نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدرضا یزدان پناه شاه آبادی ¹
• زینب عادلی ²

¹ استادیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

² استادیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.

چکیده

حس دلبستگی مکانی یکی از مهمترین شاخص‌های سنجش کیفیت مکانی یک فضا از بعد روان شناختی آن است و ارتباط مشخصی با شکلگیری حس مکان در یک فضای شهری دارد. علی‌رغم استفاده گسترده از این مفهوم در پژوهش‌های مختلف در حوزه مکان، به تأثیر "مقیاس مکان" در نحوه شکلگیری و بروز حس دلبستگی مکانی در شهروندان کمتر توجه شده است. لذا در این پژوهش هدف اصلی کشف عوامل مؤثر در شکلگیری یا عدم شکلگیری حس دلبستگی مکانی در مقیاسهای مختلف مکانی به تفکیک خانه، محله و شهر است. رویکرد این پژوهش رویکردی کیفی جهت شناسایی عوامل مؤثر بر حس دلبستگی در سه مقیاس خانه، محله و شهر بوده و برای این منظور روش تحلیل محتوی کیفی مورد استفاده قرار گرفته است. در مجموع 66 مصاحبه عمیق در 6 محله در سطح شهر تهران انجام شده و با تحلیل محتوی این مصاحبه‌ها مفاهیم کلیدی مؤثر بر حس دلبستگی به تفکیک سه مقیاس استخراج و در نهایت در قالب مقولاتی انتزاعی بیان گردید. بر این اساس 4 مقوله ساختار مسکن، تعلق اجتماعی، کارایی محیطی و تعلق معنایی در مقیاس خانه، 4 مقوله کارایی محله، تعلق خاطر به محله، سرمایه اجتماعی و ارزشهای اداراکی-شناختی در مقیاس محله و 4 مقوله سرزندگی، دسترسی و کارایی، وابستگی اجتماعی و ارزشهای ادراکی- معنایی در مقیاس شهر به عنوان عوامل مؤثر بر شکلگیری حس دلبستگی تعیین گردید. همچنین نتایج پژوهش نشان داد مقیاس محله به عنوان مهمترین و حلقه واسط میان تمام مقیاسها در شکلگیری حس دلبستگی مکانی عمل می‌نماید. از طرف دیگر این مقولات متناسب با هرم نیازهای انسانی مازلو بازتعریف و دسته بندی گردید. همچنین نتایج پژوهش نشان داد ماهیت مقولات شکل دهنده به حس دلبستگی مکانی در مقیاس خانه ملموس و عینی و در مقیاس شهر ماهیتی غیرملموس و ذهنی و در مقیاس محله ماهیتی بینابین دارد.

کلیدواژه‌ها

• حس دلبستگی مکانی
• مقیاس مکان
• خانه
• محله
• شهر

موضوعات

• برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Identifying the Factors Affecting the Place Attachment in 3 scales: home, Neighborhood, city

نویسندگان [English]

• Mohammad Reza YazdanPanah Shahabadi ¹
• Zeinab Adeli ²

¹ Department of Urban Planning, Faculty of Art and Architecture, Kharazmi University, Tehran, Iran.

² Department of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran.

چکیده [English]

Identifying the Factors Affecting the Place Attachment in 3 scales: home, Neighborhood, city

Abstract

Place attachment serves as a pivotal metric in assessing the spatial quality of space, primarily due to its psychological dimension and its integral connection to the sense of place concept within urban spaces. While extensively utilized in research across various place-related fields, less attention has been devoted to comprehending the influence of the "scale of place" on the development of place attachment.

This study aims to uncover the influential factors shaping place attachment across different scales—namely, home, neighborhood, and city. Employing a qualitative approach, the research seeks to identify the factors impacting attachment through in-depth interviews conducted in six neighborhoods in Tehran. The qualitative content analysis method has been instrumental in extracting key concepts affecting place attachment, delineated into categories across the three scales.

In the scale of the home, four discernible categories—housing structure, social belonging, environmental efficiency, and semantic belonging—emerge. At the neighborhood level, four distinct categories materialize: neighborhood efficiency, belonging to the neighborhood, social capital, and institutional-cognitive values. Meanwhile, the city scale reveals four categories: vitality, accessibility and efficiency, social dependence, and perceptual-semantic value.

Significantly, the research findings underscore the neighborhood scale as the pivotal intermediary in shaping place attachment across all scales. Furthermore, the nature of the categories influencing place attachment is delineated as concrete and objective at the house scale, intangible and subjective at the city scale, and intermediate at the neighborhood scale.

Keywords: Place Attachment, Scale of Place, House, Neighborhood, City

کلیدواژه‌ها [English]

• Place Attachment
• Scale of Place
• House
• Neighborhood
• City