نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2 دانشیار گروه شهرسازی دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی منطقه ای، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
توسعه و شکل‌گیری سریع و غیر قابل مهار کلانشهرها و همچنین تأثیرگذاری نیروهای جدید اجتماعی_اقتصادی ملی و بین‌المللی، به طور کلی جغرافیای ملی و به طور خاص خصوصیات کلانشهرها را تغییر داده که نتیجه آن مجموعه‌ای از خروجی‌های فضایی و اجتماعی متنوع و تأثیرگذار بر کلا‌نشهرهاست. از ملموس‌ترین اثرات عدم برنامه‌ریزی مناسب برای روبه‌رو شدن با این تحولات، عدم توزیع مناسب منابع میان گروه‌ها و اقشار مختلف جامعه و در نتیجه نابرابری‌ها و جدایی‌گزینی‌های اجتماعی_اقتصادی است. کلانشهر شیراز نیز همچون دیگر کلانشهرهای ایران تغییرات گسترده‌ای را طی سال‌های اخیر تجربه نموده است. توسعه‌ای که علاوه بر دست‌اندازی به نواحی پیرامونی شهر، موجب جداییگزینی گروه‌های مختلف اجتماعی شهر از یکدیگر شده است. از این رو هدف این پژوهش بررسی الگوهای جداییگزینی اجتماعی_فضایی گروه‌های اجتماعی کلانشهر شیراز در سال 1390 با روش توصیفی_تحلیلی است. به طوری که بتوان علاوه بر بیان کمی تفرق‌های اجتماعی موجود، توزیع فضایی گروه‌های مختلف را نیز بررسی نمود. در واقع ابتدا با استفاده از شاخص‌های جداییگزینی، تفرق‌های اجتماعی به صورت کمی بررسی می‌شود و سپس با استفاده از شاخص موران محلی انسلین، خوشه‌های شکل گرفته از این تفرق فضایی در سطح کلانشهر شیراز استخراج می‌شود. داده‌های مورد استفاده در این پژوهش از مرکز آمار ایران تهیه شده و مربوط به سرشماری سال 1390 دو شهر شیراز و صدرا و بر مبنای 505 حوزه آماری است. یافته‌های پژوهش حاکی از جداییگزینی گروه‌های تحصیلکرده، طبقات بالا و طبقات متوسط از گروه‌ها و اقشار کم برخوردار جامعه شیراز است. به طوری که گروه‌های برخوردارتر (با شاخص جداییگزینی 0.51 برای گروه‌های تحصیلی و 0.35 برای گروه‌های شغلی) در نواحی شمال غربی و غربی و اقشار ضعیف‌تر (با شاخص جداییگزینی 0.38 برای گروه‌های تحصیلی و 0.35 برای گروه‌های شغلی) نیز در نواحی جنوبی و جنوب شرقی تجمع نموده‌اند. در واقع در حالی که اقشار ضعیف‌تر جامعه شیراز به طور قابل توجهی از منظر سطح تحصیلات و طبقه شغلی در نواحی حاشیه‌ای جنوبی و گاهی خارج از محمدوده خدماتی شهر با سطح خدمات بسیار پایین‌تر سکنی گزیده‌اند، اقشار برخوردار جامعه با نسبت بالایی متمایل به سکونت در نواحی گران‌قیمت‌تر شمال غربی، با سطح خدمات بالاتر و با آب‌‌وهوایی بهتر هستند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Analyzing Socio-spatial Segregation of Educational and Occupational Groups in Shiraz Metropolitan Area
نویسندگان [English]
- a a 1
- a t 2
- a z 3
- Ades, J., Apparicio, P., & Séguin, A. M. (2012). Are new patterns of low‐income distribution emerging in Canadian metropolitan areas? The Canadian Geographer/Le Géographe canadien, 56(3), 339-361.
- Anselin, L. (1995). Local indicators of spatial association-LISA. Geographical analysis, 27(2), 93-115.
- Bell, W. (1954). A probability model for the measurement of ecological segregation. Social Forces, 357-364.
- Babaei Aghdam, F., Attar, M., Roshan Roodi, S., & Motidoost, A. (2015). Measuring urban ecological segregation by one group measures (Case study: Takab city), Pajuheshhaye Joghrafiaye Ensani, 47(3), 411-491. [in Persian]
- City & Home Consultants. (2007). Revised master plan of Shiraz city. Iranian ministry of Roads and Urban Planning. [in Persian]
- Duncan, O. D., & Duncan, B. (1955). A methodological analysis of segregation indexes. American sociological review, 210-217.
- Dupont, V. (2004). Socio-spatial differentiation and residential segregation in Delhi: a question of scale? Geoforum, 35(2), 157-175.
- Jargowsky, P. A. (2002). Sprawl, concentration of poverty, and urban inequality. Urban sprawl: Causes, consequences, and policy responses, 39-72.
- Javaheri, H., Hataminejad, H., Ziari, K., & Pourahmad, A. (20150. Social segregation of Kamyaran city: an analysis on spatial dissimilarity and spatial isolation, Joghrafia va Amayesh e Shari-Mantaghei, 16(5), 1-18. [in Persian]
- Kaplan, D. H., & Woodhouse, K. (2004). Research in ethnic segregation I: Causal factors. Urban Geography, 25(6), 579-585.
- Kovács, Z. (1999). Cities from state-socialism to global capitalism: an introduction. GeoJournal, 49(1), 1-6.
- Lee, J. Y., & Kwan, M. P. (2011). Visualisation of Socio‐Spatial Isolation Based on Human Activity Patterns and Social Networks in Space‐Time. Tijdschrift voor economische en sociale geografie, 102(4), 468-485.
- Lima, J. J. (2001). Socio-spatial segregation and urban form: Belem at the end of the 1990s. Geoforum, 32(4), 493-507.
- Marcińczak, S., Gentile, M., Rufat, S., & Chelcea, L. (2014). Urban Geographies of Hesitant Transition: Tracing Socioeconomic Segregation in Post‐Ceauşescu Bucharest. International Journal of Urban and Regional Research, 38(4), 1399-1417.
- Massey, D. S., & Denton, N. A. (1988). The dimensions of residential segregation. Social Forces, 67(2), 281-315.
- Mehryar, S., & Sabet, S. (2012). Socio-Spatial Segregation Dimensions in the city of Tehran. Paper presented at the Urban Change in Iran, University College London.
- Meshkini, A., & Rahimi, H. (2012). Spatial segregation in metropolis: an analysis of social geography of Tehran metropolis, Barnamerizi va Amayesh e Faza, 15(4), 87-107. [in Persian]
- Moran, P. A. (1950). Notes on continuous stochastic phenomena. Biometrika, 17-23.
- Park, R. E. (1918). Education in its relation to the conflict and fusion of cultures: With special reference to the problems of the immigrant, the Negro, and missions. Publications of the American Sociological Society, 13(59), 280.
- Pars Arayeh Consultants. (2006). Organizing and empowerment plan of informal settlements in Shiraz. [in Persian]
- Rebernik, D. (2004). Recent development of Slovene towns–Social structure and transformation. Cities in Transition, DELA, 21, 139-144.
- Romero, H., Vásquez, A., Fuentes, C., Salgado, M., Schmidt, A., & Banzhaf, E. (2012). Assessing urban environmental segregation (UES). The case of Santiago de Chile. Ecological Indicators, 23, 76-87.
- Schnell, I., Diab, A. A. B., & Benenson, I. (2015). A global index for measuring socio-spatial segregation versus integration. Applied Geography, 58, 179-188.
- Schnell, I., & Yoav, B. (2001). The sociospatial isolation of agents in everyday life spaces as an aspect of segregation. Annals of the Association of American Geographers, 91(4), 622-636.
- Spevec, D., & Bogadi, S. K. (2009). Croatian cities under transformation: new tendencies in housing and segregation. Tijdschrift voor economische en sociale geografie, 100(4), 454-468.
- Statistical Center of Iran. (2011). Seventh Iranian general census of population and housing. [in Persian]
- Sýkora, L. (2009). New Socio‐Spatial Formations: Places of Residential Segregation and Separation in Czechia. Tijdschrift voor economische en sociale geografie, 100(4), 417-435.
- Tsai, Y.-H. (2005). Quantifying urban form: compactness versus' sprawl'. Urban studies, 42(1), 141-161.
- Van Kempen, R. (2007). Divided cities in the 21st century: challenging the importance of globalisation. Journal of Housing and the Built Environment, 22(1), 13-31.
- Weclawowicz, G. (1998). Social polarisation in postsocialist cities: Budapest, Prague and Warsaw. Social Change and Urban Restructuring in Central Europe. Budapest: Akadémiai Kiadó, 55-66.
- Wirth, L. (1938). Urbanism as a Way of Life. American journal of sociology, 1-24.
- Zarei, R., & Alesheikh, A. A. (2011). Urban growth modeling with cellular automata and genetic algorithm, Pajuhesh va Barnamerizi e Shahri, 11(3), 1-16. [in Persian]
- Zhao, P. (2013). The impact of urban sprawl on social segregation in Beijing and a limited role for spatial planning. Tijdschrift voor economische en sociale geografie, 104(5), 571-587.
)