نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• امیر باغبان ¹
• ساجده باغبان خیابانی ²
• مژگان ثابت تیموری ³

¹ عضو هیات علمی گروه عمران، مجتمع آموزش عالی گناباد

² گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

³ گروه مدیریت و برنامه ریزی گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی

چکیده

شهر مشهد، کلان شهری مذهبی و کانون گردشگری زیارت در ایران است که طی دوره‌ای بسیار کوتاه، با هدف توسعه و مدرن‌سازی و بدون برنامه‌ریزی‌های آینده‌نگرانه، نسبت به تغییر بافت شهری به ویژه در محدوده حرم مطهر امام رضا (ع) اقدام‌نمود. درحالی‌که مدل‌سازی ناکارآمدی بافت‌های شهری، امکان شناسایی عوامل مؤثر در بهینهسازی بافت‌های قدیمی را دارا بوده و از این مزیت در برنامه‌ریزی توسعه‌ای این شهر زیارتی استفاده نشدهاست. به این منظور، پژوهشی با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با استفاده از روش جمع وزنی و روش‌های آمار فضایی (تکنیک خودهمبستگی فضایی و رگرسیون وزنی جغرافیایی)، با هدف بررسی الگوی فضایی ناکارآمدی در شهر مشهد انجام شد که در آن به تحلیل فضایی و پهنه‌بندی بافت‌های ناکارآمد پرداخته و عوامل مؤثر بر ناکارآمدی این شهر را شناسایی نمود. نتایج حاصل از تکنیک جمع وزنی، بیانگر ناکارآمدی بیشتر پهنه‌های حاشیه‌ای شهر مشهد نسبت به مناطق میانی بود. همچنین کاربرد تکنیک موران در این پژوهش نشان‌داد که این ضریب در بافت‌های ناکارآمد مثبت (1/0) بود که براین اساس، بافت‌های ناکارآمد این شهر، از توزیع خوشه‌ای پیروی نمودهاست. از سوی دیگر، محاسبه آماره گیتس-اورد-جی نیز بیانگر تمرکز بالای خوشه‌های ناکارآمد با غالبیت خوشه‌های داغ (حدود 30درصد) بود. نتایج حاصل از مدل‌سازی متغیرهای پژوهش نیز بیانگر تأثیر دو متغیر ریزدانگی، نسبت واحدهای استیجاری و تعداد ساختمان‌های کم‌دوام بر ناکارآمدی بافت‌ها بود. نتیجه برازش مدل‌های مورد استفاده در این پژوهش نشان داد که میزان ناکارآمدی، توزیع خوشه‌ای و عوامل مؤثر بر توزیع خوشهای بر ناکارآمدی بافت‌های غیررسمی و حاشیه‌ای بیش از بافت‌های مرکزی بود که این نتیجه بر اولویت نیاز به مداخله مؤثر در بافت‌های حاشیه‌ای به عنوان چشم‌انداز ورود گردشگران و زائرین پیاده تأکید نموده و ضرورت توجه به تغییر راهبردهای مورد نظر متناسب با انواع بافت‌های ناکارآمد را یادآورمیشود.

کلیدواژه‌ها

• بافت ناکارآمد
• خودهمبستگی فضایی
• رگرسیون وزنی- جغرافیایی
• گردشگری مذهبی
• گیتس-اورد-جی

موضوعات

• سیستم های مکانی جغرافیایی شهری

عنوان مقاله [English]

Spatial analysis and modeling of effective factors on texture inefficiency of Mashhad pilgrimage city

نویسندگان [English]

• Amir Baghban ¹
• sajedeh baghban khiabani ²
• Mozhgan Sabet Teimouri ³

¹ Assistant Professor, Department of Civil Engineering, University of Gonabad

² geography department, literature and humanity faculty, ferdowsi university, mashhad, iran

³ Department of tourism management and planning, institute of Tourism Research, ACECR

چکیده [English]

Mashhad city is a religious metropolis and the center of pilgrimage tourism in Iran which during a very short period with the aim of development and modernization and changed the urban texture especially in the Holy Shrine of Imam Reza (AS) area without future study plans, While the modeling of the inefficiency of urban texture has the possibility of identifying effective factors in the optimization of old texture and this advantage has not been used in the development planning of this pilgrimage city. For this purpose, a research was conducted with a descriptive-analytical approach and using the weighted summation method and spatial statistics methods (spatial auto correlation technique and geographic weighted regression), with the aim of investigating the spatial of inefficiency texture in Mashhad, in which spatial analysis and zoning analyzed the inefficient structures and identified the factors affecting the inefficiency of this city. The results of the weighted summation technique showed that the peripheral areas of Mashhad were more inefficient than the middle areas. Also, the application of Moran's technique in this research showed that this coefficient was positive (0.1) in inefficient tissues, and therefore, the inefficient tissues of this city have followed the cluster distribution. On the other hand, the calculation of the Gates-Ord-J statistic also showed a high concentration of inefficient clusters with the predominance of hot clusters (about 30%). The results of the modeling of research variables also showed the effect of two variables of smallness, the ratio of rental units and the number of low-durable buildings on the inefficiency textures. The result of the fitting of the models used in this research showed that the level of inefficiency, cluster distribution and the factors affecting the distribution of clusters on the inefficiency of informal and marginal texture were more than the central texture. This result emphasizes the priority of the need for effective intervention in marginal textures as a prospect for the arrival of tourists and on foot pilgrims. The need to pay attention to changing the desired strategies according to the types of inefficient textures is reminded.

کلیدواژه‌ها [English]

• Inefficient texture
• spatial auto-correlation
• weighted-geographical regression
• religious tourism
• Gates-Ord-J