نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• واحد دهقانی کاظمی ¹
• زینب یگانه کیا ¹
• اسماعیل صالحی ²

¹ برنامه ریزی محیط زیست دانشگاه تهران

² گروه برنامه ریزی محیط زیست دانشگاه تهران

چکیده

هدف از انجام این تحقیق، تعیین مکان بهینه برای استقرار ایستگاه بازیافت پسماند در یک منطقه نمونه در شهر تهران است. برای این منظور منطقه 9 شهرداری تهران به عنوان نمونه مطالعاتی انتخاب شد و مکان بهینه استقرار ایستگاه بازیافت پسماند با به کارگیری مجموعه‌ای از تکنیک‌های تصمیم‌گیری گروهی، تصمیم‌گیری چند معیاره، ارزیابی اثرات محیط‌زیستی و لحاظ نمودن ملاحظات مدیریت واکنش در شرایط اضطراری تعیین شد. ابتدا تکنیک دلفی کلاسیک برای شناسایی معیارهای مکانیابی و تکنیک دلفی فازی برای تعیین فاصله مجاز معیارها مورد استفاده قرار گرفت. در ادامه با کاربرد نرم‌افزار Arc GIS و اعمال فواصل تعیین شده در خصوص هر یک از معیارها، غربالگری مناطق مستعد انجام گرفت و با در نظر گرفتن نتایج مطالعات میدانی، پنج آلترناتیو‌ مکانی برای استقرار ایستگاه بازیافت پیشنهاد شد. در گام بعد با توجه به اینکه تعیین مکان بهینه نیازمند همسنجی این آلترناتیوها می‌باشد، دو گروه معیارهای محیط‌زیستی (استخراج شده از نتایج ارزیابی اثرات محیط‌زیستی) و معیارهای مدیریت واکنش در شرایط اضطراری (مبتی بر اصول و قواعد مدیریت واکنش در شرایط اضطراری) مورد استفاده قرار گرفت و در پایان با ساختاردهی مسئله در قالب تکنیک تحلیل سلسه مراتبی فازی، مکان بهینه برای استقرار ایستگاه بازیافت پسماند تعیین شد. نتایج تحقیق مشخص نمود، آلترناتیو مکانی شماره 2 بهترین مکان برای احداث ایستگاه بازیافت پسماند می‌باشد. به دلیل اینکه این آلترناتیو نسبت به سایر آلترناتیوها بیشترین فاصله را از مراکز جمعیتی دارد، پتانسیل بالاتری در تحقق معیارهای محیط‌زیستی، اجتماعی و اقتصادی دارد؛ ضمن اینکه احتمال انتشار وضعیت‌های اضطراری به پهنه‌های سکونت را کاهش می‌دهد و علاوه بر این از بزرگراه فتح که یکی از زیرساخت‌های اصلی حمل‌و‌نقل این منطقه است نیز فاصله کمی دارد که با احداث راه دسترسی فرعی، امکان استفاده از خدمات امداد و نجات را تسهیل می‌نماید. این تحقیق علاوه بر اینکه نمونه عملی از امکان‌پذیری ترکیب تکنیک‌های رایج در برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست با تکنیک‌های مورد استفاده در سایر زمینه‌های علمی را نشان می‌دهد، چارچوبی را برای تلفیق اصول مدیریت محیط‌زیست و مدیریت بحران در مکانیابی صنایع و خدمات در مناطق شهری ارائه می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

• ایستگاه بازیافت پسماند
• تحلیل سلسله‌مراتبی فازی
• ارزیابی اثرات محیط‌زیستی
• مکانیابی
• منطقه 9 شهرداری تهران

عنوان مقاله [English]

Incorporating Emergency Response Consideration and Invironmental Impact Assessment to Determin Optimal Location of Urban Facilities and Services

نویسندگان [English]

• V D ¹
• Z Y ¹
• E S ²

چکیده [English]

This research aims to deal with problems of material recovery facility (MRF) site selection. Since the right choice of a location will improve its performance, making a random choice will negatively affect public health and environment. This has led to a reconsideration of decision making methods. In this study, taking into account environmental concerns and the necessity of emergency preparation, the optimum location for the establishment of MRF in district 9 of the Municipality of Tehran was searched for using a combination of group decision making, multi criteria decision making, environmental impact assessment (EIA) techniques accompanied by emergency response planning (ERP) principles. To gain an all- inclusive perspective, the implemented decision making process of this study consisted of a two-stage analysis, beginning with an initial GIS based site screening using Delphi and fuzzy Delphi guided by a panel of experts in the site selection process followed by a pair-wise assessment of the suitability of five candidate sites applying fuzzy analytical hierarchy process (FAHP). Since the conventional decision making methods are incapable of handling uncertainty and vagueness involving the mapping of preferences to an exact number or ratio, this study applied fuzzy logic to overcome this problem. The proposed approach employed triangular fuzzy numbers to deal with the imprecision inherent to the process of subjective judgment. Fuzzy logic is a powerful mathematical tool for modeling uncertain industrial, environmental and social systems, and is a facilitator for common sense reasoning in decision making. Modeling using fuzzy sets has proven to be an effective way for formulating decision making problems where the information available is subjective and imprecise. In this research, information used in the FAHP was obtained from environmental impact assessment of MRF and principles of emergency response planning. The first stage analysis was successful in preliminary site screening leading to exclude the impermissible areas while retaining sufficient areas for further simultaneous evaluation. In the remaining regions, during second stage analysis, the FAHP method incorporated the information provided by EIA and ERP studies leading to fulfill the ranking of the five alternatives. The results indicated that “alternative A₂”, the farthest proposed site from adjacent neighborhoods, is the most suitable site for MRF with a potential value of 0.33. The remaining alternatives are A₃, A₄, A₅, and A₁, with decreasing potential values of 0.27, 0.21, 0.11 and 0.08, respectively. Compared to other alternatives, A₂ is more capable of meeting environmental, social and economic criteria due to its great distance from neighbors. This will mitigate the risk of emergency cases expansion into the neighborhoods. The other strength is that, A₂ is close to Fatih highway and this facilitates access to the emergency response services. Thus, Delphi and fuzzy Delphi offered the means to identify five potential MRF sites based on well defined criteria, which were later ranked according to the preferences provided by environmental impact assessment and emergency response planning studies. FAHP offered the capacity to incorporate EIA findings and ERP principles in site selection which is critical in minimization of the negative effects of projects on public health and the environment. The proposed procedure was eventually proved useful in the case study identifying favorable areas for the establishment of material recovery facility. Moreover, research findings show that the proposed framework may aid in recognizing the pros and cons of potential areas for the localization of MRF sites in any urban region.

کلیدواژه‌ها [English]

• material recovery facility
• fuzzy analytical hierarchical process
• Environmental impact assessment
• site