منظر شهری
هاجر اسدپور؛ محمود قلعه نویی؛ آرمین بهرامیان
چکیده
کم توجهی به جنبه‌های بصری مناظر شهری تاریخی منجر شده تا تصاویری مخدوش و ناخوانا از مناظر در ذهن شهروندان ثبت شود؛ بنابراین به فرآیندی برای مدیریت بصری مطلوب مناظر شهری تاریخی نیاز است تا مراحل آن با در نظر داشتن قابلیت‌های مناظر شهری به‌طور کامل طی شود. ازاین‌رو پژوهش حاضر با هدف تدوین الگوی مدیریت بصری مناظر شهری تاریخی مبتنی بر ...
بیشتر
کم توجهی به جنبه‌های بصری مناظر شهری تاریخی منجر شده تا تصاویری مخدوش و ناخوانا از مناظر در ذهن شهروندان ثبت شود؛ بنابراین به فرآیندی برای مدیریت بصری مطلوب مناظر شهری تاریخی نیاز است تا مراحل آن با در نظر داشتن قابلیت‌های مناظر شهری به‌طور کامل طی شود. ازاین‌رو پژوهش حاضر با هدف تدوین الگوی مدیریت بصری مناظر شهری تاریخی مبتنی بر قابلیت‌های محیطی در نمونه موردمطالعه و تدقیق مراحل انجام مدیریت مطلوب انجام‌شده است. دلیل انتخاب محدوده زندیه شیراز تغییرات این بخش در فرآیندهای توسعه و ساماندهی‌های اخیر است. در پاسخ به پرسش‌های پژوهش که فرآیند مدیریت بصری چه مراحلی دارد و در چه وضعیتی قرار دارد؟ و میزان قابلیت‌های محیطی در محدوده چقدر است؟ پس از انجام مطالعات کتابخانهای و شناسایی قابلیت‌های محیط، با استفاده از تکنیک «شبکه تصویری» محدوده موردمطالعه شبکه‌بندی گردید. در گام بعد در قالب پرسشنامه تصویری از متخصصان خواسته شد تا به هر یک از قابلیت‌های موجود در این محدوده، متناسب با تصاویر و شناخت قبلی امتیاز دهند. علاوه بر این، وضعیت مراحل مختلف فرآیند مدیریت بصری در شیراز نیز ارزیابی شد. نتایج نشان داد که «چالش‌های طراحی و برنامهریزی»، «چالش‌های مدیریتی» و «چالش‌های مرتبط با شناخت بستر» سه دسته مشکلات وضعیت فعلی بافت تاریخی شهر شیراز هستند. در فرآیند مدیریت بصری، مراحل «تدوین اهداف حفاظت بصری» و «ساماندهی منظر» از کمترین میزان برخوردار است و دارای اولویت برای اقدام است. در انتها فرآیند مدیریت بصری مناظر شهری تاریخی قابل کاربست در بافت تاریخی شیراز تبیین گردید و با تأکید بر مرحله چارچوب‌گذاری و قابلیت‌های محیطی مشخص شد که پهنه شماره 5 محدوده زندیه (محدوده مجاور مسجد و حمام وکیل) تمامی قابلیت‌ها را در حد مطلوب دارد و پهنه شماره 2 (محدوده دیوان‌خانه) از سایر بخش‌ها امتیاز کمتری را به خود اختصاص داده که نیازمند رسیدگی بیشتر است. نتایج پژوهش حاضر در اتخاذ تصمیمات بهینه و اولویت‌بندی اقدامات پیشنهادی برای مداخله در محدوده بافت تاریخی کاربرد خواهند داشت.
اقتصاد شهری
غلامرضا مرادی
چکیده
بررسی و تحلیل صرفه‌های ناشی از تجمع فعالیتهای اقتصادی از دیرباز موردتوجه محققان بوده است. مطالعات صورت گرفته در این رابطه بیشتر در حوزه اقتصادی و در سطح کشور و منطقه بوده و کمتر به مقیاس کوچک‌تر از شهر و به‌خصوص خیابان‌ها پرداخته‌شده است. در این پژوهش به‌جای این که شهر به‌صورت یک کل واحد در نظر گرفته شود، ساختارهای اصلی اقتصادی ...
بیشتر
بررسی و تحلیل صرفه‌های ناشی از تجمع فعالیتهای اقتصادی از دیرباز موردتوجه محققان بوده است. مطالعات صورت گرفته در این رابطه بیشتر در حوزه اقتصادی و در سطح کشور و منطقه بوده و کمتر به مقیاس کوچک‌تر از شهر و به‌خصوص خیابان‌ها پرداخته‌شده است. در این پژوهش به‌جای این که شهر به‌صورت یک کل واحد در نظر گرفته شود، ساختارهای اصلی اقتصادی شهر به تفکیک خیابان‌ها موردبررسی قرارگرفته و با بررسی سه هزار و ۸۰۴ فعالیت یا بنگاه اقتصادی در شهر کازرون با استفاده از شاخص نسبت مکانی، هرفیندال-هریشمن و شانون وضعیت تجمع بنگاه‌ها و آثار آن ازجمله تخصصی شدن و تنوع در سطح خیابان‌ها موردبررسی قرارگرفته است؛ بنابراین ضمن شناسایی و ارائه مکان محور خیابان‌های تخصصی و متنوع، فعالیت اقتصادی مربوطه نیز ارائه‌شده است. نتایج نشان‌دهنده این امر است که فعالیتهای اقتصادی با توجه به نوع خدماتی که ارائه می‌دهند در کنار فضای موردنیاز برای فعالیت، اهمیت دسترسی سواره، میزان جریان پیاده و نزدیکی به مراکز جمعیتی می‌توانند در موقعیت‌های خاصی از شهر متمرکز یا پخش گردند؛ به‌طوری‌که فعالیتهای فنی مثل خدمات وسایل نقلیه (بولوار خرمشهر) و خدمات کشاورزی (خیابان فردوسی) در خیابان‌های عریض‌تر و دورتر از مرکز شهر و فاقد جریان پیاده، مشاورین املاک بیشتر در توسعه‌های جدید (بولوار پردیس)، مراکز درمانی در مرکز شهر (خیابان سلمان فارسی)، خیابان‌های متنوع (خیابان شهدای شمالی و جنوبی، ابوذر، حضرتی و امام خمینی) دارای عرض کمتر نسبت به خیابان‌های تخصصی و در نزدیکی ناحیه تجاری مرکزی شهر، پیادهروهای شلوغ‌تر و تنوعی از فعالیتهای مختلف را در خود جا داده‌اند.
مدیریت شهری
علیرضا دویران
چکیده
کنش مبتنی بر تعامل و تفاهم چندجانبه، الگویی است ریشه در نظریه کنشی یورگن هابرماس که اصول آن در مشارکت، مباحثه، تفاهم، تمرکز و انحصار خارج از قدرت تبیین می‌شود. مدیریت شهری نوین با این رویکرد می تواند توسعه شهری را با نگاه جمعی و کارشناسی کثرت‌گرا به پایداری سوق دهد. این پژوهش باهدف تبیین رویکرد کنش ارتباطی هابرماس در مدیریت میانی ...
بیشتر
کنش مبتنی بر تعامل و تفاهم چندجانبه، الگویی است ریشه در نظریه کنشی یورگن هابرماس که اصول آن در مشارکت، مباحثه، تفاهم، تمرکز و انحصار خارج از قدرت تبیین می‌شود. مدیریت شهری نوین با این رویکرد می تواند توسعه شهری را با نگاه جمعی و کارشناسی کثرت‌گرا به پایداری سوق دهد. این پژوهش باهدف تبیین رویکرد کنش ارتباطی هابرماس در مدیریت میانی در پیشبرد پروژه‌های توسعه شهری انجام‌گرفته است. روش تحقیق از نوع کیفی مبتنی بر رویکرد داده‌بنیاد است که به شیوه پدیدارشناسی (تفسیری استقرایی) شکل گرفته است. واحد جغرافیایی و جامعه موردمطالعه، شهر زنجان و مدیریت‌های اثرگذار بر توسعه شهری هستند. گردآوری داده‌ها حاصل مصاحبه‌های نیمه‌ساختارمند و مشاهده‌های موردی است که در آن مدیران میانی سازمان‌های با اثرگذاری بیشتر در مدیریت شهری با حجم نمونه‌ای بالغ بر 45 نفر بوده‌اند. تحلیل داده بر اساس مدل داده‌بنیاد در فرایند کدگذاری باز انجام و با کدگذاری محوری و انتخابی، مفاهیم و مقوله‌های کلیدی استخراج گردید. تبیین تفسیری مقوله‌ها و مفاهیم استخراج شده در مدل پارادایمی مبتنی بر شرایط علّی، زمینه‌ای، میانجی، راهبردی انجام‌گرفته و شرایط پیامدی تبیین گردید. نتایج نشان میدهد مقوله‌های قدرت، ترس، مقاومت، اجبار، فردگرایی و انحصارگرایی، اطاعت و دستورپذیری، وابستگی و منافع سازمانی به‌عنوان عوامل غیر کنشی و تعامل، پذیرش و مقبولیت، نقدپذیری، تفاهم، مشارکت نهادی و ارتباط داده‌ای به‌عنوان عوامل کنشی فعال شناخته می‌شوند. پیامد‌های حاصل از شرایط علّی، زمینه‌ای میانجی و راهبردی نشان میدهد یک‌جانبه‌نگری، فردگرایی، تفکر سیاسی و جناحی، تغییرات مداوم، رویه‌های اداری، کاهش سرمایه اجتماعی ناشی از انحصارطلبی، ناتوانی مدیریت شهری در پیشبرد کیفی و به هنگام پروژه‌های شهری و نارضایتی شهروندان پیامد مانع برای ایجاد کنش ارتباطی است. شرایط پیامدی تقویت حس تعلق، کنش مفاهمه‌ای، همیاری و همکاری نهادی، تخصص مبتنی بر مشورت، کثرت‌گرایی و هم‌افزایی نهادی را مؤثرترین شرایط پیامدی در پیشبرد کیفی مدیریت پروژه‌های شهری تبیین کرده است.
جامعه شناسی شهری
افشار کبیری؛ جواد جهانگیرزاده
چکیده
رشد فزاینده جمعیت شهری در کشور در چند دهه گذشته، کمبود مسکن را به مسئله اصلی جامعه شهری بدل کرده است. طرح مسکن مهر به‌عنوان یک سیاست اجتماعی در حوزه مسکن با هدف تأمین مسکن ارزان‌قیمت برای اقشار کم‌درآمد جامعه شهری و کنترل قیمت مسکن در دهه گذشته اجرا شد. نتیجه آن شکل‌گیری مجتمع‌های مسکونی همگون به‌لحاظ کالبدی _ فیزیکی ولی ناهمگون ...
بیشتر
رشد فزاینده جمعیت شهری در کشور در چند دهه گذشته، کمبود مسکن را به مسئله اصلی جامعه شهری بدل کرده است. طرح مسکن مهر به‌عنوان یک سیاست اجتماعی در حوزه مسکن با هدف تأمین مسکن ارزان‌قیمت برای اقشار کم‌درآمد جامعه شهری و کنترل قیمت مسکن در دهه گذشته اجرا شد. نتیجه آن شکل‌گیری مجتمع‌های مسکونی همگون به‌لحاظ کالبدی _ فیزیکی ولی ناهمگون به‌لحاظ فرهنگی و ناپایدار از نظر اجتماعی است. این پژوهش با هدف تحلیل کیفی پایداری اجتماعی در مساکن مهر شهر جدید گلمان ارومیه براساس راهبرد استفهامی _ تحلیلی طراحی شد. روش اجرای تحقیق باتوجه به ماهیت روش، کیفی از نوع مردم‌نگاری است، ابزار و تکنیک گردآوری اطلاعات، مصاحبه و مشاهدات مستقیم پژوهشگر بوده است. جامعه آماری پژوهش ساکنان مساکن مهر شهر جدید گلمان بوده که باتوجه به ماهیت پژوهش، 22 نفر از مدیران و ساکنان مجنمع های مسکونی به شیوه نمونه‌گیری هدفمند براساس معیار اشباع نظری به عنوان نمونه آماری تعیین گردید. بعد از انجام مصاحبه و گردآوری اطلاعات، تحلیل محتوای مصاحبه، مفاهیم و مقولات با ارجاع به دیدگاه امیک(چگونگی تفکر مردم بومی) پاسخگویان و برداشت اتیک (توصیفی از باور یک تحلیلگر اجتماعی) مبتنی بر مشاهدات و دانش تئوریک محقق، مستندسازی و تحلیل شدند. یافته‌های پژوهش حاکی از وضعیت ناپایداری اجتماعی در ابعاد ضعف هویت محله‌ای، ضعف سرمایه اجتماعی، تمرکز فقر، احساس طرد و نابرابری اجتماعی، ضعف فرهنگ آپارتمان‌نشینی، جدایی‌گزینی فضایی، عدم‌تجانس فرهنگی و احساس نارضایتی از کیفیت زندگی باوجود صاحب مسکن شدن در بین پاسخگویان است که تداوم چنین وضعیتی این شهر را به گتوی فقرا و حاشیه‌نشینی مدرن تبدیل خواهد کرد.
محیط زیست شهری
الناز خلیلی؛ سید مسلم سیدالحسینی؛ تکتم حنایی؛ ساناز سعیدی مفرد
چکیده
شتاب مداوم روند شهرنشینی در سراسر جهان منجر به تشدید معضلات زیست‌محیطی شده و حفظ عرصه‌های طبیعی توسط مکان‌سازی استاندارد و باتوجه‌به راه‌حل‌های مبتنی بر طبیعت ضمن این که نقش مهمی در رفاه کلی جوامع شهری داشته منجر به افزایش مزایای متعددی مانند بهبود کیفیت هوا، کاهش کربن شهری و افزایش تنوع زیستی (که از عوامل اصلی کیفیت زیستگاه‌های ...
بیشتر
شتاب مداوم روند شهرنشینی در سراسر جهان منجر به تشدید معضلات زیست‌محیطی شده و حفظ عرصه‌های طبیعی توسط مکان‌سازی استاندارد و باتوجه‌به راه‌حل‌های مبتنی بر طبیعت ضمن این که نقش مهمی در رفاه کلی جوامع شهری داشته منجر به افزایش مزایای متعددی مانند بهبود کیفیت هوا، کاهش کربن شهری و افزایش تنوع زیستی (که از عوامل اصلی کیفیت زیستگاه‌های شهری امروزی هستند) می‌گردد. این مقاله فراترکیبی از مطالعات جهانی در زمینه مکان‌سازی با رویکرد بیوفیلیک ارائه می‌کند و هدف از این تحقیق، تجزیه‌وتحلیل و ترکیب ادبیات موجود در مکان‌سازی، به‌ویژه با تمرکز بر ادغام اصول طراحی بیوفیلیک است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت، کیفی با یک بررسی سیستماتیک و فراترکیب کیفی با استفاده از یک رویکرد استقرایی( همان‌طور که به وسیله ساندلوسکی و بوروسو پیشنهاد شده) انجام شد. ما یک جست وجوی سیستماتیک ادبیات را در دو پایگاه‌داده سمانتیک اسکولار و وب آف ساینس در سال‌های اخیر( با به‌روزرسانی سال 2023) انجام دادیم و نتایج هر مطالعه با استفاده از کدگذاری استقرایی در نرم‌افزار مکس کیودا مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. مطالعات صورت‌گرفته بین بازه زمانی 2017-2023 قرار دارند. بیشترین مطالعات منتخب این پژوهش به سال 2020 با 36 درصد تعلق می‌گیرد. کدهای استقرایی این پژوهش در قالب پنج مقوله اصلی زیست‌محیطی، اجتماعی، اقتصادی، عملکردی و کالبدی دستهبندی شدند. باتوجه‌به میزان شباهت مفاهیم شناسایی شده، در قالب 12 مقوله فرعی و باتوجه‌به میزان شباهت مقوله‌های فرعی، آنها به 28 شاخص طبقهبندی شدند. نتیجه نشان داد که کیفیت مکان‌سازی و طراحی بیوفیلیک(گرایش ذاتی به طبیعت) می‌تواند با سطوح مختلف ارتباط با طبیعت و درک انسان مرتبط باشد و اگرچه ادبیات موجود ، بیوفیلیک و مکان‌سازی را به‌عنوان پدیده‌هایی مستقل گزارش می‌کنند، اما نتایج ما روایتی متفاوت را بیان می‌کند و نشان میدهد که آنها درهم‌تنیده شده‌اند و برای ارتقای کیفیت محیط شهری و توسعه فضای شهری بسیار ضرروری ارزیابی می شوند. این مطالعه تلاش کرده اهمیت توازن بین محیط زیست شهری و توسعه فضای شهری را از طریق این موضوع نشان داده تا پس از آن در پژوهش‌های آتی بتوان از رویکردی جدید با نام مکان‌سازی بیوفیلیک استفاده کرد.
زیست پذیری شهری
علی مهدی
چکیده
اهمیت موضوع سلامت شهری باعث شده که امروزه مفهوم قلب شهری در بیش از 40 کشور دنیا با محوریت موضوع رفع نابرابریهای محیطی دنبال شود. از همینرو، برای بسیاری از دولتها، آگاهی بخشی روزافزون در مورد تأثیرات محیطی بر سلامت انسان، به یکی از وظایف اصلی دولتها در ارتباط با شهروندان و تببین رویکردهای جدید در مطالعات و برنامهریزی شهری ...
بیشتر
اهمیت موضوع سلامت شهری باعث شده که امروزه مفهوم قلب شهری در بیش از 40 کشور دنیا با محوریت موضوع رفع نابرابریهای محیطی دنبال شود. از همینرو، برای بسیاری از دولتها، آگاهی بخشی روزافزون در مورد تأثیرات محیطی بر سلامت انسان، به یکی از وظایف اصلی دولتها در ارتباط با شهروندان و تببین رویکردهای جدید در مطالعات و برنامهریزی شهری تبدیل شده است. این مطالعه مبتنی بر اهمیت موضوع برنامهریزی و کیفیت محیطی و سلامت شهری، به بررسی این مهم در شهر قم پرداخته است. پژوهش حاضر که از نوع مطالعات کتابخانهای و میدانی است با روش توصیفی_ تحلیل و پیمایشی و با بهرهگیری از پویش محیطی گسترده توسط تیم اجرایی(عکسبرداری، فیش برداری، مصاحبه و تهیه گزارشهای غیررسمی با شهروندان هر منطقه، مشاهدات میدانی و توزیع پرسشنامه) به مرحله انجام رسیده و نتایج آن که با استفاده از نرمافراهایSpss16، ArcGIS تجزیه و تحلیل شده، نشان میدهد که تحت تأثیر مسائل، مشکلات، کمبودها و ضعف شناخت و برنامهریزیهای مورد نیاز در حوزه ارتقا و بهبود شاخصهای کیفیت محیطی، کالبدی و بصری حال حاضر شهر قم، ابعاد مختلف سلامت شهری(سلامت اجتماعی، روانی و جسمانی) شهروندان قم در درجات مختلف تأثیرات مستقیم و غیرمستقیمی را دریافت مینمایند که در این میان، بُعد روانی شهروندان شهر قم در اولویت بررسی و برنامهریزی برای آینده بایستی قرار گیرد . مقایسه میانگین زیرشاخص‌های سلامت شهری(روانی، جسمانی و اجتماعی) نشان میدهد که بالاترین میانگین (2.57) متعلق به زیرشاخص سلامت اجتماعی و پایینترین میانگین (2.30) متعلق به زیرشاخص سلامت روانی است. در کل با توجه به میانگینهای به دست آمده هیچ کدام از ابعاد سلامت در شهر قم وضعیت مناسبی ندارند؛ زیرا میانگین تمام زیرشاخصها بسیار کمتر از حد متوسط(3) است.
