نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• جعفر میرکتولی ¹
• سید محمد حسن حسینی ²

¹ جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه گلستان، گرگان

² جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه گلستان.

چکیده

     زمین  مهم‌ترین عامل  توسعه و گسترش فیزیکی شهرها می‌باشد؛ و مقوله‌ مدیریت زمین در حال حاضر به یکی از مهم‌ترین بحث‌ها و دغدغه‌های دولت‌های محلی تبدیل گردیده است. همچنین رشد و توسعه‌ پراکنده‌ شهرها، موجب تخریب محیط‌زیست و منابع طبیعی پیرامون شهرها شده است. در این بین، بر اثر تصمیم‌گیری‌های نامناسب و شتاب‌زده، برخی از ظرفیت‌های اراضی درونی و میان‌بافتی شهرها برای توسعه و یا توسعه‌ مجدد، از سوی مدیران شهری نادیده گرفته شده‌ است. از این رو هدف از این تحقیق، تشخیص و شناسایی اراضی مناسب میان‌بافتی شهر گرگان برای توسعه‌ میان‌افزا و مجدد می‌باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی آن توصیفی_ تحلیلی است. بدین منظور، از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، به‌عنوان یک مدل‌ تصمیم‌گیری چندمعیاره (MCDM)، به منظور اولویت‌بندی، وزن‌دهی و تعیین نسبت پایندگی معیارها و سامانه‌ اطلاعات جغرافیایی (GIS)، به‌عنوان ابزاری نیرومند در تصمیم‌گیری و مدیریت محیط، برای تولید، پردازش و همپوشانی لایه‌ها استفاده گردید. طی این فرآیند، 14 معیار و شاخصِ تأثیرگذار شامل ارتفاع، شیب، جهت شیب، لغزش، حریم گسل، حریم رودخانه، کاربری اراضی شهری، دانه‌بندی قطعات، تعداد طبقات ساختمان‌ها، تراکم واحد مسکونی، منطقه‌بندی ساختمانی، تراکم جمعیت، قیمت اراضی و بافت فرسوده، در قالب شاخص‌های طبیعی، کالبدی و اجتماعی شناسایی، تهیه و مورد استفاده قرار گرفت. در پایان با تولید نقشه‌ نهایی، با جمع معیارها و زیرمعیارهای (لایه‌های) وزن‌دار به وسیله‌ عملیاتِ ریاضی و همپوشانیِ موزون در محیط نرم‌افزار ArcGIS، اراضی سازگار و مناسب برای توسعه‌ درونی شهر گرگان، به منظور پاسخ به تقاضای شهروندان برای زمین و مسکن، تعیین گردید. نقشه‌ نهایی بیانگر آن است که، بیشترین اراضی میان‌بافتی سازگار و مناسب برای توسعه‌ مجدد و میان‌افزا، در بافت شمال شرقی و شمال و کم‌ترین سازگاری و تناسب اراضی در بافت جنوب غربی، جنوب و حریم رودخانه‌ها‌ قرار گرفته‌اند. 

کلیدواژه‌ها

• ارزیابی تناسب اراضی
• توسعه‌ میان‌افزا
• تحلیل سلسله مراتبی
• سامانه‌ اطلاعات جغرافیایی

موضوعات

• برنامه ریزی شهری
• سیستم های مکانی جغرافیایی شهری

عنوان مقاله [English]

Internal lands suitability evaluation for interior development in Gorgan city with using AHP & GIS

نویسندگان [English]

• j m ¹
• m h ²

چکیده [English]

Land is the most crucial factor for physical growth and development of cities.Currently, land management has become one of the most important concerns and subjectsunder discussion for local governments.Moreover, growth and scattered development of cities has led to the destruction of the environment and natural resources of the suburbs. It is well known that urban sprawl is manifestwhen the growth of population is less than the growth in physical development.In fact, the main factor in urban sprawl development is population growth in addition to the demand for land for the purpose of housing, buildings, public land-use and their facilities. Meanwhile, as a result ofinappropriate andhastydecisions, land capacity in and on the outskirts of cities for developmentorre-development, have been ignoredby city managers. Today, interior and infill development is an important issue in new urbanism. Infill development emphasizes the development of brown and gray lands, reformation, renovation and reconstruction of existing textures.Accordingly, in the past four decades, Gorgan city has rapidly expanded within the city and on its outskirts from 997 hectares in 1974 to 3560 hectares in 2004; this has caused the destruction of natural environment of the area. Therefore, the purpose of this studyis the discernment and identification of suitable landinGorgan city for infill and re-development. Thisis an applied research and the method used is descriptive-analytical. For this purpose, analytic hierarchy process (AHP) as a multi-criteria decision making (MCDM) model was used for ranking, weighting and determination of the consistency ratio of the criteria. In addition, geographic information system (GIS), as a powerful instrumentation in environmentalplanning and management, was used for processing and overlaying of layers. Duration this process, 14 effective criteria and indexes including topography, slope, aspect of slope, landslide,fault vicinity, river limits, urbanland-use, size of parcels, floors of buildings, density of residential unit, zoning, density of population, price of lands and old texturewas identified, prepared and used in the form of environmental, physical and social indexes. Initially,criteriaandsub criteria(layers) was prepared by the formation ofa matrixusing hierarchical analysis, weighting andranking. Then, criteria and sub criteria (layers) was presented, geo-referenced, digitized, updated, standardized, edited, overlaid, processed, converted to raster and vector using geographic information system.Hence, the prepared layers (criteria and sub-criteria) with the extension of spatial analysis and raster calculator operator were overlapped ArcGIS software. Eventually, a final map of weightedcriteria and sub criteria (layers)was provided usingmathematical operation and weighted overlapping in ArcGIS software to identify suitable and compatible lands for interior and infill development of Gorgan city in response to the demandsof its citizens for buildings and housing. The final map suggests that the most suitable and compatible lands for infill and redevelopment are located in the north and north-eastern parts of the city; and the least suitable and compatible lands are situated south and south-western areas of the city and along river limits. Furthermore, it was determined that 51 percent ofinterior lands are completely compatible, 14.5 percent are compatible and 16.2 percent are relatively compatible, 12.2 percent are incompatible and 6 percent are totally incompatible for infill and redevelopmentin Gorgan city.

کلیدواژه‌ها [English]

• lands suitability evaluation
• interior and infill development
• Analytic Hierarchy Process
• geographic information system