برنامه ریزی شهری
فضیلت طهری؛ مهین نسترن؛ پرویز اجلالی
چکیده
شهر رشت، به عنوان نمونه یک شهر ایرانی، از افراد متنوع و گوناگون با سنین، جنسیتها، توانایی‌های جسمی و پیشینه‌های قومی مختلف تشکیل‌شده‌است. بسیاری از سازوکارهای برنامهریزی شهری جهان با پذیرش تنوع و گوناگونی ساکنان شهری به سوی به‌کارگیری رویکردهای تنوعگرا و گنجاندن تنوع‌ها و تفاوت‌ها در فرایندهای برنامهریزی شهری تغییرمسیر‌داده‌اند، ...
بیشتر
شهر رشت، به عنوان نمونه یک شهر ایرانی، از افراد متنوع و گوناگون با سنین، جنسیتها، توانایی‌های جسمی و پیشینه‌های قومی مختلف تشکیل‌شده‌است. بسیاری از سازوکارهای برنامهریزی شهری جهان با پذیرش تنوع و گوناگونی ساکنان شهری به سوی به‌کارگیری رویکردهای تنوعگرا و گنجاندن تنوع‌ها و تفاوت‌ها در فرایندهای برنامهریزی شهری تغییرمسیر‌داده‌اند، اما سازوکار برنامهریزی شهری کشور ایران و به تبع آن شهر رشت در سایۀ تفکرات مدرنیسم همچنان با شهروندان به صورت نوعی واحد برخوردمی‌کنند و تفاوت‌های سنی، جنسیتی، قومی نژادی، مذهبی، تفاوت در توانایی جسمی و در نتیجه تفاوت در نیازهای شهروندان در شهر را درنظرنمی‌گیرند. نظریه و عمل برنامهریزی به تازگی از ضرورت خدمات‌رسانی به طیف متنوعی از نیازها و ترجیحات آگاه‌تر شده و برنامهریزی برای تنوع و تفاوت، تفسیری اجتماعی از برنامهریزی برای شهرها و رویکردی است که نیازهای گروه‌های اجتماعی مختلف را درنظرمی‌گیرد. در کشورمان با خلأ مطالعات دانشگاهی در زمینۀ معرفی رویکرد برنامهریزی برای تنوع و تفاوت و شناسایی عوامل مؤثر بر به کارگیری و تحقق آن روبه روهستیم. از این رو هدف از این مطالعه معرفی اجمالی این رویکرد و شناسایی عوامل مؤثر بر تحقق آن در شهر رشت بر مبنای دیدگاههای صاحب نظران برنامهریزی این شهر است. با توجه به نوع مسئله و جامعۀ آماری تحقیق از روش نظریۀ زمینهای نظاممند استفاده شده‌است. برای گردآوری دادهها ابتدا پرسشنامۀ نیمهساختاریافتهای طراحی و سپس با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند از نوع گلولهبرفی با 10 نفر از صاحب نظران برنامهریزی این شهر مصاحبههای عمیق انجام‌شد. دادههای متنی حاصل از مصاحبه‌ها با استفاده از فرایند کدگذاری و روش تحلیل سطر به سطر در نرم افزار مکس کیو دی اِی تحلیل شدند. درنهایت عوامل مؤثر بر تحقق الگوی برنامهریزی شهری تنوعگرا در قالب 17 مقولۀ اصلی و 59 مقولۀ فرعی و روابط میان آنها شناسایی شدند و مدل پارادایمی الگوی برنامهریزی شهری تنوعگرا با تأکید بر شرایط علّی، زمینهای، مداخلهگر، پیامدی و راهبردهای تحقق این الگو ارائه شد. نتایج نشان‌میدهد طیف گستردهای از زیرساخت های اندیشهای، سیاستی، ابزاری، سازمانی، قانونی، مالی، آموزشی و فرهنگی اجتماعی در تحقق این رویکرد مؤثرند که شناسایی و تبیین آنها میتواند راهنمای تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات آیندۀ مراجع برنامهریزی شهری کشورمان باشد.
