نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زینب عادلی ¹
• آذین پیراسته ²

¹ استادیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، پست الکترونیک: Adeli@arc.ikiu.ac.ir

² کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین‌المللی امام‌خمینی(ره)، قزوین، ایران.

چکیده

با گسترش روزافزون شهرنشینی و تغییرات ساختاری در کالبد شهری، کیفیت محیط‌زیست شهری به‌ویژه وضعیت آلودگی هوا به یکی از چالش‌های جدی کلان‌شهرها تبدیل شده است. در این میان، علاوه بر شرایط جوی، حجم تردد وسایل نقلیه، ویژگی‌های طبیعی زمین و ... شیوه سازمان‌یابی فضاهای شهری و ویژگی‌های مورفولوژیک آن نیز بر الگوهای انتشار آلاینده‌ها اثرگذار است؛ لذا هدف از انجام این پژوهش، بررسی ارتباط میان شاخص‌های فرم شهری در 22 منطقه شهر تهران و نوع و میزان آلاینده های هوا است. به همین منظور پس از تعریف و انتخاب شاخص‌ها و سنجه‌های فرم شهری (22 شاخص که در ابعاد طراحی محیط، کاربری زمین، دسترسی و تراکم مشخص شده‌اند) میزان کمی هر شاخص در 22 منطقه شهر تهران محاسبه شد. سپس از طریق داده‌های شرکت کنترل کیفیت هوا، میانگین سالانه غلظت آلاینده‌های هوا (CO، O3، PM2.5، NO2، SO2) در بازه زمانی یکسال- از ابتدای فروردین سال 1403 تا اول فروردین 1404- محاسبه گردید. روش پژوهش بر پایه روش همبستگی پیرسون است، به این صورت که به کمک نرم‌افزار SPSS، همبستگی هریک از شاخص‌های فرم شهری با انواع آلاینده‌های هوا بدست آمد. نتایج این همبستگی ها نشان داد شاخص‌های تراکم واحدهای مسکونی، تراکم ناخالص جمعیتی، سطح ساخته شده از منطقه، مساحت کاربری‌های غیرمسکونی، تراکم واحدهای خرده‌فروشی، خدمات محلی، ریزدانگی، مسافت طی شده، منابع آلودگی و تعداد تقاطع با آلاینده‌ها، رابطه همبستگی داشتند که از نظر آماری نیز معنادار بودند. این نتیجه حاکی از آن است که الگوهای طراحی فضای شهری و فرم شهری، نقش معناداری در تغییرات آلودگی هوا و کیفیت هوا، بخصوص در 22 منطقه شهر تهران ایفا می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

• آلودگی هوا
• غلظت آلاینده‌های هوا
• فرم شهری
• همبستگی پیرسون

موضوعات

• برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

The Impact of Urban Form Indictors on Air Pollution(Case Study: Case study: 22 districts of Tehran city)

نویسندگان [English]

• Zeinab Adeli ¹
• Azin pirasteh ²

¹ Assistant Professor, Department of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Imam Khomeini International University, email: Adeli@arc.ikiu.ac.ir

² Master of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Imam Khomeini International University, Qazvin. Iran

چکیده [English]

With the increasing expansion of urbanization and structural changes in the urban fabric, the quality of the urban environment, especially the air pollution situation, has become one of the serious challenges of metropolises. In the meantime, in addition to atmospheric conditions, vehicle traffic volume, natural features of the land, etc., the way urban spaces are organized and their morphological features also affect pollutant emission patterns; therefore, the purpose of this research is to investigate the relationship between urban form indicators in 22 districts of Tehran and the type and amount of air pollutants. For this purpose, after defining and selecting urban form indicators and measures (22 indicators that are specified in the dimensions of environmental design, land use, accessibility, and density), the quantitative level of each indicator in 22 districts of Tehran was calculated. Then, using data from the Air Quality Control Company, the annual average concentration of air pollutants (CO, O3, PM2.5, NO2, SO2) was calculated over a period of one year - from the beginning of Farvardin 1403 to the beginning of Farvardin 1404. The research method is based on the Pearson correlation method, in which the correlation of each urban form index with various air pollutants was obtained using SPSS software. The results of these correlations showed that the indices of residential unit density, gross population density, built-up area of ​​the region, non-residential land use area, retail unit density, local services, fineness, distance traveled, pollution sources, and number of intersections with pollutants had a statistically significant correlation. This result indicates that urban space design patterns and urban form play a significant role in changes in air pollution and air quality, especially in 22 districts of Tehran.

کلیدواژه‌ها [English]

• Air pollution
• air pollutant concentration
• urban form
• Pearson correlation