طراحی شهری
سهند لطفی؛ هدی بختیاری
دوره 3، شماره 9 ، بهمن 1392، صفحه 3-16
چکیده
مراکز شهری دارای بالاترین تعاملات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و مذهبی میباشند. به مرور زمان با گسترش بیرویه شهرها و رشد روزافزون استفاده از اتومبیل، معضلات ترافیکی در مراکز شهری قدیمی پدیدار شد. در همین راستا جنبش نوشهرسازی به منظور رفع مشکل ناشی از فرسودگی و زوال مراکز شهری و گسترش افقی شهرها به وجود آمد. براساس اصول نوشهرسازی، ...
بیشتر
مراکز شهری دارای بالاترین تعاملات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و مذهبی میباشند. به مرور زمان با گسترش بیرویه شهرها و رشد روزافزون استفاده از اتومبیل، معضلات ترافیکی در مراکز شهری قدیمی پدیدار شد. در همین راستا جنبش نوشهرسازی به منظور رفع مشکل ناشی از فرسودگی و زوال مراکز شهری و گسترش افقی شهرها به وجود آمد. براساس اصول نوشهرسازی، اتصالپذیری و پیوستگی شبکه ارتباطی از ویژگیهای کلیدی شبکه پایدار معابر است. این پژوهش تلاش دارد با به کارگیری اصل اتصالپذیری در نوشهرسازی و با استفاده از روش چیدمان فضا[1]و نیز بهرهگیری از GIS، به ارائه روشی بسطپذیر به منظور تحلیل ساختار شبکه ارتباطی شهرها و ساماندهی آن بپردازد. برای دقت بیشتر در روش یاد شده، بافت تاریخی مرکزی شهر کاشمر که در حال حاضر دچار مشکلات ترافیکی و عدم روان بودن حرکت پیاده و سواره میباشد، مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور تحلیل ساختار فضایی شهر از روش چیدمان فضا استفاده شده است. نتایج تحلیل چیدمان فضا نشان میدهد که محلات درونی بافت تاریخی فرسوده مرکز شهر با وجود مجاورت با همپیوندترین و در دسترسترین معابر شهری، نتوانستهاند در گذر زمان به خوبی با ساختار جدید شهر ارتباط برقرار کنند. به عبارتی، اتصال معابر درونی محلات مرکزی با کل شهر کم است و دسترسی به درون بافت آسان نیست. در ادامه براساس رویکرد نوشهرسازی و پژوهشهای پیشین به تببین معیارهایی برای سنجش اتصالپذیری شبکه ارتباطی پرداخته شده است. ارزیابی معیار اتصالپذیری نشان میدهد، شبکه ارتباطی شهر اتصالپذیری نسبتاً مناسبی دارد که البته در مورد سواره، کاهش مییابد. مقایسه نتایج تحلیل اتصالپذیری براساس معیارهای تبیین شده و تحلیل ساختار فضایی شهر با روش چیدمان فضا از سویی و از سوی دیگر مشاهدات میدانی، نشان میدهد در روش چیدمان فضا به دلیل در نظر گرفتن شبکه ارتباطی در کل ساختار فضایی شهر، نتایج حاصله به واقعیت نزدیکتر خواهد بود؛ به عبارتی آنچه که مهم است در نظر گرفتن بافتهای فرسوده و تاریخی در کل سیستم شهری است. همچنین با توجه به مشکلات ترافیکی موجود در بافت مرکزی شهر کاشمر، میتوان نتیجه گرفت که اتصالپذیری تنها یکی از فاکتورهای مؤثر بر کارایی شبکه برای پیاده و سواره، حرکت روان و همچنین توسعه و ترویج پیادهروی میباشد و فاکتورهای دیگری مرتبط با شبکه نیز بر این مهم تأثیرگذارند که میتوان آنها را با معیارهای کمی اتصالپذیری ترکیب کرد.
پایداری شهری
سید حسین بحرینی؛ محمد سعید ایزدی؛ مهرانوش مفیدی
دوره 3، شماره 9 ، بهمن 1392، صفحه 17-30
چکیده
این مقاله به بررسی سیرتحول رویکردها و سیاستهای نوسازی شهری از نخستین اقدامات در چارچوب بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار میپردازد. در دهههای اخیر، سیاستهای متعددی در رویارویی با مسئله افت کیفیت محیطی، منزلت اجتماعی و سرزندگی اقتصادی شهرها (به ویژه در نواحی درونی آنها) مطرح و برنامههای گوناگونی در این خصوص به اجرا درآمدهاتد. ...
بیشتر
این مقاله به بررسی سیرتحول رویکردها و سیاستهای نوسازی شهری از نخستین اقدامات در چارچوب بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار میپردازد. در دهههای اخیر، سیاستهای متعددی در رویارویی با مسئله افت کیفیت محیطی، منزلت اجتماعی و سرزندگی اقتصادی شهرها (به ویژه در نواحی درونی آنها) مطرح و برنامههای گوناگونی در این خصوص به اجرا درآمدهاتد. در یک نگاه تحلیلی_تاریخی مراحل متمایزی در فرآیند تکاملی این سیاستها قابل تشخیص هستند. طی سه دهه اخیر در کشورهای توسعه یافته متأثر از دگرگونیهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و همچنین در گذار از اقتصاد صنعتی به اقتصاد خدماتی به منظور حل معضلات و تنگناها در محدودههای شهری رو به افول، رویکردهای مختلفی در تئوری و عمل تجربه شدهاند. ادبیات موجود در این عرصه تا آغاز هزاره سوم میلادی به این رویکردها و عوامل مؤثر بر آنها و همچنین تأثیرات آنها بر تحولات شهرها به شکل مشروحی پرداخته است. در سالهای اخیر با اولویت یافتن پارادایم(الگو) پایداری، توسعه پایدار و رویکرد بازآفرینی شهری پایدار، عرصه موضوعی جدیدی در ادبیات جهانی مطرح شده است. پرسش این پژوهش و هدف اصلی مطالعه نیز در راستای تبیین این رویکرد نوین و ابعاد و مؤلفههای آن شکل گرفته است، مبنی بر اینکه ابعاد و مؤلفههای "بازآفرینی شهری پایدار" چیستند و چگونه متأثر از "پایداری اجتماعی" به عنوان رویکرد متأخر تبیین میگردند. روش تحقیق پژوهش حاضر متأثر از ماهیت پرسش پژوهش بر مبنای مطالعه اسنادی ، کتابخانهای و همچنین روش تحلیل محتوا و استدلال منطقی تهیه و تنظیم شده است. در مقاله حاضر دیدگاههای اندیشمندان و عوامل مؤثر بر دگرگونیها از حدود نیمه دوم قرن بیستم میلادی تاکنون استخراج، طبقه بندی و تحلیل شدهاند. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن هستند که رویکرد یکپارچه، کاربرد مفهوم مشارکت در همکاری بخشهای خصوصی و دولتی، تأکید بر هویت محلی و حس مکان، شهرها به عنوان مکانهای رقابتی ، محیطهایی به لحاظ اجتماعی همه شمول و به لحاظ اقتصادی شکوفاو عرصههای عمومی سرزنده از اهمّ مؤلفهها و معیارهای بازآفرینی شهری پایدار با اولویت پایداری اجتماعی میباشند.
محیط زیست شهری
هاشم داداش پور؛ مجتبی رفیعیان؛ عبدالله زارعی
دوره 3، شماره 9 ، بهمن 1392، صفحه 31-44
چکیده
برنامهریزی کاربری زمین به عنوان محصول نهایی فرایند برنامهریزی فضایی، به دنبال ارائه الگوی مطلوب کاربری زمین و تعیین اولویتهای توسعهای با توجه به ظرفیتهاست. این فرایند در غالب مطالعات صورت گرفته براساس تحلیل روند گذشته و تعمیم آن به آینده است که به دلیل عدم قطعیت شرایط و ویژگیهای منطقهای، با تعارضهای ذاتی همراه است. ...
بیشتر
برنامهریزی کاربری زمین به عنوان محصول نهایی فرایند برنامهریزی فضایی، به دنبال ارائه الگوی مطلوب کاربری زمین و تعیین اولویتهای توسعهای با توجه به ظرفیتهاست. این فرایند در غالب مطالعات صورت گرفته براساس تحلیل روند گذشته و تعمیم آن به آینده است که به دلیل عدم قطعیت شرایط و ویژگیهای منطقهای، با تعارضهای ذاتی همراه است. از سوی دیگر رویکردهای موجود به دلیل عدم وجود نگاهی یکپارچه و در نظر نگرفتن همه ابعاد توسعه نمیتوانند الگوی کاربری زمین مناسب را ارائه کنند. یکی از روشهای رایج در این زمینه، ارزیابی و در نظر گرفتن توان و ظرفیت زمین در استقرار انواع کاربریهاست. نکته مشترک همه روشهای به کار رفته به منظور ارزیابی توان اکولوژیکی، در نظر گرفتن توسعه یک نوع فعالیت انسانی به عنوان هدف ارزیابی در روند تحقیق بوده است. این در حالی است که در استقرار مکانی توسعه انواع فعالیتها میتوانند در یک رقابت، بهترین و متناسبترین مکان را با توجه به جمیع شرایط انتخاب کنند. هدف مقاله حاضر، ارائه الگوی یکپارچه تخصیص کاربری زمین بر مبنای توان اکولوژیکی در شهرستان نوشهر برای توسعه چهار نوع فعالیت شهری، کشاورزی، صنعتی و طبیعی است. این مدل مکانهای مناسب برای توسعه هر چهار نوع فعالیت را به طور مجزا شناسایی کرده و در نهایت با استفاده از منطق گفتاری و بر مبنای اولویتهای فعالیتی، پهنهبندی اولویت قابلیت اراضی را ارائه میکند. نتایج مدل نشان میدهد که در ارزیابی اکولوژیکی یکپارچه توسعه انواع فعالیتهای چهارگانه، عمده سطح منطقه دچار تعارضها میان اولویتهای ارزیابی میان توسعه دو یا چند نوع فعالیت است. با توجه به فرآیند تصمیمگیری بر مبنای هدف کلان ارزیابی، مدل در رفع تعارضها در میان تمامی اولویتها، زمین مورد نظر را به توسعه طبیعی اختصاص داده و از گسترش توسعه دیگر فعالیتها در این مناطق جلوگیری کرده است.
برنامه ریزی شهری
مجتبی رفیعیان؛ جمشید مولودی؛ ابوالفضل مشکینی؛ عبدالرضا رکن الدین افتخاری؛ کیومرث ایراندوست
دوره 3، شماره 9 ، بهمن 1392، صفحه 45-58
چکیده
شواهد زیادی وجود دارد که با گذشت زمان، مرزهای سیاسی بخش عظیمی از کارکردشان را به عنوان مانع از دست داده و تعاملات و همکاریهای میان مرزی به طور روزافزون از اهمیت بیشتری برخوردار میشوند. در این حالت مرز به عنوان منطقه تماس، به فضایی کارکردی برای تبادلات و تعاملات اقتصادی_ اجتماعی فرامرزی تبدیل میشود و اثرات مثبت خود را در مناطق ...
بیشتر
شواهد زیادی وجود دارد که با گذشت زمان، مرزهای سیاسی بخش عظیمی از کارکردشان را به عنوان مانع از دست داده و تعاملات و همکاریهای میان مرزی به طور روزافزون از اهمیت بیشتری برخوردار میشوند. در این حالت مرز به عنوان منطقه تماس، به فضایی کارکردی برای تبادلات و تعاملات اقتصادی_ اجتماعی فرامرزی تبدیل میشود و اثرات مثبت خود را در مناطق و شهرهای مجاور بر جای میگذارد. بنابراین این تحقیق با هدف تحلیل رابطه تحول کارکرد مرز با ارتقای وضعیت پیرامونی شهرهای مرزی بانه و سقز شکل گرفته است. بررسی این رابطه با استفاده از روشهای کمی_ پیمایشی و از دیدگاه دو گروه شامل فعالان تجارت میان مرزی و خبرگان و مسئولان محلی انجام شده است. گفتنی است که برای وارد کردن بُعد زمان در مطالعه، در مرحله گردآوری اطلاعات میدانی براساس طرح پانل واپسنگر اقدام شد. براساس یافتههای توصیفی تحقیق، کارکرد مرز در منطقه مورد مطالعه هم از دیدگاه فعالان تجارت میان مرزی و هم از دیدگاه خبرگان و مسئولان محلی، متحول شده است. نتایج آزمون t تک نمونهای نیز تأیید کننده همین مطلب است. در ادامه در بررسی متغیر وضعیت پیرامونی شهری، یافتههای تحقیق حاکی از بهبود و ارتقای شاخصهای وضعیت پیرامونی شهرهای مرزی به ویژه از دیدگاه خبرگان و مسئولان محلی است. در پاسخ به سؤال اصلی تحقیق و بررسی رابطه تحول کارکرد مرز با ارتقای وضعیت پیرامونی شهرهای مورد مطالعه، یافتههای تحلیلی تحقیق منتج از تحلیل رگرسیون نشان میدهد که ارتباط معناداری بین تحول کارکرد مرز با ارتقای وضعیت پیرامونی شهرهای مرزی مورد مطالعه وجود دارد. به طوری که ارتقای وضعیت پیرامونی شهرهای مرزی با تحول کارکرد مرز از دیدگاه فعالان تجارت میان مرزی و خبرگان و مسئولان محلی به ترتبب دارای 50 و 51 درصد همبستگی است. علاوه بر این با استفاده از رتبهبندی میانگین شاخصها در آزمون فریدمن مشخص شد که از میان شاخصهای سازنده تحول کارکرد مرز، توسعه زیرساختهای ارتباطی و کاهش فاصله اجتماعی_ فرهنگی با ساکنان آن سوی مرز مهمترین تأثیر را در تحول کارکرد مرز در منطقه مورد مطالعه داشتهاند.
طراحی شهری
ابوالفضل کربلایی حسینی غیاثوند؛ جمال الدین سهیلی
دوره 3، شماره 9 ، بهمن 1392، صفحه 59-68
چکیده
امروزه با توسعه روزافزون، شهرهای کوچک و بزرگ فاقد فضاهای شهری مطلوب میباشند. سازگاری این فضاها با نیاز ساکنان، در کانون توجه کارشناسان قرار گرفته است. فضاهای شهری در برآورده ساختن نیازهای اجتماعی و فردی کودکان و نوجوانان شهر، نقش منحصر به فردی دارند.این فضاها بخش عمدهای از زمان و محیط زندگی روزمره ساکنان از جمله کودکان ...
بیشتر
امروزه با توسعه روزافزون، شهرهای کوچک و بزرگ فاقد فضاهای شهری مطلوب میباشند. سازگاری این فضاها با نیاز ساکنان، در کانون توجه کارشناسان قرار گرفته است. فضاهای شهری در برآورده ساختن نیازهای اجتماعی و فردی کودکان و نوجوانان شهر، نقش منحصر به فردی دارند.این فضاها بخش عمدهای از زمان و محیط زندگی روزمره ساکنان از جمله کودکان و نوجوانان را به خود اختصاص میدهند و از دیدگاه مهندسی علوم انسانی، ارتقای کیفیت این فضاها میتواند در سلامت و رشد قوای جسمی، تقویت تعاملات اجتماعی و همبستگیهای گروهی و پرورش خلاقیت در کودکان و نوجوانان مؤثر باشد. این نوشتار میکوشد تا مبانی، ویژگیها و فضاهای مورد نیاز برای ایجاد یک شهر دوست داشتنی از دیدگاه کودکان را بررسی کند. روش مورد استفاده در این مقاله، روش توصیفی_ تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانهای،اسنادی و بررسیهای میدانی میباشد و جنبه کاربردی دارد. در این مقاله سعی شده از روشهای مشارکتی مانند پرسشنامه، نقاشی،انشا و مصاحبه با 130 کودک قزوینی در مورد شهر و فضاهای شهری و همچنین فعالیتهایشان استفاده شود. در این راستا در گام نخست اطلاعات جامعی راجع به مکانهای مورد علاقه و مکانهایی که کمتر مورد علاقه کودکان است، جمعآوری شد. در گام دوم به بررسی فعالیتهای مورد علاقه کودکان پرداخته و در مرحله بعدی ویژگیهای یک شهر دوست داشتنی از نگاه کودکان مورد بررسی قرار گرفته و در پایان برخی پیشنهادها برای رسیدن به ایدههای کودکان بیان میشود.
سیستم های مکانی جغرافیایی شهری
جعفر میرکتولی؛ سید محمد حسن حسینی
دوره 3، شماره 9 ، بهمن 1392، صفحه 69-80
چکیده
زمین مهمترین عامل توسعه و گسترش فیزیکی شهرها میباشد؛ و مقوله مدیریت زمین در حال حاضر به یکی از مهمترین بحثها و دغدغههای دولتهای محلی تبدیل گردیده است. همچنین رشد و توسعه پراکنده شهرها، موجب تخریب محیطزیست و منابع طبیعی پیرامون شهرها شده است. در این بین، بر اثر تصمیمگیریهای نامناسب و شتابزده، ...
بیشتر
زمین مهمترین عامل توسعه و گسترش فیزیکی شهرها میباشد؛ و مقوله مدیریت زمین در حال حاضر به یکی از مهمترین بحثها و دغدغههای دولتهای محلی تبدیل گردیده است. همچنین رشد و توسعه پراکنده شهرها، موجب تخریب محیطزیست و منابع طبیعی پیرامون شهرها شده است. در این بین، بر اثر تصمیمگیریهای نامناسب و شتابزده، برخی از ظرفیتهای اراضی درونی و میانبافتی شهرها برای توسعه و یا توسعه مجدد، از سوی مدیران شهری نادیده گرفته شده است. از این رو هدف از این تحقیق، تشخیص و شناسایی اراضی مناسب میانبافتی شهر گرگان برای توسعه میانافزا و مجدد میباشد. نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی آن توصیفی_ تحلیلی است. بدین منظور، از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، بهعنوان یک مدل تصمیمگیری چندمعیاره (MCDM)، به منظور اولویتبندی، وزندهی و تعیین نسبت پایندگی معیارها و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، بهعنوان ابزاری نیرومند در تصمیمگیری و مدیریت محیط، برای تولید، پردازش و همپوشانی لایهها استفاده گردید. طی این فرآیند، 14 معیار و شاخصِ تأثیرگذار شامل ارتفاع، شیب، جهت شیب، لغزش، حریم گسل، حریم رودخانه، کاربری اراضی شهری، دانهبندی قطعات، تعداد طبقات ساختمانها، تراکم واحد مسکونی، منطقهبندی ساختمانی، تراکم جمعیت، قیمت اراضی و بافت فرسوده، در قالب شاخصهای طبیعی، کالبدی و اجتماعی شناسایی، تهیه و مورد استفاده قرار گرفت. در پایان با تولید نقشه نهایی، با جمع معیارها و زیرمعیارهای (لایههای) وزندار به وسیله عملیاتِ ریاضی و همپوشانیِ موزون در محیط نرمافزار ArcGIS، اراضی سازگار و مناسب برای توسعه درونی شهر گرگان، به منظور پاسخ به تقاضای شهروندان برای زمین و مسکن، تعیین گردید. نقشه نهایی بیانگر آن است که، بیشترین اراضی میانبافتی سازگار و مناسب برای توسعه مجدد و میانافزا، در بافت شمال شرقی و شمال و کمترین سازگاری و تناسب اراضی در بافت جنوب غربی، جنوب و حریم رودخانهها قرار گرفتهاند.
طراحی شهری
آرزو تاجیک؛ پروین پرتوی
دوره 3، شماره 9 ، بهمن 1392، صفحه 81-96
چکیده
یافتن «مسئله» برای تحقیق، همواره یکی از دشوارترین مراحل تحقیق علمی محسوب شده است. هر پژوهشگری در پی آن در گرانبهایی است که در بین هزاران سنگ ریزه پنهان شده است. اما چرا این عنصر با ارزش در تحقیق حاضر «پیاده روی» و به عبارتی «پیاده مداری» بوده است؟ پیاده روی قدیمی ترین و جذابترین شکل جابجایی انسان در فضا بوده است و این ...
بیشتر
یافتن «مسئله» برای تحقیق، همواره یکی از دشوارترین مراحل تحقیق علمی محسوب شده است. هر پژوهشگری در پی آن در گرانبهایی است که در بین هزاران سنگ ریزه پنهان شده است. اما چرا این عنصر با ارزش در تحقیق حاضر «پیاده روی» و به عبارتی «پیاده مداری» بوده است؟ پیاده روی قدیمی ترین و جذابترین شکل جابجایی انسان در فضا بوده است و این در حالی است که «کم تحرکی» به عنوان یکی از آسیبهای سلامت عمومی و از مقوله های کاهش کیفیت زندگی انسان معاصر محسوب می شود. پس آنچه رخ داده است، از دست رفتن یکی از ارزشهای بنیادین زندگی است: تجربه زیسته فضاهای شهری! تحقیق حاضر با هدف واکاوی مولفه ها و معیارهای موثر بر پیاده مداری و سنجش آن در محدوده مورد بررسی در دو بخش جامه عمل پوشیده است. در بخش اول که به بررسی پیشینه تحقیقاتی، مبانی نظری و تجارب جهانی معطوف بوده است، ترکیبی از استدلال قیاسی و استقرایی به کار گرفته شده و مدل مفهومی و عملیاتی تحقیق تدوین گردیده است. استراتژی غالب در این مرحله توصیفی بوده است. در مرحله بعد پس از آزمون اولیه مدل و بومی سازی، سنجش وضعیت در محدوده براساس معیارها و زیرمعیارهای مدل عملیاتی صورت گرفته است. با طراحی پرسشنامه براساس زیرمعیارهای مدل به روش لیکرت و با پذیرش 10% خطا در تعمیم نتایج، تعداد 100 پرسشنامه به روش نمونه گیری تصادفی ساده در بین ساکنین توزیع گردید. متعاقبا با تاکید بر استفاده از ترکیب ابداعی (مثلث بندی)، شیوه «مکان سنجی» نیز به یاری آمد و در کنار بررسی منابع و اسناد، زمینه لازم برای تشکیل ماتریسهای سوات (SWOT) فراهم آمد که تعداد آن تابع تعداد مولفه های مدل بوده و سنجش وضعیت براساس میزان تحقق معیارها و زیرمعیارها در ناحیه مورد بررسی صورت گرفته است که خود از ویژگی های ممتاز این تحلیل محسوب می شود. نتایج نهایی در قالب اهداف، راهبردها و سیاستهای اجرایی ارائه گردیده و لذا تحقیق حاضر کاربردی می باشد. روایی مدل تحقیق با طی مراحل مرور ادبیات، نظر سنجی از استادان و کارشناسان و آزمون مقدماتی در محدوده بدست آمده و نتایج بررسی میدانی، نشان داد علیرغم اهمیت کلیه مولفه های مدل، شرایط و اقتضائات فاز چهار مهرشهر کرج، نقش مولفه هایی چون کیفیت محیط، ایمنی و امنیت و مدیریت شهری کارآمد را در قیاس با سایر مولفه ها، پررنگ تر می نمایاند و لذا باید راهبردها و سیاستهای اجرایی ذیربط با این مولفه ها مورد توجه جدی قرار بگیرد.