طراحی شهری
مهرداد هدایتیان؛ علیرضا عینی‌فر
چکیده
فضاهای باز شهری نقشی کلیدی در تسهیل تعاملات اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی شهری ایفا می‌کنند. این فضاها علاوه بر ایجاد بستری برای فعالیت‌های روزمره و تفریحی، می‌توانند به عنوان نقاط کانونی برای تقویت روابط اجتماعی، افزایش انسجام اجتماعی و ارتقای حس تعلق به مکان عمل کنند. با این حال، مطالعات داخلی در حوزه معماری و شهرسازی عمدتاً تعاملات ...
بیشتر
فضاهای باز شهری نقشی کلیدی در تسهیل تعاملات اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی شهری ایفا می‌کنند. این فضاها علاوه بر ایجاد بستری برای فعالیت‌های روزمره و تفریحی، می‌توانند به عنوان نقاط کانونی برای تقویت روابط اجتماعی، افزایش انسجام اجتماعی و ارتقای حس تعلق به مکان عمل کنند. با این حال، مطالعات داخلی در حوزه معماری و شهرسازی عمدتاً تعاملات اجتماعی را ذیل سه مفهوم اصلی «حضورپذیری»، «اجتماع‌پذیری» و «کیفیت محیط» بررسی کرده‌اند، بی‌آن‌که رابطه‌ی مفهومی و ساختاری این مفاهیم با یکدیگر و با چارچوب‌های نظری بین‌المللی به‌روشنی تبیین شده باشد. این پژوهش با هدف بازخوانی و تبیین این مفاهیم در یک بستر جامع مفهومی، ابتدا با بهره‌گیری از تحلیل واژگان کلیدی و مرور نظام‌مند نظریات جهانی، مؤلفه‌های تعاملات اجتماعی را در پنج دسته‌ی کالبدی، فعالیتی، ادراکی، زمینه‌ای و فناورانه طبقه‌بندی کرده و آن‌ها را در چارچوب مدل مکان دیوید کانتر سامان داده است. سپس، با استفاده از دستورالعمل PRISMA و روش فراترکیب، ۳۲ مقاله داخلی منتخب، با بهره‌گیری از نرم‌افزار MAXQDA تحلیل و کدگذاری شدند. یافته‌ها نشان می‌دهد که مفهوم حضورپذیری عمدتاً با مؤلفه‌های کالبدی–محیطی شامل تسهیلات، دسترسی، آسایش محیطی و سازماندهی فضایی مرتبط است؛ اجتماع‌پذیری با مؤلفه‌های فعالیتی–رفتاری شامل فعالیت‌های گروهی، تعاملات اجتماعی و رویدادهای جمعی ارتباط دارد؛ و کیفیت محیط به طور مشخص با مؤلفه‌های ادراکی–روانی مانند جذابیت، احساس امنیت، آسایش روانی و معنای محیط هم‌راستا است. همچنین مؤلفه‌های زمینه‌ای و فناورانه نقش تعدیل‌گر و تسهیل‌کننده در تقویت تعاملات اجتماعی دارند. تحلیل نهایی نشان داد که این سه مفهوم در تعامل متقابل با یکدیگر، چارچوبی یکپارچه و کاربردی برای درک و ارتقای تعاملات اجتماعی در فضاهای باز شهری فراهم می‌سازند. این چارچوب، مبنایی نظری برای طراحی فضاهای عمومی اجتماعی‌تر و بستری برای توسعه پژوهش‌های آینده در زمینه کیفیت اجتماعی محیط شهری ارائه می‌دهد.
