیر قرار داده و ارزیابی جامع این پیامدها را با چالش مواجه ساخته است. پیچیدگی ناشی از تعدد متغیرهای محلی و منطقه‌ای، شکل‌گیری چارچوب‌های تحلیلی یکپارچه و عملیاتی را دشوار کرده است. این پژوهش با هدف طراحی چارچوب روش‌شناختی نوین برای ارتقای دقت و کارایی ارزیابی اثرات زیست‌محیطی گردشگری در بافت‌های تاریخی، از طریق رویکرد فرا روش و با ترکیب روش‌های کیفی-کمی انجام شده است. داده‌ها از طریق مرور سیستماتیک ۲۸ مقاله منتخب از پایگاه‌های معتبری مانند وب اف ساینس گردآوری شدند و با استفاده از نرم‌افزار مکس کیو دا در چارچوب کدگذاری موضوعی تحلیل کیفی گردیدند. فرآیند پژوهش شامل سه مرحله اصلی می‌باشد در ابتدا شناسایی ملاحظات روش‌شناختی در مطالعات پیشین، سپس، تحلیل انتقادی چالش‌های روش‌شناختی (ابزار گردآوری داده‌ها، نمونه‌گیری، و تحلیل)، و در انتها طراحی الگوی ترکیبی مبتنی بر ادغام داده‌های کمی (نظیر سهم عوامل تأثیرگذار) و کیفی (نظیر دیدگاه ذینفعان محلی) انجام شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که در مطالعات پیشین، تمرکز غالب بر سنجش کمی متغیرهایی مانند مصرف منابع طبیعی توسط گردشگران (۵۶٪)، سیستم حمل‌ونقل (۶۸٪) و توسعه اقتصادی (۶۰٪) بوده است، در حالی که ابعاد اجتماعی-فرهنگی و نقش ذینفعان محلی به‌صورت نظام‌مند مورد توجه قرار نگرفته است. نوآوری روش‌شناختی این پژوهش در تلفیق مرور سیستماتیک با تحلیل کیفی عمیق، استفاده از ابزارهای ترکیبی (پرسشنامه‌های ساختاریافته و مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته)، و استفاده از نتایج مطالعاتی که دیدگاه‌های ذینفعان محلی را در تحلیل خود وارد کرده‌اند، به درک عمیق‌تری از ابعاد اجتماعی و فرهنگی کمک کرده است. این رویکرد امکان شناسایی همزمان الگوهای کلان را از طریق داده‌های کمی و لایه‌های پنهان تعارضات را از طریق داده‌های کیفی فراهم می‌کند که در مطالعات پیشین عمدتاً به‌صورت مجزا بررسی شده‌اند. نتایج تأکید می‌کند که به‌کارگیری چارچوب‌های تطبیقی و روش‌شناسی ترکیبی در مطالعات آینده می‌تواند شکاف میان ارزیابی‌های کمی صرف و تحلیل‌های کیفی منفعل را پر کرده و به سیاست‌گذاری‌های پایدار در مدیریت گردشگری تاریخی منجر شود.

کلیدواژه‌ها

• تحلیل کیفی-کمی
• روش‌شناسی ترکیبی
• گردشگری پایدار
• مرور سیستماتیک

موضوعات

• برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Impacts of Tourism on the Environment in Historic Contexts: A Meta-Method Study

نویسندگان [English]

• Hamideh Boghrati
• Toktam Hanai

Islamic Azad University of Mashhad, Mashhad, Razavi Khorasan Province, Iran.

چکیده [English]

Increased environmental pressures and threats to cultural heritage in historic areas have affected the social, cultural, and economic dimensions of these regions, making a comprehensive assessment of these consequences challenging. The complexity arising from the multitude of local and regional variables has made it difficult to form integrated and operational analytical frameworks. This research aimed to design a new methodological framework to improve the accuracy and efficiency of assessing the environmental impacts of tourism in historic contexts. It did so through a meta-method approach, combining qualitative and quantitative methods.

Data was gathered through a systematic review of 28 selected articles from reputable databases like Web of Science and was qualitatively analyzed using MAXQDA software within a thematic coding framework. The research process had three main stages: first, identifying methodological considerations in previous studies; second, critically analyzing methodological challenges (data collection tools, sampling, and analysis); and finally, designing a hybrid model based on integrating quantitative data (e.g., the contribution of influencing factors) and qualitative data (e.g., the perspectives of local stakeholders).

The findings show that previous studies primarily focused on the quantitative measurement of variables such as tourist consumption of natural resources (56%), transportation systems (68%), and economic development (60%). In contrast, the socio-cultural dimensions and the role of local stakeholders were not systematically addressed.

This research's methodological innovation lies in combining a systematic review with in-depth qualitative analysis, using hybrid tools (structured questionnaires and semi-structured interviews), and incorporating the results of studies that included the views of local stakeholders in their analysis. This approach provided a deeper understanding of the social and cultural dimensions. It allowed for the simultaneous identification of macro patterns through quantitative data and the hidden layers of conflicts through qualitative data, which were mostly studied separately in previous research. The results emphasize that using adaptive frameworks and a hybrid methodology in future studies can bridge the gap between purely quantitative assessments and passive qualitative analyses, leading to sustainable policies in managing historic tourism.

کلیدواژه‌ها [English]

• Qualitative-quantitative analysis
• mixed methodology
• sustainable tourism
• systematic review