نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• نسرین محمدی ایرلو ¹
• روح اله رحیمی ²
• وحید وزیری ³

¹ دانشکده معماری دانشگاه مازندران

² گروه معماری٬دانشکده هنر و معماری ، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

³ گروه معماری، دانشکده فنی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

چکیده

تغییرات سریع شهرها و رشد بی‌رویه توسعه شهری باعث کاهش ارتباط شهروندان با فضاهای شهری و کاهش حس تعلق به مکان شده است. این پدیده در بسیاری از شهرهای تاریخی که دارای هویت‌های فرهنگی منحصربه‌فرد هستند، مشهودتر است. با وجود این، برنامه‌ریزی شهری معاصر به‌ندرت به ارتباط عاطفی شهروندان با محیط پیرامون خود پرداخته است. خیابان امام خمینی در اردبیل، به‌عنوان یک فضای شهری با قدمت تاریخی، نمونه‌ای از چنین مکان‌هایی است که نیازمند بازتعریف مؤلفه‌های حس تعلق به مکان و تقویت نقش آن در ایجاد پیوند اجتماعی میان شهروندان است. این پژوهش با هدف شناسایی و اولویت‌بندی مؤلفه‌های ارتقاء حس تعلق در قرارگاه‌های رفتاری، بر اساس نقشه ذهنی شهروندان در فضاهای شهری انجام شده است. روش پژوهش ترکیبی شامل تحلیل معادلات ساختاری و تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) بوده و همچنین از داده‌های کمی برای دستیابی به این هدف استفاده شده است. داده‌ها از طریق پرسش‌نامه و مصاحبه با 384 شهروند و 15 متخصص معماری و شهرسازی جمع‌آوری شد. یافته‌های تحلیل عاملی نشان داد که مؤلفه‌های قرارگاه رفتاری به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند؛ حفظ هویت و افزایش حس تعلق به مکان، ارتقاء حس تعلق به مکان و خوانایی فضاهای شهری با استقرار کاربری‌ها و بنای شاخص، و ارتقاء تصویر ذهنی از بدنه‌های شهری. با توجه به یافته‌ها، معیار ارتقاء حس تعلق به مکان و خوانایی فضاهای شهری با استقرار کاربری‌ها و بنای شاخص بیشترین تأثیرگذاری را در ادراک ذهنی شهروندان داشته است. این نتایج نشان می‌دهد که توجه به ویژگی‌های تاریخی، هویتی، و فرهنگی سایت مورد مطالعه، همچنین ایجاد فضاهای منحصر به فرد با الگوهای طراحی مناسب و توجه به نیازهای شهروندان، می‌تواند به افزایش حس تعلق در فضاهای شهری کمک کند. راهکارهایی که با ویژگی‌های بصری و عملکردی فضا، شناخت خواسته‌های شهروندان و قرارگیری عملکردهای مناسب در فضاهای مناسب در ارتباط است، بیشترین تأثیرگذاری را در افزایش حس تعلق میان شهروندان دارند. این راهکارها به ویژگی‌های هویتی و فرهنگی در کالبد فضا اشاره دارند و می‌توانند بهبودی محسوس در تجربه شهروندان از فضاهای شهری ایجاد کنند. این پژوهش با ارائه چارچوبی تحلیلی برای اولویت‌بندی مؤلفه‌های حس تعلق در فضاهای شهری، می‌تواند به برنامه‌ریزان و طراحان شهری کمک کند تا بهبود‌های مدنظر شهروندان را در نظر بگیرند و فضاهای شهری را بر اساس نیازهای واقعی ساکنان بهبود بخشند.

کلیدواژه‌ها

• حس تعلق
• قرارگاه رفتاری
• نقشه ذهنی
• فضای شهری
• اردبیل

موضوعات

• روان شناسی محیطی

عنوان مقاله [English]

Prioritizing the components of promoting a sense of belonging to place in urban Behavioral Spaces Based on citizens' subjective perception(Case study: Western side of Imam Khomeini Street, Ardabil)

نویسندگان [English]

• nasrin mohammadi ¹
• Rouhollah Rahimi ²
• Vahid Vaziri ³

¹ Faculty of Architecture, Mazandaran University

² Department of Architecture,Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

³ Department of Architecture Faculty of Engineering University of Mohaghegh Ardabili Ardabil, Iran

چکیده [English]

Rapid urban changes and the uncontrolled growth of urban development have led to a decline in citizens' connection to urban spaces and a reduced sense of place attachment. This phenomenon is particularly evident in many historic cities with unique cultural identities. However, contemporary urban planning has rarely addressed the emotional bond between citizens and their surroundings. Imam Khomeini Street in Ardabil, as a historic urban space, exemplifies a location that requires redefining the components of place attachment and strengthening its role in fostering social connections among citizens. This study aims to identify and prioritize the factors enhancing the sense of attachment in behavioral settings based on citizens' mental maps in urban spaces. The research employed a mixed-method approach, including structural equation modeling (SEM) and analytic hierarchy process (AHP), alongside qualitative and quantitative analyses to achieve this goal. Data were collected through surveys and interviews with 384 citizens and 15 experts in architecture and urban planning. The findings from factor analysis revealed that the components of behavioral settings fall into three main categories: preserving identity and increasing place attachment, enhancing place attachment and urban space legibility through functional uses and iconic structures, and improving the mental image of urban facades. According to the results, the criterion of enhancing place attachment and urban space legibility through functional uses and iconic structures had the most significant impact on citizens' mental maps. These results suggest that paying attention to the historical, identity-based, and cultural characteristics of the study site, along with creating unique spaces through appropriate design patterns and addressing citizens' needs, can help increase the sense of place attachment in urban spaces. Strategies related to the visual and functional qualities of spaces, understanding citizens' desires, and situating appropriate functions in suitable locations were found to have the greatest influence on fostering place attachment among citizens. These strategies, emphasizing the identity-based and cultural attributes within the spatial framework, can significantly enhance citizens' experiences of urban spaces. By providing an analytical framework for prioritizing the components of place attachment in urban spaces, this research can assist urban planners and designers in considering citizens' preferences and improving urban spaces based on the real needs of residents.

کلیدواژه‌ها [English]

• Sense of belonging
• Behavioral spaces
• Mental map
• Urban spaces
• Ardabil